Brontekst bekijken van 20e eeuw

U hebt geen toestemming om deze pagina te bewerken, want:
Uw IP-adres bevindt zich in een bereik dat op alle wiki’s van de Wikimedia Foundation geblokkeerd is.
Deze blokkade is ingesteld door ‪Jon Kolbert‬. De opgegeven reden is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected .
Aanvang blokkade: 12 nov 2023 19:26
Einde blokkade: 12 nov 2028 19:26
Uw huidige IP-adres is 18.209.28.90. Het geblokkeerde bereik is 18.209.0.0/16.
Vermeld alle bovenstaande gegevens als u ergens op deze blokkade reageert. Als u denkt dat u per abuis bent geblokkeerd, kunt u aanvullende informatie en instructies vinden in het algemene beleid Geen open proxy’s.
Anders kunt u om de blokkering bespreken een verzoek om beoordeling op Meta-Wiki plaatsen. U kunt ook een e-mail sturen naar de VRT-wachtrij van de stewards op stewards@wikimedia.org met daarin alle bovenstaande gegevens.
U kunt de brontekst van deze pagina bekijken en kopiëren.
{{Zijbalk jaren in eeuw|18|19|20}}
De '''20e eeuw''' (van de [[christelijke jaartelling]]) is de 20e periode van 100 jaar, dus bestaande uit de jaren [[1901]] tot en met [[2000]]. De 20e eeuw behoort tot het [[2e millennium]].

== Langjarige gebeurtenissen en ontwikkelingen ==
===Wereldoorlogen===
* De [[Eerste Wereldoorlog]] ([[1914]]-[[1918]])
* De [[Weimarrepubliek]], mislukt door de gigantische [[herstelbetaling]]en, de economische wereldcrisis en de opkomst van het [[nationaalsocialisme]]
* De [[Spaanse Burgeroorlog]] ([[1936]]-[[1939]]), die door de [[Asmogendheden]] wordt aangegrepen om hun luchtmachten te testen
* De [[Tweede Wereldoorlog]] ([[1939]]-[[1945]])
* De [[Holocaust]] ([[1938]]-[[1945]])
* De [[atoombommen op Hiroshima en Nagasaki]] en vervolgens de [[nucleaire wapenwedloop|nucleaire wedloop]]
* De [[Koude Oorlog]] ([[1945]]-[[1989]])
* In de decennia na de Tweede Wereldoorlog wordt bijna elk Duits ontwerp van de [[wonderwapens]] verder doorontwikkeld tot verfijnd wapentuig door de [[Verenigde Staten]], de [[Sovjet-Unie]] en andere geallieerde machten. Zo ontstaat de [[wapenwedloop]] die de Koude Oorlog kenmerkt.
* Het [[IJzeren Gordijn]] en de [[Berlijnse Muur]] worden de symbolen van een gedeeld Europa.
* De grootmachten vermijden een rechtstreekse confrontatie en vechten hun conflicten uit in [[Oorlog bij volmacht|proxy-oorlogen]], zoals de [[Koreaanse Oorlog]], de [[Vietnamoorlog]], de [[Angolese Burgeroorlog|Angolese]] en de [[Tweede Congolese Burgeroorlog|Congolese burgeroorlog]].

===Internationale organen===
* De [[Volkenbond]] wordt opgericht na de Eerste Wereldoorlog en moet een permanente ontmoetingsplaats worden waar de internationale conflicten vreedzaam worden opgelost. Maar in de [[1930-1939|jaren dertig]] wordt het orgaan vleugellam door de oorlogszuchtige stemming in de wereld. Na de Tweede Wereldoorlog komen de [[Verenigde Naties]] ervoor in de plaats, met meer gezag en meer leden.
* Na het [[Permanent Hof van Arbitrage]] wordt ook het [[Permanent Hof van Internationale Justitie]] opgericht en gevestigd in het [[Vredespaleis]] te Den Haag.

===Amerika===
* De Verenigde Staten nemen de plaats over van het Verenigd Koninkrijk als [[wereldmacht]]. In beide wereldoorlogen geeft hun intrede de doorslag bij de eindoverwinning. Na de Eerste Wereldoorlog trekken ze zich nog terug van het wereldpodium, maar na de Tweede Wereldoorlog worden ze leidend in de [[Verenigde Naties]] en de [[NAVO]].
* Na de Tweede Wereldoorlog komt de Verenigde Staten met het [[Marshallplan]], dat voor de wederopbouw van de door de oorlog getroffen landen in Europa moet zorgen.
* Door arbeidsschaarste in het noorden komt vanaf 1916 in de VS de [[Great Migration]] op gang. Afro-Amerikanen trekken van het platteland in het zuiden naar industriesteden als [[Chicago]], [[Detroit (Michigan)|Detroit]], [[New York (stad)|New York]], [[Washington D.C.|Washington]] en [[Cleveland (Ohio)]]. Ze zoeken niet alleen meer welvaart, maar ook bevrijding van de [[rassensegregatie|segregatie]] en [[rassendiscriminatie]] in het zuiden.
* Er komen nieuwe groepen immigranten naar Latijns-Amerika: Aziaten vestigen zich in de landen aan de Pacifische kust, Italianen migreren naar Zuidelijk Zuid-Amerika, personen uit het Midden-Oosten verspreiden zich over het hele continent en Duitsers trekken naar de binnenlanden.

===Europa===
* Omdat de [[Balkanoorlogen]] hebben geleid tot de Eerste Wereldoorlog, wordt in 1919 het Koninkrijk Joegoslavië gesticht. Hierbinnen is [[Servië]] de dominante deelstaat. Na de Tweede Wereldoorlog onderdrukt de communistische president [[Josip Broz Tito|Tito]] elke nationalistische uiting, maar tien jaar na zijn dood leiden de tegenstellingen tot het uiteenvallen van [[Joegoslavië]] ([[1992]]-[[1995]])
* De [[Russische Revolutie]] ([[1917]])
* Voornamelijk in de eerste helft van de 20e eeuw worden miljoenen burgers van de [[Sovjet-Unie]] tot [[dwangarbeid]] gedwongen. Hele volken worden gedeporteerd en ingezet bij grote projecten als het [[Witte Zeekanaal]]. Grote werkkampen ([[Goelag]]s) zijn er bij [[Magnitogorsk]], [[Vorkoeta (stad)|Vorkoeta]] en in de beruchte regio [[Kolyma (regio)|Kolyma]]. Velen (miljoenen) komen hierbij om het leven; bij de aanleg van het [[Witte Zeekanaal]] alleen al ongeveer 100.000 mensen.
* De [[Europese integratie]] begint met de [[Benelux]], al snel groeiend naar de [[Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal]] en culminerend in de oprichting van de [[Europese Unie]].
* [[Ierland (land)|Ierland]] wordt enkele jaren na de [[Paasopstand]] een [[Ierse Vrijstaat|Vrijstaat]] en later een katholieke republiek. De zes noordelijke graafschappen blijven Brits, en krijgen als [[Ulster]] beperkt zelfbestuur. De katholieken zijn er tweederangsburgers; ze komen in 1969 in opstand. Als Britse troepen ingrijpen, komt het slapende [[IRA|Ierse Republikeinse Leger]] weer tot leven. De gebeurtenissen van volgende decennia worden [[The troubles]] genoemd. Het [[Goede Vrijdag-akkoord]] van 1998 sluit de burgeroorlog af met een gedeeld zelfbestuur.

===Derde wereld===
* [[Koninkrijk Italië (1861-1946)|Italië]] probeert zich alsnog te scharen onder de koloniale mogendheden. Na de [[Turks-Italiaanse oorlog]] van 1911-1912 sticht het een kolonie in de Osmaanse provincies [[Emiraat Cyrenaica|Cyrenaika]] en [[Tripolitanië]]. In 1936 valt het [[Keizerrijk Ethiopië|Abessinië]] binnen, waar het [[gifgas]] nodig heeft om de krijgers van [[Haile Selassie]] de baas te worden.
* De [[Duitse koloniën]] worden na de [[Eerste Wereldoorlog]] door de [[Volkenbond]] uitgegeven als [[mandaatgebied]].
* Het [[Dekolonisatie (staatkundig)|dekolonisatie]]proces. Vanaf het begin van de eeuw ontstaan bewegingen in [[Azië]] gericht op [[zelfbeschikking]]. In het [[Atlantisch Handvest]] beloven de geallieerde leiders [[Franklin D. Roosevelt]] en [[Winston Churchill]] zelfbeschikking na de oorlog aan alle volken.
* België bezet in 1916 een stuk van [[Duits-Oost-Afrika]] dat aan [[Belgisch-Congo|Congo]] grenst. Dit gebied wordt vanaf 1924 officieel als het [[mandaatgebied]] [[Ruanda-Urundi]] beheerd, met later de opdracht van de [[Verenigde Naties]] om het voor te bereiden op onafhankelijkheid. De Belgen krijgen door de dynamiek van het proces de tijd niet om dit goed voor te bereiden, en de onafhankelijkheid van 1962 is het startpunt van terugkerende onlusten tussen [[Tutsi]]'s en [[Hutu]]'s.
* [[Zuid-Afrika]] wordt na de [[Tweede Boerenoorlog]] een federale staat. Als in [[1948]] de [[Afrikaners|Boeren]] aan de macht komen, wordt de [[Apartheid in Zuid-Afrika|apartheid]] ingevoerd. De "politiek van gescheiden ontwikkeling" leidt in de praktijk tot ontwikkeling van de blanken en onderontwikkeling van de zwarten. Het [[Bloedbad van Sharpeville]] leidt tot uitstoting van het land uit het [[Britse Gemenebest]]. Het [[Afrikaans Nationaal Congres]] wordt buiten de wet gesteld, en haar leiders worden geïnterneerd op [[Robbeneiland]]. Een internationale boycot dwingt de Boeren na 1990 tot een vreedzame overdracht van de macht aan de zwarte meerderheid.

===Verre Oosten===
* De [[Xinhai-revolutie]], begin van de [[Republiek China (1911-1928)|Republiek China]] ([[1911]]-[[1912]])
* De [[Xinhai-revolutie|Chinese revolutie]] ([[1949]])
* De [[Koreaanse Oorlog]] ([[1950]]-[[1953]])
* De [[Vietnamoorlog]] ([[1955]]-[[1975]])

;Midden-Oosten
* Tijdens de Eerste Wereldoorlog vechten de Arabische landen zich vrij van het [[Osmaanse Rijk]]. Ze zijn daartoe aangezet door Groot-Brittannië, dat echter in een geheim verdrag met Frankrijk de invloedssferen al heeft verdeeld. Het [[Panarabisme]] bloeit na de Tweede Wereldoorlog weer op, maar leidt niet tot ontwikkeling en welvaart.
* Het [[Ottomaanse Rijk]] verliest de Eerste Wereldoorlog en wordt bezet door de geallieerden, waarna het uiteen valt ([[1918]]). Ottomaans officier [[Mustafa Kemal Atatürk]] organiseert een succesvolle opstand, waarna de staat [[Turkije]] ontstaat ([[1922]]). Atatürk schaft het [[sultanaat]] en het [[kalifaat]] af, waarna onder zijn leiding een moderne samenleving wordt opgebouwd in Turkije. Staat en religie worden gescheiden. De Turken moeten westerse kleding dragen en het Arabische schrift wordt vervangen door het Latijnse. In 1952 wordt het land, dat inmiddels de [[parlementaire democratie]] heeft ingevoerd, lid van de [[NATO]]. Het land probeert daarna zonder succes lid te worden van de [[Europese Economische Gemeenschap]] en de opvolger ervan de [[Europese Unie]].
* De stichting van de staat [[Israël (hoofdbetekenis)|Israël]] ([[1948]]), gevolgd door drie oorlogen met de omringende Arabische landen.

===Wereldbevolking===
* Tussen 1900 en 2000 groeit de wereldbevolking van 1,6 miljard naar 6 miljard mensen. Het hoogtepunt van deze groei ligt rond 1970 als het percentage boven de 2% per jaar ligt. Sindsdien heeft zich een daling ingezet van de groei.
* In het Westen neemt de groei van de bevolking af door [[geboorteregeling]]. De introductie van de [[anticonceptiepil]] na [[1960]] is een mijlpaal in deze ontwikkeling. De [[Rooms-Katholieke Kerk]] blijft de meeste middelen van geboortebeperking afwijzen, maar het kerkvolk vindt steeds meer zijn eigen weg.
* In de [[Derde Wereld]] neemt de bevolking explosief toe door de betere gezondheidszorg. Het adagium "The rich get richer, the poor get children" is van toepassing geworden op de wereldbevolking.

===Suriname===
* [[Bauxiet]], een belangrijk bestanddeel voor [[aluminium]], vormt vanaf de ontdekking in 1915 een belangrijke pijler onder de economie van Suriname, vooral tijdens de Tweede Wereldoorlog, als het land uitgroeit tot de grootste aluminiumleverancier voor de Amerikaanse [[wapenindustrie]].
* Tien jaar nadat in 1948 in het [[Nassaugebergte]] bauxiet is ontdekt, wordt de Afobakadam gebouwd. Deze stuwdam zorgt voor het ontstaan van het [[Brokopondostuwmeer]] en levert de energie voor de bauxietwinning. In de jaren 1970 is Suriname de grootste leverancier voor aluminium ter wereld. Vanaf 1982 is er een sterke daling van de prijs van aluminiumoxide, waardoor de inkomsten voor de overheid tussen 1980 en 1987 dalen van 28% naar 3%. Sindsdien loopt de productie sterk terug.

===Nederland en België===
* De [[Woningwet]] maakt de [[Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer|volkshuisvesting]] tot een werkveld van de overheid. Bouwplannen moeten worden getoetst op eisen van kwaliteit en [[sloppenwijk]]en worden 'onbewoonbaar verklaard'. [[Woningcorporatie|Woningbouwverenigingen]] worden opgericht. Woningen moeten beschikken over stromend water, een [[WC]] met afvoer en later ook een [[douche]]. Na de Tweede Wereldoorlog heerst een massale [[woningnood]], die de regering dwingt tot een grote inspanning in de woningbouw.
* Er worden openbare [[Badhuis|badhuizen]] gebouwd, omdat er een grotere aandacht komt voor [[hygiëne]], [[gezondheid]] en levensstijl. Veel badhuizen zijn een soort openbare badkamers voor de gewone man, daar de [[arbeiderswoning]]en vaak zonder sanitaire voorzieningen worden opgeleverd. Wanneer de badhuizen overbodig worden, raken de [[Sauna|sauna's]] in zwang.
* Opkomst van het [[maatschappelijk werk]] in de vorm van woonmaatschappelijk werk, bedrijfsmaatschappelijk werk, [[armenzorg]], [[jeugdzorg (algemeen)|jeugdzorg]] en [[bejaardenzorg]].
* Vanaf 1898 is Vlaanderen tweetalig, maar de Vlamingen voelen zich behandeld als tweederangsburgers. Na een lange strijd wordt in de taalwet van 1932 het principe van eentaligheid vastgelegd voor Wallonië zowel als Vlaanderen. In 1960 wordt de [[Taalgrens in België|taalgrens]] getrokken en vanaf 1970 begint een proces van [[Federalisme|federalisering]] van het land.

==Innovatie==
===Wetenschap===
* De ontwikkeling van de [[kwantummechanica]] sinds het begin van de 20e eeuw kan, samen met die van de [[relativiteitstheorie]], beschouwd worden als de overgang van de [[klassieke natuurkunde]] naar de [[moderne natuurkunde]].
* Ontdekt wordt door [[Niels Bohr]] en anderen, dat [[atomen]] bestaan uit nog kleinere deeltjes: [[elektronen]], [[neutronen]] en [[protonen]]. Na de toevallige ontdekking van de [[kernsplijting]] door de Duitser [[Otto Hahn]] in december [[1938]] beginnen koortsachtige experimenten om een [[Kernwapen|atoombom]] te ontwikkelen. Succesvol is het Amerikaanse [[Manhattanproject (operatie)|Manhattanproject]].
* De ontdekking van [[sterrenstelsel]]s toont de uitdijing van de [[Ruimte (astronomie)|ruimte]] aan, de [[Oerknal]]theorie wordt geformuleerd ([[1948]]); steeds betere telescopen en ruimtevaart verschaffen inzicht op allerlei niveau.
* De opheldering van de structuur van het [[Desoxyribonucleïnezuur|DNA]] en van het [[menselijk genoom]] en de beeldvormende diagnostiek zoals [[Functionele MRI]] geven veel inzicht in de biologische kant van het mens zijn; het [[behaviorisme]] en andere stromingen geven verdieping van het inzicht in de intrapsychische en sociale dimensie.

===Technologie===
* [[Halfgeleider (elektronica)|Halfgeleiders]] en [[transistor]]en worden uitgevonden en elektronische schakelingen kunnen op veel kleinere schaal worden gemaakt.
* De [[elektriciteit]] vindt een snelle verbreiding en heeft grote gevolgen. Apparaten als de [[stofzuiger]], het [[strijkijzer]] en later de [[wasmachine]] en de [[koelkast]] maken het huishouden veel eenvoudiger. Ze nemen de plaats in van de [[dienstbode]], die onbetaalbaar wordt.
* De opkomst van het [[computertijdperk]] en het [[internet]].
* [[Fotografie]] en [[Film (cinematografie)|film]] worden gemeengoed door de introductie van handzame [[camera|camera's]], van het [[Kodak]] "boxje" tot de [[spiegelreflexcamera]] en de [[polaroidcamera]].

===Gezondheidszorg===
* Er komt meer kennis van [[vitamine]]n. Een ziekte als [[rachitis]] wordt uitgebannen door het slikken van vitamine D in de vorm van [[levertraan]], na de oorlog door de verplichte toevoeging van vitamine D aan [[margarine]]. Ook het ultraviolette licht van de [[hoogtezon]] is heilzaam.
* [[Tuberculose]] wordt uitgebannen, maar [[aids]] en [[hiv]] zijn nieuwe, moeilijk te genezen besmettelijke ziekten.
* Het gebruik van [[tafelsuiker|suiker]] neemt sterk toe, met als gevolg een groei van [[diabetes mellitus|diabetes]], dat door de ontdekking van [[Insuline]] wel beter behandelbaar wordt. Ook tandbederf door [[cariës]] neemt sterk toe.
* Ontdekking van het eerste antibioticum, penicilline, door Brits microbioloog Alexander Fleming. Mede dankzij antibiotica worden [[Infectie|infecties]] als voornaamste doodsoorzaak verdrongen door [[Degeneratieve ziekte|degeneratieve ziektes]] als [[kanker]], [[hart- en vaatziekte|hart- en vaatziektes]] en [[dementie]].
* Op initiatief van de Verenigde Staten wordt in 1912 het eerste [[Opiumverdrag]] gesloten. Landen verplichten zich samen te werken om niet-medisch gebruik van [[opiaten]] te verbieden en te vervolgen. Verdergaande samenwerking wordt in de [[1960-1969|jaren '60]] tot stand gebracht door de Verenigde Naties in het [[Enkelvoudig Verdrag inzake verdovende middelen]].
* De medische technologie maakt het vanaf [[1978]] mogelijk om door bevruchting van een eicel buiten het lichaam van de vrouw een zwangerschap tot stand te brengen ([[in-vitrofertilisatie]]).

===Landbouw en voedsel===
* De traditionele familieboerderij met het [[gemengd bedrijf]] gaat zich specialiseren. Door [[ruilverkaveling]] ontstaan grote akkers en weilanden, meestal met [[schrikdraad]] in plaats van de gevlochten haag en de [[houtwal]]. Na de Tweede Wereldoorlog wordt het paard ingeruild voor de [[tractor]], en de [[melkmachine]] stelt de boer in staat om tientallen koeien op zijn eentje te melken.
* Door het gebruik van [[Landbouwwerktuig|machines]] en [[kunstmest]] ontstaan [[Monocultuur|monocultures]]. Het massaal gebruik van [[pesticiden]] leidt tot vervuiling van bodem, water en lucht. Als tegenhanger ontwikkelt [[Rudolf Steiner]] de [[biologische landbouw]].
* Ook ontstaat de grootschalige gespecialiseerde [[bio-industrie]] en [[intensieve veehouderij]]. Kalveren worden gemest in boxen, varkens op roosters in plaats van stro. Kippen zitten in [[legbatterij]]en.
* Het [[Conserveren (voedsel)|conserveren]] van voedsel voor de winter maakt een snelle ontwikkeling door. Het [[conservenblik]], ontwikkeld in de 19e eeuw, vindt nu massale toepassing. Vanaf [[1900]] raakt het [[wecken]] in zwang, vijftig jaar later verdrongen door het [[Diepvriezer|invriezen]].
* Na de Tweede Wereldoorlog dringt de "vreemde keuken" Europa binnen. Vanuit [[België (hoofdbetekenis)|België]] komen de [[friet|patates frites]] naar Nederland; uit [[Nederlands-Indië]] de [[nasi goreng]]. De Italianen brengen de [[pizza]] en de [[spaghetti]] naar het noorden. De Amerikaanse [[fastfood]] overstroomt de hele wereld en met het massatoerisme en de immigratie komen er in alle steden restaurants met exotische keukens als Vietnamees, Ethiopisch en Mexicaans.
* Het lukt nog in het geheel niet essentiële benodigdheden eerlijk te verdelen; een klein deel van de wereldbevolking consumeert zeer veel, de rest heeft honger.

===Energie===
* De wereld wordt afhankelijk van [[aardolie]] als brandstof voor machines en van vervoermiddelen. Aan het begin van de eeuw wordt olie nog maar op een paar plaatsen gewonnen: [[Kazachstan]], [[Java (eiland)|Java]] en [[Texas (staat)|Texas]]. Vanaf de [[1930-1939|jaren dertig]] wordt het [[Midden-Oosten]] de grootste olieleverancier. In Nederland wordt vanaf 1947 olie gewonnen in [[Schoonebeek]], vanaf 1953 in [[Rijswijkconcessie|Rijswijk]] en vanaf 1961 ook [[offshore]].
* Na de oprichting van de [[Organisatie van olie-exporterende landen|OPEC]] wordt de olie snel duurder. De brandstof gaat ook een belangrijke rol spelen in de internationale politiek. Zo worden de Verenigde Staten en Nederland getroffen door [[Olieboycot|olieboycots]] wegens hun steun aan Israël.
* Aanvullende energiebronnen in de tweede eeuwhelft zijn [[aardgas]], dat onder andere in [[Groningen (provincie)|Groningen]] uit de bodem wordt gehaald, en [[kernenergie]], waarvan pas tegen het einde van de eeuw de bezwaren en gevaren worden onderkend.

===Militair===
* De kleding van de soldaten te velde verandert ingrijpend: de bonte uniformjassen maken plaats voor pakken die meer dekking geven. De Engelsen verschijnen tijdens de Boerenoorlog in het [[kaki (kleur)|kaki]], waarna de Duitsers feldgrau kiezen en Nederland [[legergroen]].
* Het [[gemechaniseerd geschut]], de [[gemechaniseerde artillerie]] en de [[tank (voertuig)|tanks]] maken het paard overbodig in de oorlogvoering.
* De [[onderzeeboot]] wordt een belangrijk wapen, waarvan in de [[Eerste Wereldoorlog]] met name de Duitsers zich bedienen om de bevoorrading van Engeland te bemoeilijken. De afkondiging van de totale duikbootoorlog brengt de Amerikanen in het strijdperk. Ook in de [[Tweede Wereldoorlog]] bestrijden de Duitse [[U-boot|U-boten]] de Engelse hegemonie ter zee. In de [[Koude Oorlog]] zijn het de Russische atoomonderzeeërs en de met kernwapens uitgeruste Engelse duikboten die de wereldzeeën beheersen.
* De luchtvaart gaat een grote rol spelen in de oorlogvoering. In de Eerste Wereldoorlog dient het vliegtuig nog slechts als verkenningsmiddel. Maar het Duitse [[bombardement op Guernica]] is een ernstige waarschuwing aan de [[Tweede Spaanse Republiek|Spaanse Republiek]], en in 1940 moet Nederland capituleren na het [[bombardement op Rotterdam]]. Vijf jaar later wordt de oorlog beslist door twee vliegtuigen die elk een [[atoombom]] afwerpen boven [[Hiroshima (stad)|Hiroshima]] en [[Nagasaki (stad)|Nagasaki]].

===Scheep-, lucht- en ruimtevaart===
* De komst van het [[motorschip]] betekent een verandering van brandstof: in plaats van steenkool wordt [[dieselolie]] gebruikt. Schepen kunnen hierdoor langere afstanden afleggen zonder te bunkeren.
* De opkomst van de [[luchtvaart]] leidt tot de oprichting van nationale luchtvaartmaatschappijen zoals [[KLM]] en [[Sabena]], en vliegvelden als [[Luchthaven Schiphol|Schiphol]].
* De [[ruimtevaart]] begint in [[1957]] met de lancering door de Sovjet-Unie van de [[Spoetnik (ruimtevaartprogramma)|Spoetnik]]. De eerste mens in de [[ruimte (astronomie)|ruimte]] is in [[1961]] ook een Rus: [[Joeri Gagarin]]. De eerste mens op de [[maan]] is in [[1969]] de Amerikaan [[Neil Armstrong]]. Echte resultaten worden echter geboekt met behulp van onbemande robots: navigatie door middel van GPS, weersvoorspelling, communicatie, spionage, planetenonderzoek. De belangrijkste ontdekking van de bemande ruimtevaart is het belang van belast bewegen voor de botstructuur.

===Waterwerken in Nederland===
* De [[Stormvloed van 1916|Watersnood van 1916]] geeft de stoot tot de uitvoering van het plan-[[Cornelis Lely|Lely]] tot afsluiting en inpoldering van de [[Zuiderzee]]: de [[Zuiderzeewerken]]. In [[1986]] wordt [[Flevoland]] de 12e provincie van Nederland.
* Na de [[Watersnood van 1953|Watersnoodramp van 1953]] wordt het [[Deltawerken|Deltaplan]] ontworpen. Zeearmen als het [[Haringvliet (zeearm)|Haringvliet]] worden afgesloten of, in het geval van de [[Oosterschelde]], half afgesloten. Er ontstaan plassen voor [[watersport]], maar de natuur loopt grote schade op.

===Overig===
* Het [[gasfornuis]], eerst gestookt op [[stadsgas]] en later op [[aardgas]], neemt de plaats in van het kolen- of het houtfornuis. 
* De ontwikkeling van de [[rupsband]] maakt het mogelijk met zware voertuigen over natte oneffen terreinen te rijden. Hij wordt toegepast in landbouwwerktuigen als de [[tractor]] en de [[zaaimachine]], in de bouw voor [[bulldozer (machine)|bulldozers]] en [[Hijskraan|hijskranen]] en in het leger voor [[tank (voertuig)|tanks]].
* De eerste [[Kunststof|Kunststoffen]] hebben nog een plantaardige herkomst en zijn gebaseerd op [[cellulose]]: [[celluloid]], [[cellofaan]] en [[kunstzijde]]. Vanaf de jaren '30 worden de [[polymeren]] ontwikkeld: synthetische stoffen als [[nylon]] en [[plastic]].  [[bakeliet]], [[aluminium]], [[Synthetisch rubber]] en [[plastic]] maken het gemakkelijker en goedkoper om [[massaproductie]] van consumptiegoederen te realiseren.

==Economische ontwikkelingen==
===Economie en geldwezen===
* De [[Grote Depressie]] van de [[1930-1939|jaren dertig]] inspireert de Britse econoom [[John Maynard Keynes]] tot een baanbrekende theorie: regeringen moeten anticyclisch handelen en in tijden van depressie de vraaguitval compenseren met overheidsopdrachten. De Amerikaanse president [[Franklin Delano Roosevelt]] past deze leer toe in zijn [[New Deal (Verenigde Staten)|New Deal]].
* De crisis van de [[1930-1939|jaren dertig]] maakt definitief een einde aan de [[Gouden standaard (economie)|gouden standaard]]. Wel zijn de degelijke [[valuta]] gedekt door een nationale goudvoorraad. De naoorlogse regelingen van [[Systeem van Bretton Woods|Bretton Woods]] maken de [[Amerikaanse dollar]] tot spil in het internationale geldverkeer. De financiële crisis na de [[Vietnamoorlog]] leidt tot het loslaten van de vaste wisselkoersen.
* Naast de [[Oostenrijkse School]] wordt de [[Chicago School (economie)|Chicago School]] de tegenhanger van de leer van Keynes. Zij benadrukt de aanbodkant van de economie en wil de rol van de overheid in de economie terugdringen. Haar denkbeelden worden verwezenlijkt in de laatste decennia van de eeuw.
* In de loop van de 20e eeuw wordt het gebruik van [[contant geld]] deels verdrongen door het [[giraal geld|girale betalingsverkeer]]. Het [[loonzakje]] maakt plaats voor de maandelijkse [[loonstrook]].

===Arbeid en bedrijven===
* De industrie komt door de technologische ontwikkeling tot [[massaproductie]] van goederen, die alleen tegen lagere prijzen kunnen worden afgezet en dus goedkoper moeten worden geproduceerd. Zo ontstaat export van productie en werkgelegenheid naar [[lagelonenlanden]].
* De entree van de [[schrijfmachine|typemachine]] schept banen die vooral naar vrouwen gaan. Het kantoor wordt verder gemechaniseerd door het [[Xerografie|kopieerapparaat]] in de [[1950-1959|jaren vijftig]] en de [[personal computer]] in de [[1980-1989|jaren tachtig]].
* In het begin van de eeuw kunnen ondernemer en werknemer vrij de contractvoorwaarden bepalen. Het grote machtsverschil dat vaak bestaat, leidt tot grove misstanden. Geleidelijk aan wordt de [[contractvrijheid]] van de partijen door wetgeving beperkt door het [[Sociaal recht]]. Dit is een rechtsgebied dat enerzijds bestaat uit [[sociaal zekerheidsrecht]] en anderzijds uit [[arbeidsrecht]] in België en het arbeidsrecht, [[ambtenarenrecht]] en [[medezeggenschapsrecht]] in Nederland.

==Maatschappij==
===Belangrijke maatschappelijke ontwikkelingen===
* Het ontstaan van [[jeugdcultuur]]. De groep jongvolwassenen heeft meer geld en vrije tijd en gaat die gezamenlijk en naar eigen inzicht besteden.
* De [[Rein Leven Beweging]] en het antimilitarisme uit het begin van de eeuw keren later in de eeuw terug in verzet tegen de [[consumptiemaatschappij]], [[pacifisme]] en [[milieubeweging]].
* Het is de eeuw van de [[sigaret]], die de tabakspijp, sigaar en pruimtabak naar de achtergrond dringt. In de [[1930-1939|jaren dertig]] wint de Amerikaanse sigaret het van de Turkse sigaret. Na de Tweede Wereldoorlog komt de filtersigaret erbij, in eerste aanleg vooral populair bij de vrouw. In de [[1960-1969|jaren zestig]] beginnen organisaties als het [[Koningin Wilhelmina Fonds]] en het [[Astmafonds]] te wijzen op de gevaren en bezwaren van het roken en het meeroken. In de [[1990-1999|jaren negentig]] worden de eerste beperkingen gesteld aan het roken in openbare ruimtes.
* De [[drankbestrijding]] heeft tijdelijk enig succes, maar de westerse wereld kent ook de opkomst van de [[drug]]s en drughandel.

===Familieleven===
* Er ontstaat aparte kinderkleding. Kinderboekenschrijvers gaan zich serieus verdiepen in de wereld van het kind.
* De [[Familie (verwanten)|familie]], die bij elkaar in het dorp of de buurt woont, boet in aan belang. Het [[gezin|kerngezin]], steeds kleiner van samenstelling, bestaat korter doordat de kinderen eerder het ouderlijk huis verlaten. Steeds meer huwelijken eindigen in [[echtscheiding]].
* Het [[feminisme]] manifesteert zich in de strijd voor [[Vrouwenkiesrecht]]. De werkende vrouw wordt al snel onmisbaar op kantoor, op school en in de zorg. Maar op het huwelijk volgt ontslag. Dit verandert in de [[1960-1969|jaren zestig]], al nemen de Nederlandse vrouwen de tijd om hun kinderen groot te brengen. Toch luidt dit het einde van de [[gescheiden leefsferen]] voor man en vrouw in.
* [[Geboortebeperking]] wordt in Nederland gepropageerd door de [[NVSH]], die in achterkamertjes [[condoom]]s en andere [[voorbehoedsmiddelen]] verkoopt. Na [[1960]] brengt de [[anticonceptiepil]] de [[seksuele revolutie]] op gang. Jongeren gaan samenwonen zonder te trouwen, en vrouwen stellen het krijgen van kinderen uit.
* [[Homoseksualiteit]] wordt na de Tweede Wereldoorlog in beslotenheid gedoogd. Vanaf de [[1970-1979|jaren zeventig]] komt er meer uitingsvrijheid.

===Recreatie en toerisme===
* In [[1900]] verklaart de Zweedse pedagoog [[Ellen Key]] de nieuwe eeuw tot 'Eeuw van het kind'. In Nederland begint die eeuw met de invoering van de [[leerplicht]]. Maar geleidelijk worden ook sport en spel steeds belangrijker. Zo wordt in 1902 in Amsterdam de eerste openbare [[speeltuin]] opgericht en komt het Engelse [[scouting]] ook naar België en Nederland. 
* Na de Eerste Wereldoorlog wordt in Europa de werkweek ingekort tot 48 uur. Voor het eerst worden ook enkele doorbetaalde [[verlof|vrije dagen]] gegeven. Zo ontstaat er tijd voor [[sport]] en [[recreatie]].
* Buurtverenigingen en personeelsverenigingen richten [[speeltuin]]en en [[fanfare (orkest)|fanfarekorpsen]] op, en er worden [[openbare bibliotheek|openbare bibliotheken]] gesticht.
* Na de Tweede Wereldoorlog komt het [[vakantiehuis|zomerhuisje]] binnen het bereik van velen, zij het voor de arbeiders een gehuurd huisje voor een week en voor de gegoeden een [[Niet-bewoonde woning|tweede huis]] voor de weekends en vakantie. Behalve de [[Noordzeekust]] en de [[Ardennen]] worden ook de [[Veluwe]], [[Drenthe]], [[Zeeland (provincie)|Zeeland]] en [[Zuid-Limburg (Nederland)|Zuid-Limburg]] een recreatieve bestemming.
* Vanaf de [[1960-1969|jaren zestig]] komt het [[massatoerisme]] op gang naar Frankrijk, Spanje, Italië en Joegoslavië. Tegen het eind van de eeuw zijn vliegvakanties naar bestemmingen over de hele wereld gewoon geworden.

==Ruimtelijke ontwikkeling==
;Stad en land
* Nieuwe materialen veranderen het aanzien van de wereld. [[Asfalt]] wordt op grote schaal toegepast in de wegenbouw, en [[beton]] wordt onmisbaar in de bouw van flats en bedrijfspanden.
* Uitvindingen als de [[lift (transport)|lift]], het [[kunstlicht]] en de [[airconditioning]] leiden tot het ontwerp van grote en hoge gebouwen, de [[wolkenkrabber]]s, waarmee [[New York (stad)|New York]] beroemd wordt.
* Ook in de buitengebieden worden de wegen en paden verhard. In de steden komen de [[Voetganger|voetgangers]] door het toenemende verkeer in de verdrukking. De [[Bordes (verhoogde stoep)|stoepjes]] voor de huizen maken daarom plaats voor doorlopende [[Trottoir|trottoirs]].
* De [[urbanisatie]] verplaatst zich naar de [[derde wereld]]. waar rond de grote steden enorme [[sloppenwijk]]en ontstaan. In Europa en de Verenigde Staten treedt juist [[suburbanisatie]] op: door de toenemende [[vervoer|mobiliteit]] kunnen de mensen buiten de steden gaan wonen. De stadscentra verpauperen, wat dan weer het proces versnelt. Na 1970 gaan de overheden over tot [[stadsvernieuwing]], of ze gaan een proces van [[gentrificatie]] bevorderen. Steden als [[New York (stad)|New York]], [[Londen (hoofdbetekenis)|Londen]] en [[Amsterdam (hoofdbetekenis)|Amsterdam]] worden bevolkt door [[Yuppie|young urban professionals]].
* Het is de eeuw van de [[Winkel (zaak)|winkel]]. In de eerste helft is er een wildgroei van winkels op vrijwel elke straathoek, met als nieuwigheid de [[etalage]]. In de grotere steden verrijzen [[warenhuis (winkel)|warenhuizen]] naar Frans voorbeeld. Na de oorlog gaat men winkels concentreren in [[Winkelcentrum|winkelcentra]] en wint het [[grootwinkelbedrijf]] terrein. Vanaf de jaren zestig nemen [[supermarkt]]en een hoge vlucht.
* Vanaf de [[1920-1929|jaren twintig]] zijn het [[nieuwe bouwen]] en de stedenbouwkundige visie van [[Le Corbusier]] toonaangevend in architectenkringen, en later ook daarbuiten. De vele nieuwe wijken en steden die worden gebouwd met "licht, lucht en ruimte", volgens het concept van [[functiescheiding]], blijken echter in de praktijk onveilig en op den duur onleefbaar. In 1961 brengt [[Jane Jacobs]] een tegenbeweging op gang, die zich verzet tegen de afbraak van oude binnensteden en volkswijken. Vervolgens leven de binnensteden op, terwijl de buitenwijken beginnen te vervallen.

===Natuur en recreatie===
* In het begin van de 20e eeuw wordt in Nederland begonnen met ''[[herbebossing]]''. Het gaat in veel gevallen om grovedennenbossen, eenvormige percelen met bomen van dezelfde leeftijd. Zij zijn bestemd voor mijnbouw, jacht en erosiebestrijding.
* Vanaf omstreeks 1975 streeft men een [[geïntegreerd bosbeheer]] na. Om meer natuurlijk bos te krijgen blijft dood hout vaak liggen, wat schuil- of voedselmogelijkheden voor allerlei insecten, schimmels, vogels en dergelijke biedt. Ook worden door lokaal te rooien open plekken geschapen waar inheemse soorten kunnen groeien. Natuurherstel van vennen en waterlopen levert eveneens een bijdrage aan een meer afwisselend bos.

==Cultuur==
===Amusement===
* In 1906 verschijnt de liedbundel ''[[Kun je nog zingen, zing dan mee]]''. Dit liedboek wordt zeer populair en wordt de hele twintigste eeuw herdrukt. Geleidelijk echter verdringt de [[radio]] de zangcultuur.
* De [[pianola]] en het [[dansorgel]] maken in de loop van de eeuw plaats voor de [[grammofoon]] en de [[jukebox]].
* De opkomst van de [[radio]] en [[televisieprogramma|televisie]] brengen ontspanning en educatie in de huiskamer, maar doen grote schade aan het verenigingsleven.
* De komst van de [[Platenspeler|grammofoon]] leidt tot de doorbraak van [[jazz]], [[rock-'n-roll]] en vele andere stromingen in de [[popmuziek]].
* Na de Tweede Wereldoorlog wordt Europa overspoeld door de Amerikaanse cultuur, gericht op de massa. De Duitse [[operette]] wordt verdrongen door de Amerikaanse [[musical]]. Zeer bekende voorbeelden zijn [[My Fair Lady (musical)|My Fair Lady]], [[West Side Story (musical)|West Side Story]], [[The Sound of Music (musical)|The Sound of Music]] en [[Evita (musical)|Evita]].
* Over de hele wereld worden de [[stripverhaal|strips]] van [[Walt Disney]] gelezen. Internationale roem verwerft ook [[Hergé]] met [[De avonturen van Kuifje]]. Wereldroem in Vlaanderen en Nederland is weggelegd voor [[Willy Vandersteen]], de schepper van [[Suske en Wiske]]. In Nederland is [[Marten Toonder]] top of the bill met [[Tom Poes (stripreeks)|Tom Poes]].
* Ook het nieuwe medium van de [[Film (cinematografie)|film]] wordt al snel gedomineerd door producties uit [[Hollywood]]. Naast de zoete lovestories bieden de Amerikanen de [[western (genre)|westerns]], die wel spanning maar geen zuiver historisch beeld geven, en later de [[Blockbuster (film)|kaskrakers]] in het genre [[sciencefiction]].

===Godsdienst===
* Met de Wereldzendingsconferentie van Edinburgh in 1910, waaraan verschillende protestantse richtingen deelnemen, begint de [[Oecumene|oecumenische beweging]]. In 1937 wordt besloten tot de oprichting van een [[Wereldraad van Kerken]], maar door het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog kan het oprichtingscongres pas in 1947 worden gehouden. In Nederland komt in 1961 het [[Samen op Weg-proces]] op gang, dat na het einde van de eeuw zal resulteren in een samengaan van [[Nederlands-Hervormde Kerk|Hervormden]], [[Gereformeerde Kerken in Nederland|Gereformeerden]] en [[Evangelisch-Lutherse Kerk in het Koninkrijk der Nederlanden|Lutheranen]] tot de [[Protestantse Kerk in Nederland]].
* Opkomst van de [[Pinksterbeweging]] en andere evangelicale stromingen in het christendom. Tegelijk neemt over de hele linie de [[ontkerkelijking]] toe.

;Kunst
* De [[schilderkunst van de 20e eeuw]] laat de herkenbare voorstelling achter zich en legt het accent op vorm en kleur. Het centrum ligt aanvankelijk in [[Parijs (hoofdbetekenis)|Parijs]], waar [[Wassily Kandinsky|Kandinsky]] de [[abstracte kunst]] introduceert en in de [[Republiek van Weimar]], waar [[Paul Klee]] het [[expressionisme]] verder ontwikkelt, naar [[New York (stad)|New York]], waar behalve de Europeanen [[Piet Mondriaan]] en [[Willem de Kooning]] Amerikanen als [[Jackson Pollock]] en [[Mark Rothko]] de [[abstracte schilderkunst]] belichamen. Met [[Andy Warhol]] en [[Roy Lichtenstein]] keert de voorstelling terug op het doek.
* Doorbraak van de [[zwarte muziek]]. Met stromingen als [[blues]], [[jazz]], [[soul]] en [[hiphop]] oefenen zwarte muzikanten grote invloed uit op de populaire muziek.
* De entree van de [[elektrische stroom]] leidt tot de ontwikkeling van nieuwe instrumenten als het [[Hammondorgel]], de [[elektrische gitaar]] en het [[keyboard]]. De [[microfoon]] en de [[zaalversterker]] geven aan de [[zangstem]] een nieuwe dimensie. Ook de [[elektronische muziek]] beleeft een doorbraak.

===Sport===
* De [[Olympische Spelen]] werden om de vier jaar gehouden, waar steeds meer landen aan gaan deelnemen. In de 20ste eeuw komen daar bij de [[Olympische Winterspelen]] vanaf 1924 en de [[Paralympische Spelen]] vanaf 1960.
* De [[voetbal]]sport verbreidt zich over de wereld. Internationaal ontstaan de Fédération Internationale de Football Association [[FIFA]] in [[1904]] en de Union of European Football Associations [[UEFA]] in [[1954]]. De laatstgenoemde organiseert de wedstrijden om de [[UEFA Champions League|Europacup I]] en de [[UEFA Cup]]. In [[1930]] worden de eerste wereldkampioenschappen gespeeld.
* Het [[Wielersport|wielrennen]] wordt in Vlaanderen volkssport nr. 1. Vanaf [[1903]] wordt jaarlijks de [[Ronde van Frankrijk]] gereden. Een van de vijfvoudige winnaars is [[Eddy Merckx]]. De Nederlanders [[Jan Janssen]] en [[Joop Zoetemelk]] winnen elk een keer.

== Belangrijke personen ==
=== Politiek, religie en maatschappij ===
* [[Abdoel Aziz al Saoed]], stichter van Saoedi-Arabië
* [[Konrad Adenauer]], Duits politicus
* [[Yasser Arafat]], Palestijns politicus
* [[Mustafa Kemal Atatürk|Atatürk]], grondlegger van Turkije
* [[David Ben-Gurion]], grondlegger van de staat Israël
* [[Willy Brandt]], Duits [[politicus]]
* [[Leonid Brezjnev]], leider van de Sovjet-Unie van 1964 tot 1982
* [[George H.W. Bush]], Amerikaans politicus
* [[Jimmy Carter]], Amerikaans politicus
* [[Fidel Castro]], Cubaans communistisch leider
* [[Nicolae Ceaușescu]], Roemeens dictator
* [[Chiang Kai-shek]], Chinees politicus
* [[Nikita Chroesjtsjov]], Sovjet-Oekraïens politicus en leider van de Sovjet-Unie van 1953 tot 1964 stond bekend om zijn destalinisatie beleid
* [[Winston Churchill]], Brits politicus tevens een van de leiders van de Geallieerden tijdens de Tweede Wereldoorlog en voorstander van de Europese eenwording
* [[Georges Clemenceau]], Frans politicus
* [[Dalai lama]] [[Tenzin Gyatso (dalai lama)|Tenzin Gyatso]]
* [[Deng Xiaoping]], Chinees staatsman
* [[Willem Drees]], Nederlands politicus en premier
* [[Friedrich Ebert]], Duits politicus, eerste democratisch leider van Duitsland
* [[Eduard VII van het Verenigd Koninkrijk]]
* [[Dwight D. Eisenhower]], 34e president van de Verenigde Staten
* [[Elizabeth II van het Verenigd Koninkrijk|Koningin Elizabeth II]], koningin van het Britse Rijk
* [[Ludwig Erhard]], Duits politicus
* [[Faisal bin Abdoel Aziz al-Saoed ]], koning van Saoedi-Arabië
* [[Francisco Franco]], Spaans [[Dictator (modern)|dictator]]
* [[Frans Jozef I van Oostenrijk]], laatste keizer van Oostenrijk
* [[Anne Frank]], Holocaustslachtoffer, schrijfster en symbool
* [[Indira Gandhi]], Indiaas politica
* [[Mahatma Gandhi]], Indiaas vrijheidsstrijder, belangrijkste grondlegger van [[India]]
* [[Charles de Gaulle]], Frans militair politicus
* [[David Lloyd George]], Brits politicus
* [[Michail Gorbatsjov]], Sovjet-Russisch politicus, laatste leider van de Sovjet-Unie
* [[Heinz Guderian]], Duits militair, een van de grondleggers van de blitzkrieg
* [[Che Guevara]], Cubaans revolutionair
* [[Paul von Hindenburg]], Duits militair uit de Eerste Wereldoorlog
* [[Hirohito|Keizer Hirohito van Japan]]
* [[Adolf Hitler]], Duits politicus/dictator, algemeen gezien als de direct verantwoordelijke voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog
* [[Hồ Chí Minh]], communistisch grondlegger van het moderne Vietnam
* [[Saddam Hoessein]], Irakees dictator
* [[Boris Jeltsin]], Russisch politicus, eerste leider van Rusland na de ineenstorting van de Sovjet-Unie
* [[Lyndon B. Johnson]], Amerikaans president, voerde radicale hervormingen door en stond bekend als de president die zijn interventie pleegde in Vietnam
* [[Paus Johannes XXIII]], paus, direct verantwoordelijke voor het tweede Vaticaanse concilie
* [[Kim Jong-il]], leider en dictator van Noord-Korea
* [[Paus Johannes Paulus II|Johannes Paulus II]], paus
* [[Juan Perón]], Argentijns politicus en populist, in hoge mate verantwoordelijk voor de economische malaise die zijn land de laatste vijftig jaar heeft getroffen
* [[Juan Carlos I van Spanje]], [[koning (titel)|koning]] van Spanje, instrumenteel in het herstellen van de democratie in zijn land na de dictatuur van Franco
* [[John F. Kennedy]], Amerikaans politicus, eerste katholieke president van de Verenigde Staten
* [[Ruhollah Khomeini|Ayatollah Ruhollah Khomeini]], leider van het islamitische bewind in Iran
* [[Martin Luther King]], Amerikaans burgerrechtenactivist, Nobelprijswinnaar
* [[Horatio Kitchener]], Brits legeraanvoerder in de Eerste Wereldoorlog
* [[Henry Kissinger]], Amerikaans politicus ten tijde van Richard Nixon
* [[Helmut Kohl]], Duits politicus, in 1989/1990 in hoge mate instrumenteel in de hereniging van Duitsland
* [[Vladimir Lenin]], Sovjet-Russisch politicus en revolutionair, grondlegger van het [[communisme]] in de Sovjet-Unie
* [[Erich Ludendorff]], Duits generaal en politicus, instrumenteel in het beëindigen van zowel Eerste Wereldoorlog en het Duitse Keizerrijk
* [[Douglas MacArthur]], Amerikaans militair in de Tweede Wereldoorlog en de Koreaanse Oorlog
* [[Nelson Mandela]], Zuid-Afrikaans politicus en activist
* [[Erich von Manstein]], Duits militair, een van de leidende militairen achter de grote successen in de eerste drie jaar van de Tweede Wereldoorlog
* [[Slobodan Milošević]], Servisch nationalistisch politicus en president van Servië en Joegoslavië
* [[François Mitterrand]], Frans socialistisch politicus, dwong Duitsland in 1989/1992 tot de Europese Unie
* [[Mobutu Sese Seko|Mobutu]], Zaïrees dictator
* [[Hosni Moebarak]], Egyptisch president in de laatste twintig jaar van de twintigste eeuw
* [[Jean Monnet]], een van de grondleggers van de EU
* [[Bernard Montgomery]], Brits militair in de Tweede Wereldoorlog
* [[Benito Mussolini]], Italiaans dictator, samen Hitler een van de leiders van een '' fascistisch '' Europa
* [[Gamal Abdel Nasser]], Egyptisch president, speelde een grote rol in de [[Suezcrisis]]
* [[Jawaharlal Nehru]], een van de grondleggers van [[India]]
* [[Richard Nixon]], Amerikaans president, grondlegger van de ontspanning met China
* [[Kwame Nkrumah]], eerste president van Ghana,
* [[Mohammad Reza Pahlavi]], laatste sjah van Perzië
* [[Olof Palme]], sociaaldemocratisch Zweeds politicus
* [[George Patton]], Amerikaans militair in de Tweede Wereldoorlog
* [[Józef Piłsudski]], Pools politicus, grondlegger van de na de eerst wereldoorlog heropgerichte Poolse staat
* [[Pol Pot]], Cambodjaans communistisch politicus, voerde een schrikbewind waarbij in vier jaar 20% van de bevolking van Cambodja het leven liet
* [[Ronald Reagan]], Amerikaans president en iemand die de banden met de Sovjet-Unie aanhaalde
* [[John D. Rockefeller]], in de eerste dertig jaar van de eeuw de rijkste man ter wereld
* [[Theodore Roosevelt]], Amerikaans president in het eerste decennium van de eeuw
* [[Franklin Delano Roosevelt|Franklin D. Roosevelt]], Amerikaans president, twaalf jaar lang Amerikaans president ten tijde van de Grote Depressie van de jaren dertig en de Tweede Wereldoorlog
* [[Robert Schuman]], een van de grondleggers van de EU
* [[Haile Selassie]], laatste keizer van Ethiopië
* [[Ariel Sharon]], Israëlisch politicus
* [[Helmut Schmidt]], Duits sociaaldemocratisch politicus uit de jaren zeventig
* [[Jan Christian Smuts]], Zuid-Afrikaans militair politicus in de eerste helft van de eeuw
* [[Soekarno]], Indonesische president, in de tweede helft van de jaren veertig grondlegger van de staat Indonesië
* [[Soeharto]], Indonesische president, ruim dertig jaar leider van Indonesië
* [[Jozef Stalin]], Sovjet-dictator en oorlogsleider.
* [[Rudolf Steiner]], grondlegger van de antroposofie
* [[Sun Yat-sen]], Chinees politicus
* [[Margaret Thatcher]], Brits politica, brak de vakbonden en slaagde erin de voortdurende neergang van het Verenigd Koninkrijk in de jaren tachtig te doorbreken
* [[Josip Broz Tito|Tito]], Joegoslavisch politicus, slaagde erin Joegoslavië gedurende dertig jaar verenigd te houden, een van de leiders van de niet-gebondenen.
* [[Hideki Tojo]], Japans militair en politicus voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog
* [[Leon Trotski]], Russisch politicus, grote concurrent van Stalin
* [[Lech Wałęsa]], Pools politicus, vakbondsleider, een van de nagels aan de doodskist van het communisme
* [[Wilhelm II van Duitsland]] laatste keizer van Duitsland
* [[Wilhelmina der Nederlanden|Koningin Wilhelmina]]
* [[Woodrow Wilson]], Amerikaans president, idealist, grondlegger van de [[Volkenbond]]
* [[Mao Zedong]], communistisch leider/dictator van China, industrialiseerde China, was verantwoordelijk voor de [[Grote Sprong Voorwaarts]] en de [[Culturele Revolutie]], als gevolg waarvan tientallen miljoenen mensen het leven lieten
* [[Georgi Zjoekov (generaal)|Georgi Zjoekov]], Russisch militair, vernietigde het Duitse leger in 1944 en 1945, het laatste anderhalf jaar van de Tweede Wereldoorlog.

=== Wetenschap, technologie en zaken ===
* [[Neil Armstrong]], eerste man op de maan
* [[Louis Blériot]], eerste vliegtocht over het Kanaal
* [[Niels Bohr]], grondlegger van de [[kwantummechanica]]
* [[Wernher von Braun]], grondlegger van de rakettechnologie
* [[Paul Cohen (wiskundige)|Paul Cohen]], Amerikaans wiskundige
* [[Francis Crick]], ontdekker van het DNA
* [[Marie Curie]], Franse natuur- en scheikundige, ontdekster van radioactiviteit
* [[William Shockley]], [[John Bardeen]] en [[Walter Brattain]], uitvinders van de bipolaire [[transistor]] en winnaars van de [[Nobelprijs voor de Natuurkunde]] in 1956.
* [[Albert Einstein]], Zwitsers-Duits-Amerikaans natuurkundige, grondlegger van de [[relativiteitstheorie]]
* [[Richard Feynman]], Amerikaans natuurkundige, een van de grondleggers van de [[kwantumveldentheorie]]
* [[Henry Ford]], Amerikaans industrieel, legde de basis voor de massaproductie
* [[Sigmund Freud]], grondlegger van de psychoanalyse
* [[Joeri Gagarin]], Russisch astronaut, eerste man in de ruimte
* [[Bill Gates]], Amerikaans zakenman, stichter van [[Microsoft]], propagator van [[MS-DOS]] en [[Microsoft Windows|Windows]]
* [[Kurt Gödel]], Oostenrijks-Amerikaans wiskundige en logicus
* [[Fritz Haber]], Duits chemicus
* [[Stephen Hawking]], Brits natuurkundige
* [[Martin Heidegger]], Duits filosoof
* [[Werner Heisenberg]], Duits natuurkundige
* [[Edwin Hubble]], Amerikaans astronoom, ontdekte als een van de eersten de uitdijing van het heelal
* [[Steve Jobs]], oprichter van Apple Inc. en NeXT Inc.
* [[John Maynard Keynes]], Brits econoom, naamgever van het [[keynesianisme]].
* [[John von Neumann]], Hongaars-Amerikaans wiskundige, grondlegger van de moderne computer
* [[Henri Poincaré]], Frans wiskundige
* [[Srinivasa Aaiyangar Ramanujan]], Indiaas wiskundige
* [[Rudolf Steiner]], Duits antroposoof
* [[Alan Turing]], Britse informaticus en grondlegger van de computer
* [[Johan van Veen]], Nederlands waterstaatkundige.
* [[James Watson]], medeontdekker van het DNA
* [[Andrew Wiles]], Brits wiskundige, bewees de [[laatste stelling van Fermat]]
* [[Ludwig Wittgenstein]], Oostenrijks filosoof, met grote invloed op vooral de Britse filosofie
* [[Edward Witten]], Amerikaans wis- en natuurkundige, grondlegger van de [[snaartheorie]]
* [[Gebroeders Wright]], luchtvaartpioniers, slaagden er in 1903 als eersten in om te vliegen

=== Kunst, sport en amusement ===
* [[Muhammad Ali]], Amerikaans bokser
* [[Louis Armstrong]], Amerikaans jazzmusicus
* [[Béla Bartók]], Hongaars componist
* [[David Bowie]], rockmusicus en songwriter
* [[Benjamin Britten]], Engelse [[componist]]
* [[Johnny Cash]], Amerikaans muzikant
* [[Coco Chanel]], Frans modeontwerpster
* [[Charlie Chaplin]], Engels filmkomiek
* [[Agatha Christie]], Engels auteur
* [[Johan Cruijff]], Nederlands voetballer
* [[Walt Disney]], Amerikaans striptekenaar
* [[Bob Dylan]], Amerikaans songwriter
* [[Clint Eastwood]], Amerikaans acteur
* [[Maurits Cornelis Escher|M.C. Escher]], Nederlands graficus en tekenaar
* [[Bobby Fischer]], Amerikaans schaker
* [[Greta Garbo]], Zweeds actrice
* [[Judy Garland]], Amerikaans actrice en zangeres
* [[George Gershwin]], Amerikaans componist
* [[Marinus Jan Granpré Molière]], Nederlands architect
* [[Audrey Hepburn]], Amerikaans actrice
* [[Alfred Hitchcock]], Brits cineast
* [[Whitney Houston]], Amerikaanse zangeres en actrice
* [[Michael Jackson]], Amerikaanse zanger-entertainer, heeft als eretitel The King of Pop
* [[John Lennon]], Brits popmuzikant, vermoord in New York
* [[Diego Maradona]], Argentijns voetballer
* [[Bob Marley]], Jamaicaans muzikant
* [[Paul McCartney]], Brits popmuzikant
* [[Freddie Mercury]], Britse rockmusicus
* [[Marilyn Monroe]], Amerikaans actrice
* [[Jim Morrison]], Amerikaanse zanger en dichter
* [[Gustav Mahler]], Oostenrijks componist
* [[Robert De Niro]], Amerikaans acteur
* [[Pelé]], Braziliaans voetballer
* [[Pablo Picasso]], Spaans schilder
* [[Michel Platini]], Frans voetballer
* [[Karl Popper]], Brits-Oostenrijks filosoof
* [[Elvis Presley]], Amerikaans zanger uit de jaren vijftig en zestig, een van de eerste popmuzikanten
* [[Prince]], Amerikaans popartiest
* [[Sergej Prokofjev]], Russisch componist
* [[Bertrand Russell]], Brits filosoof
* [[Jean-Paul Sartre]], Frans filosoof en activist
* [[Frank Sinatra]], Amerikaans artiest
* [[Dmitri Sjostakovitsj]], Russisch componist
* [[Steven Spielberg]], Amerikaans regisseur
* [[Bruce Springsteen]], Amerikaanse rockzanger, gitarist en liedjesschrijver
* [[Richard Strauss]], Duits componist, gedurende de eerste vijftien jaar van de eeuw een van de populairste componisten
* [[Meryl Streep]], Amerikaans actrice
* [[Igor Stravinsky]], Russisch componist
* [[Andy Warhol]], Amerikaans poparticoon
* [[Stevie Wonder]], Amerikaans zanger en muzikant
* [[Frank Zappa]], Amerikaans componist en musicus

== Overzichten ==
* [[Schilderkunst van de 20e eeuw]]

== Externe link ==
* {{en}} [http://users.erols.com/mwhite28/20centry.htm Historical Atlas of the Twentieth Century]

{{Navigatie decennia|20}}
{{Navigatie eeuwen|2}}
{{Commons|Atlas of the 20th century}}

[[Categorie:20e eeuw| ]]
Op deze pagina gebruikte sjablonen:
Sjabloon:Bewerklinks (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:Commons (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:En (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:InterProject (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:Navigatie (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:Navigatie/styles.css (bekijk bron) (uitgebreid beveiligd)
Sjabloon:Navigatie decennia (bewerken)
Sjabloon:Navigatie eeuwen (bewerken)
Sjabloon:Taal-en (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:Taalaanduiding (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:Taalaanduiding/styles.css (bewerken)
Sjabloon:Zijbalk jaren in eeuw (bewerken)
Sjabloon:Zusterproject box (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Terug naar 20e eeuw.
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/wiki/20e_eeuw"