Tramlijn Winschoten - Delfzijl

De lijn werd aangelegd en geëxploiteerd door de Stoomtramweg-Maatschappij Oostelijk Groningen (O.G.) en werd op 9 juli 1919 geopend.

In de jaren twintig tot aan de vroege jaren dertig reden reizigerstrams met een frequentie van zes retourritten per dag, 's zondags drie à vier. Het gehele traject werd in 90 minuten afgelegd.^[1] Er was doorgaand goederenverkeer van de haven van Delfzijl via Winschoten naar de stoomtram van "Oldambt - Pekela" en via Ter Apel naar de Drentse tramnetten van EDS en DSM.

Al in de jaren dertig werden de reguliere stoomtrams op sommige ritten vervangen door een autobus, ook van OG. In 1934 namen bussen de hele dienst over. Naast goederentrams reden daarna af en toe nog reizigerstrams voor speciaal vervoer, bijvoorbeeld voor arbeiders van de werkverschaffing of kampeertrams naar Drenthe voor scholieren. Toen tijdens de Tweede Wereldoorlog schaarste aan benzine en dieselolie ontstond konden de bussen niet meer rijden. De stoomtramdienst Winschoten - Delfzijl keerde daarom in 1940 terug. Het vervoer werd zelfs groter dan het voor de oorlog geweest was.

Met uitzondering van 1943 is de lijn in geen enkel jaar winstgevend geweest, door diverse oorzaken:

1. de crisis van de jaren 1930;
2. de tegenvallende vervoerbehoefte in dit dunbevolkte gebied;
3. de opkomst van het vervoer over de weg;
4. de ligging – hoewel de locomotieven en tramrijtuigen behoorden tot het modernste stoomtrammaterieel dat Nederland gekend heeft, kwamen zij niet tot hun recht: ze konden geen snelheid maken doordat de enkelsporige trambaan grotendeels aan de zijkant van de weg liep door de dorpen van het Oldambt en de Oosterhoek;
5. de route – doordat de trams Scheemda (het grootste dorp onderweg) links lieten liggen, werden potentiële klanten gemist en het lange traject door de vrijwel onbewoonde Oostwolderpolder leverde ook al geen reizigers op;
6. de organisatie – OG was een ambtelijk opgezette tramwegmaatschappij met relatief veel personeel en een weinig slagvaardige bedrijfsvoering;
7. de reputatie – de bijnaam van OG Ôle Graitje (Ouwe Grietje) verwees naar de sukkelende traagheid waarmee gereden werd.

Na de Tweede Wereldoorlog was het dan ook snel gedaan. Doordat de lijn bij de bevrijding van Delfzijl in april 1945 beschadigd was en een brug was opgeblazen, moest de tramdienst in de naoorlogse jaren worden beperkt tot het traject Winschoten - Termunten.

De lijn werd definitief gesloten op 12 juni 1948. Het bedrijf van OG werd ontbonden en de verbinding op deze route werd voortaan onderhouden door bussen van de GADO tussen Winschoten en Woldendorp (opgeheven in 1976) en de DAM tussen Woldendorp en Delfzijl. De GADO opende ook een rechtstreekse lijn Winschoten - Delfzijl via een andere route.

Tussen Midwolda en Oostwold volgde de lijn in tegengestelde richting het voormalig tracé van de tramlijn Winschoten - Scheemda van de Stoomtramweg-Maatschappij Oldambt - Pekela (S.O.P.) die in 1884, twee jaar na de opening, weer was gesloten en opgebroken. Door allerlei problemen, onder meer verzakking van het spoor, verliepen de eerste exploitatiejaren van die lijn moeizaam en kon er gedurende langere perioden niet worden gereden.

Bij de opening van de lijn op 9 juli 1919 was het feest langs de route. Bij het schooltje van de buurtschap Lutje Loug, aan de halte Oude Zijl in de Oostwolderpolder, hieven de leerlingen een door de onderwijzer gemaakt feestlied aan, met als laatste couplet:

Zoo stijgt nu onze vreugd ten top,

En hijschen wij de vlaggen op,

En doen den jubel daavren langs de baan!

Daar komt zowaar de stoomtram aan,

Zij brengt veel heil en zegen aan,

’t Is feest in ’t polderlaand!^[2]

• G.R. de Weger, A. Jansen: Stoomtramwegmaatschappij Oostelijk Groningen 1915-1948. Schuyt & Co., Haarlem, 1999 (boekenreeks NVBS, nr. 31). ISBN 90-6097493-X
• H. Zandbergen, E.J. Broekema, A. Jansen, De stoomtrams van Drenthe en Oost-Groningen, Wyt, Rotterdam, 1976.

• Website nazaten De Vries
• Dienstregeling 1929
• De verhalen van Groningen: 'Ol Graitje'; de stoomtram Oostelijk Groningen, 1912-1948