Hoboken (Antwerpen)

**Hoboken**
District in België
	; (details)
	;
Situering
Gewest	Vlaanderen
Provincie	Antwerpen
Gemeente	Antwerpen
Fusie	1983
Coördinaten	51° 10′ NB, 4° 21′ OL
Algemeen
Oppervlakte	10,67 km²
Inwoners ; (01/01/2022)	41.452 ; (4263 inw./km²)
Mannen	49,4%
Vrouwen	50,6%
Hoogte	0 tot 20 m
Overig
Postcode	2660
NIS-code	11002(V)
Website	hoboken.antwerpen.be
Detailkaart
	Het district Hoboken binnen de gemeente Antwerpen
Portaal	België

Hoboken is een plaats in België en een district van de stad Antwerpen. Tegen de Schelde kent Hoboken industrie, met als bekendste naam Umicore. In de media wordt Hoboken, evenals Wilrijk, het zuiderdistrict genoemd.

Naamgeving

De naam Hoboken is samengesteld uit twee bestandsdelen: Ho en boken. Ho is een afkorting van Hoog, boken komt van het Middelnederlandse boeken, wat tegenwoordig beuken heet. Hoboken betekent dus Hoge Beuken, bomen die de gemeente al eeuwenlang sieren. Naar de Hoge Beuken is het ziekenhuis van Hoboken genoemd.

Schertsend wordt Hoboken ook wel "het dorp waar de boeren stront koken" genoemd, oftewel het "strontdorp" van de "strontboeren" of "strontkokers". Dit komt tot uiting in het plaatselijke liedje: Wie pakt er den bak en wie rijdt er om kak? Strontboeren!.

In de volksmond vertelt men ook het verhaal van hoe de naam "Hoboken" vroeger was ontstaan. De toenmalige burgemeester had een naam nodig voor zijn gemeente, maar vond geen inspiratie. Totdat hij aan tafel zat en zijn dochter haar boterham liet vallen en zei: Ho, boke!. Dit werd dan: Hoboken.

Geschiedenis

De eerste vermelding van (de parochie) Hoboken dateert van 1135 als capellam de hobuechen qua libam. Hoboken was toen nog een onooglijk gehucht van Wilrijk in het hertogdom Brabant. Vanaf de 13e eeuw was Hoboken een heerlijkheid, bestuurd door de heren van het het land van Rumst. De heersende families waren, achtereenvolgens: van Perwijs, van Vianden en (in de 14e eeuw): van Coucy, van Béthune; in de 14e eeuw: van Bar, van Luxemburg en van Nassau. In 1559 werd de heerlijkheid, en het gehele Land van Rumst, door Willem van Oranje verkocht aan Melchior Schetz. Diens nazaten bleven heren van Hoboken tot het einde van het ancien régime. In 1600 werden ze verheven tot baron, vanaf 1617 namen ze de naam d'Ursel aan en in 1683 werden ze verheven tot graaf. In 1717 kregen ze de hertogstitel.

Hoboken werd meerdere malen verwoest, zoals tijdens het Beleg van Antwerpen (1584-1585). Van 1582-1584 werd de Hobokense Polder geïnundeerd en ook Hollandse troepen richtten ravage aan.

Hoboken bleef lang een landelijke gemeente. In de 18e eeuw werden de woeste gronden in het oosten ontgonnen en vanaf de 16e eeuw was er in het westen aan de Schelde sprake van baksteenindustrie. Verder bestond vanaf de 16e eeuw enige havenactiviteit, namelijk aan de Kille. Deze verzandde echter in de loop van de 19e eeuw en werd in 1925 afgesloten. Vanaf de 17e eeuw ontstonden hier buitenverblijven. Van het 25-tal van deze verblijven is er nog een viertal (Broydenborg, Gravenhof, Meerlenhof en Sorgvliedt) overgebleven.

Van 1657-1784 bestond hier ook het klooster van de Birgittijnen, met een kapel waarin het Kruis van de Zwarte God werd vereerd, dat in 1180 in de Kille aangespoeld zou zijn en als miraculeus werd aangezien.

Een keerpunt in de geschiedenis van Hoboken is de oprichting van Cockerill Yards in 1873. Deze ging failliet in 1982. In 1885 werd een wolkammerij gesticht die tot 1970 in bedrijf was. In 1887 volgde Metallurgie Hoboken, later bekend als Umicore. In 1877-1879 werden spoorlijnen aangelegd.

Dit alles ging gepaard met een aanzienlijke bevolkingstoename, die leidde tot tal van woonwijken, waaronder Moretusburg (vanaf 1921) en Polderstad (vanaf 1974).

De gemeente Hoboken werd op 1 januari 1983 opgeheven. Hoboken werd een Antwerps district.

Geografie

Ligging

De natuurlijke grenzen van Hoboken, vier waterlopen, vormen tot op de dag van vandaag de grens.

De grens in het noorden tussen Hoboken en Antwerpen wordt gevormd door de Halve Beek.
In het oosten wordt de grens met Wilrijk door de Hollebeek gevormd.
In het zuiden loopt de Winterbeek die de grens met Hemiksem vormt.
De Schelde in het westen is de grens met Kruibeke.

Dorpsindeling

Administratief wordt Hoboken ingedeeld in de volgende wijken:

Hoboken Centrum
Hoboken Noord
Hoboken West
Hoboken Zuid-Oost

De volgende wijkbenamingen zijn gebruikelijk:

Ten oosten van de spoorweg:

Hoboken-centrum: de Kioskplaats en omgeving.
Hertog van Brabant: wijk waar voorheen het Hof van Brabant lag, grofweg de Hertog van Brabantlei, de Leopoldslei en de Maria Henriëttalei.
Vogeltjeswijk: omgeving rond het Meerlenhof met onder andere de Nachtegaallaan en de Distelvinklaan.
Zwaantjes: grens met Wilrijk waar de Hollebeek via een vijver de Sint-Bernardsesteenweg kruiste. Hier was een gelijknamige brouwerij gevestigd dat de wijk zijn naam gaf.

Ten westen van de spoorweg:

Moretusburg: (bij oud station Hoboken-Kapelstraat) ten zuiden van de Kapelstraat. Meerdere straten verdwenen na het aanleggen van een groene bufferzone door Umicore. Dit waren Curiestraat, Wolplein, Edisonstraat, Karel van de Woestijnestraat, Standbeeldstraat, Achturendagstraat, Constantijn Meunierplein en Scheldevrijstraat.
Hertogvelden: (bij oud station Hoboken-Kapelstraat) ten noorden van de Kapelstraat.
Polderstad: in de jaren 70 aangelegde wijk (bij station Hoboken-Polder) ten noorden in het groen van de Hobokense Polder waarbij de Scheldelei in het verlengde van de Berkenrodelei ligt.

Demografie

Demografische ontwikkeling tot de fusie

Opmerking:resultaten volkstellingen op 31/12 tot en met 1970 + 01/01/1980 + 31/12/1982

Demografische ontwikkeling als district

Jaar	2007	2008	2009	2010	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019	2020
Inwonertal	34.542	34.862	35.170	35.550	36.244	37.283	37.464	37.945	37.805	38.157	38.595	39.491	40.333	40.786
Opmerking:gegevens Antwerpen Stad in cijfers

Politiek

Structuur

Het district Hoboken maakt deel uit van de stad Antwerpen. Deze ligt in het kieskanton Antwerpen is identiek aan het provinciedistrict Antwerpen en ligt in het kiesarrondissement Antwerpen en de kieskring Antwerpen.

Hoboken		Supranationaal	Nationaal		Gemeenschap	Provincie	Arrondissement	Provinciedistrict	Kanton	Gemeente	District
Administratief	Niveau	Europese Unie	België		Vlaanderen	Antwerpen	Antwerpen			Antwerpen	Hoboken
	Bestuur	Europese Commissie	Belgische regering		Vlaamse regering	Deputatie				Gemeentebestuur	Districtscollege
	Raad	Europees Parlement	Kamer van volksvertegenwoordigers	Vlaams Parlement		Provincieraad				Gemeenteraad	Districtsraad
Kiesomschrijving		Nederlands Kiescollege	Kieskring Antwerpen				Antwerpen	Antwerpen	Antwerpen	Antwerpen	Hoboken
Verkiezing		Europese	Federale		Vlaamse	Provincieraads-				Gemeenteraads-	Districtsraads-

Districtscollege

Van 2019 tot 2024 bestaat de meerderheid uit N-VA, sp.a en CD&V.

Districtscollege
Districtsvoorzitter	Kathelijne Toen (N-VA)
Districtschepenen	Paul De Ranter (N-VA) Tom De Boeck (sp.a) Carine Leys (N-VA) Carolyn Krekels (CD&V)

Districtsraad

Zetelverdeling districtsraad
2019-2024

3

1

8

4

3 3 3 1 8 4

De 22 zetels zijn als volgt verdeeld:

■ PVDA: 3

■ sp.a: 3

■ Groen: 3

■ CD&V: 1

■ N-VA: 8

■ VB: 4

De Hobokense districtsraad telde 21 zetels tijdens de legislaturen 2001-2006 en 2007-2012. Sinds 2013 telt de districtsraad 23 zetels.

Geschiedenis

Voormalige burgemeesters en districtsvoorzitters

Zie: Lijst van burgemeesters van Hoboken

Legislatuur 2019 – 2024

De huidige districtsraad werd op 14 oktober 2018 gekozen. Het district wordt bestuurd door een coalitie van N-VA, sp.a en CD&V, samen goed voor 12 van de 23 zetels.

Resultaten districtraadsverkiezingen sinds 2000

Op 8 oktober 2000 werden de eerste districtsraadsverkiezingen voor het Antwerpse district Hoboken gehouden.

Partij of kartel		8-10-2000^[1]		8-10-2006		14-10-2012^[2]		14-10-2018		13-10-2024^[3]
Stemmen / Zetels		%	21	%	21	%	23	%	23	%	25
	PVDA¹ / PVDA+²	6,78¹	1	8,27²	2	16,40²	4	14,7¹	3	26,2¹	7
	SP¹/ sp.a-spirit²/ sp.a-Groen^A/ sp.a³/ Vooruit⁴	21,30¹	5	26,67²	6	20,81^A	3	12,8³	3	13,0⁴	3
	Agalev¹/ Groen!²/ sp.a-Groen^A/ Groen³	6,81¹	1	3,66²	0	20,81^A	2	12,0³	3	7,3³	2
	VLD¹/ VLD-Vivant²/ Open Vld³	11,63¹	3	6,43²	1	5,12³	1	2,8³	0	-
	CVP¹/ CD&V-N-VA^B/ CD&V²	11,56¹	2	10,53^B	2	6,14²	1	6,5²	1	4,7²	1
	VU-ID¹/ CD&V-N-VA^B/ N-VA²	3,46¹	0	10,53^B	2	35,65²	8	32,5²	8	29,2²	8
	Vlaams Blok¹/ Vlaams Belang-VLOTT²/ Vlaams Belang³	37,35¹	9	41,03²	10	15,89³	4	14,8²	4	16,1²	4
	Team Fouad Ahidar	-		-		-		-		3,4	0
	D-SA	-		-		-		4,0	1	-
	Hoboken Vrij	-		3,40	0	-		-		-
	Vivant	1,62	0	-		-		-		-
	WOW	1,11	0	-		-		-		-
Totaal stemmen		21446		22566		22110		23566		14608
Opkomst %		91,47				89,59		91,7		56,9
Blanco en ongeldig %		3,66		4,05		3,55		4,1		1,4

De vetjes gedrukte getallen vormen de hieruit onderhandelde bestuursmeerderheid. De grootste partij wordt in kleur weergegeven.

Bezienswaardigheden

Heilig Kruis: Zeer bekend is het Wonderdadig Kruis van Hoboken, ook wel bekend als de Zwarte God, dat 800 jaar geleden tegen de stroom in aanspoelde in een inham van de Schelde. Het Kruis dankt zijn naam aan zijn zwarte kleur. Niemand slaagde erin het wit te verven. Toen bijna gans Hoboken én de Kruiskapel in 1584 afbrandde, bleef het Kruis, dat in het gewelf van de noorderbeuk was verborgen, onbeschadigd. Hoboken is met het Heilig Kruis een bedevaartsoord geworden.

Schoonselhof: Het Schoonselhof is een grote Antwerpse begraafplaats. Het ligt door de Hollebeek gescheiden gedeeltelijk op Hobokens, gedeeltelijk op Wilrijks grondgebied. Het Schoonselhof kreeg zijn naam naar het Hobokense gehucht Schoonsel(e).

Hobokense Polder: De Hobokense Polder is een natuurreservaat van 170 ha: het stuk Hoboken tussen de spoorlijn en de Schelde met uitzondering van het industriegebied en de wijken Polderstad, Hertogvelden en Moretusburg.

Fort 8: Fort 8 neemt haast de volledige zuidelijke kant van Hoboken in beslag. Het is een onderdeel van de Brialmontgordel.

Nello en Patrasche: De weesjongen Nello (een verkleinvorm van Corneel) en de trekhond Patrasche vormen samen de twee hoofdpersonages in A Dog of Flanders, een roman van Ouida (pseudoniem van Marie Louise de la Ramée) die herhaaldelijk werd verfilmd. Het verhaal is razend populair in Japan, terwijl het in Vlaanderen weinig bekend is. Er staat een beeldje van Nello en Patrasche in de Kapelstraat.
Een plaatselijke brouwerij "De Arend" brouwt naar de twee vernoemde helden zowel een licht (Nello Blond) als een donker (Patrasche) bier die internationaal, vooral in Japan, een grote afzet van enkele tienduizend liter per jaar hebben.
Tevens is naar de weesjongen het Café Nello, Kioskplaats 32, en naar de hond het restaurant Patrasche, Kioskplaats 54, genoemd.

Sorghvliedt: Sorghvliedt is een kasteel dat thans dienst als districtshuis van Hoboken. Het bevindt zich in het park Sorghvliedt. Het werd in 1745 herbouwd door Jan Pieter van Baurscheit de Jonge, een architect die ook het Koninklijk Paleis van Antwerpen heeft ontworpen. In het park van Sorghvliedt vindt de jaarlijkse editie van Sjwilie Rock plaats.

Broydenborg: Kasteel gelegen tussen de Broydenborglaan en het park Broydenborg. Het is in eigendom van de Stad Antwerpen.

Meerlenhof: Het Meerlenhof is een lichtjes vervallen kasteel gelegen aan de Meerlenhoflaan. Recentelijk waren er vergevorderde plannen om het park te verkavelen. Na verzet van de bewoners gaat uiteindelijk Umicore het gebouw restaureren.

Cockerillhof: Het Cockerillhof, de voormalige directeurswoning van de nu verdwenen scheepswerf Cockerill Yards, was ooit een charmante villa gelegen aan de Kapelstraat, vlak voor de spoorlijn. Na een lange tijd van verwaarlozing en verval, is er in 2012 een nieuwe bestemming aan toegewezen. De oude villa wordt gerenoveerd en zal twee woningen omvatten met een collectieve tuin. Het hier aangelegen bestaand buurtpark blijft behouden.

Gravenhof: Kasteel Gravenhof, gebouwd in 1897, ligt in het gelijknamige park, op de hoek van de Lambrechtsstraat en de Louisalei. Voorheen deed het dienst als politiebureel, tot het in 1999 gedeeltelijk uitbrandde. Na lange leegstand, werd het tussen najaar 2013 en eind 2015 volledig gerenoveerd en omgevormd tot een cultuurcentrum. Het omliggend park werd eind 2017, begin 2018 heraangelegd

Blikfabriek: De Blikfabriek is een actieve en sociale plaats in de vroegere Crown-fabriek. 30.000 leegstaande vierkante meter is getransformeerd tot een innovatief centrum voor jonge ondernemende mensen, een broedplaats vol creativiteit en een lokaal nest met ruimte voor eten, drinken, werken, buurtinitiatief, cultuur en sport.

Religie en levensbeschouwing

Hoboken telt vandaag vier katholieke parochies:

De Onze-Lieve-Vrouw-Geboortekerk: de grootste en eveneens de oudste parochie, die het centrum van Hoboken, de Vinkeveldenwijk en Polderstad omvat. Ze bestaat reeds sinds 1135 en haar kerkgebouw is gelegen aan de Kioskplaats. Haar huidige uitzicht kreeg ze in de 19e eeuw (toen is tevens de pastorij gebouwd).
De Heilig Hartkerk: gesticht in 1902; zij omvat het noordoosten van Hoboken. Het kerkgebouw, gelegen in het oosten van Hoboken in de Krugerstraat, werd gebouwd om te voldoen aan het toenemende aantal gelovigen in Hoboken en werd voltooid in 1912.
De Sint-Jozefskerk: voor de wijk Moretusburg en Hertogvelden. De kerk werd ingewijd in 1913.
De Heilige-Familiekerk: opgericht in 1944. Deze parochie beslaat het zuidoosten van Hoboken. Het kerkgebouw van de nieuwste parochie is gelegen aan de school Don Bosco en werd plechtig ingewijd in 1969.

De grens tussen Onze-Lieve-Vrouw Geboorte en Sint-Jozef wordt gevormd door de spoorweg Antwerpen-Puurs, met de uitzondering van Polderstad, dat tot de parochie Onze-Lieve-Vrouw Geboorte behoort, hoewel het ten westen van de spoorweg ligt.

De grens tussen Onze-Lieve-Vrouw Geboorte enerzijds en Heilige Familie en Heilig Hart anderzijds verloopt dan weer grilliger, en wordt ongeveer gevormd door de Broydenborglaan, de Heidestraat, de Draaiboomstraat, de Mauroystraat en de Victor Dupontstraat.

De grens tussen de parochies Heilige Familie en Heilig Hart wordt gevormd door de Aartselaarstraat; deze behoort nog tot de Heilig Hartparochie (met uitzondering van het begin van deze straat, die tot de parochie Onze-Lieve-Vrouw Geboorte behoort). Wat ten noorden van deze straat ligt, behoort tot Heilig Hart, wat ten zuiden ligt, tot Heilige Familie.

Natuur en landschap

Hoboken ligt aan de Schelde met nabij deze rivier een poldergebied, waarbij de Hobokense Polder een natuurgebied is. Verder is langs de Schelde veel industrie te vinden. Hoboken is sterk verstedelijkt, behorend tot de Antwerpse agglomeratie. Het Park Sorghvliedt is een groenzone.

Mobiliteit

Openbaar vervoer

Hoboken heeft een degelijke verbinding met het stadscentrum van Antwerpen met tram 2, 4, en 10 en met bus 13, 14, 290, 291 en 295. Verder bus 33 tot in Ekeren via de randdistricten van Antwerpen.

Rond de vorige eeuwwisseling waren er in Hoboken drie spoorwegstations in gebruik. In 1915 werd het eerste station gesloten, Station Fort 8. De twee anderen (beide op spoorlijn 52) sloten in 1984: zowel het station Hoboken aan de Kapelstraat als het station Hoboken-Polder aan de Berkenrodelei. Het laatste station heropende in 1988 en is thans nog in gebruik.

Wegennet

Op de Sint-Bernardsesteenweg na kent Hoboken geen grote invalswegen.

Waterwegen

Het motorveer "Pieter Bruegel" is een fiets-/voetveer over de Zeeschelde die Kruibeke met Hoboken verbindt.

Vervuiling

In Hoboken bevindt zich een fabriek van Umicore, het vroegere Union Minière, dat zijn oorsprong kende in Metallurgie Hoboken. Deze was verantwoordelijk voor milieuverontreiniging door zware metalen, voornamelijk lood, in de omgeving. In de wijk Moretusburg, die aan het bedrijf grenst, werden hoge loodgehalten aangetroffen in de bodem en ook in het bloed van plaatselijke kinderen. Sinds begin jaren 80 worden de emissies van Umicore Hoboken nauwkeurig opgevolgd zoals voorzien in de wetgeving volgens VLAREM II en wordt er een continue daling van lood, cadmium, zwaveldioxide enz. gemeten. In 2006 werd aangevangen met de bodemsanering van de wijk Moretusburg, die heden bijna voltooid is.