Telemachus

Telemachus
	Τηλέμαχος
Telemachos
Oorsprong	Griekse mythologie
Literaire bronnen	Odyssee, Telemacheia, Telegonie
Verwantschap
Ouders	Odysseus en Penelope
	Illustratie van Telemachos en Mentor. Pablo E. Fabisch, 1699
Portaal	Religie

Telemachos (Oudgrieks: Τηλέμαχος) of Telemachus (gelatiniseerd: "de verre vechter") is een figuur uit de Griekse mythologie. Hij is in de Odysseia van Homeros de zoon van Odysseus en Penelope. Nadat Odysseus twintig jaar afwezig geweest is, gaat Telemachos naar hem op zoek, op aansporing van de godin Athena. Zijn avonturen daarbij zijn wel geïnterpreteerd als een oorspronkelijk apart werk, de Telemacheia, dat later in de Odyssee geïncorporeerd zou zijn. Als hij terugkeert, treft hij zijn ongeveer tegelijkertijd aangekomen vader; samen moorden ze de vrijers uit die naar de hand van Odysseus' vermeende weduwe Penelope dongen.

Opmerkelijk is daarbij dat, doorheen de gehele Odysseia, het karakter van Telemachos een duidelijke ontwikkeling doormaakt. Aanvankelijk toont hij zich een rechtschapen en bescheiden, maar ook wat timide en weinig ondernemende jongeman, die zich tegenover de vrijers van zijn moeder maar moeilijk handhaaft. Zijn pogingen om hen tot vertrek aan te manen blijven dan ook vruchteloos, integendeel, hij wordt eerder door hen gepest. Wanneer hij, geïnspireerd door de godin Pallas Athena, zich vervolgens inscheept om inlichtingen over zijn vader in te winnen, komt hij achtereenvolgens bij Nestor en bij Menelaüs terecht. De vrijers vatten het plan op om hem bij zijn terugkeer uit de weg te ruimen en leggen een hinderlaag, maar, opnieuw op raad van Athena, keert hij langs een andere weg naar Ithaca terug. Van dan af toont hij veel meer moed, energie en ondernemingsgeest, ook al in de korte periode dat zijn vader er nog niet is. Samen met Odysseus vecht hij ten slotte dapper tegen de vrijers, met succes …

Verdere gegevens over Telemachos zijn schaars. Toen hij nog een baby was, zou Palamedes hem voor de ploeg van zijn vader hebben geworpen, toen deze waanzin voorwendde om niet aan de Griekse expeditie tegen Troje te hoeven deelnemen. Volgens de Telegonie zou Telemachos na de dood van zijn vader met Kirke getrouwd zijn. Volgens latere mytheschrijvers huwde hij daarentegen Nausikaä.

Receptie

Telemachus is ook de hoofdfiguur in Les aventures de Télémaque (1699), het bekendste werk van de Franse schrijver Fénelon. Men kan dit werk, een pedagogische roman, geschreven ten behoeve van Fénelons pupil, de jonge kleinzoon van koning Lodewijk XIV, omschrijven als een epos in proza, een vrije improvisatie op Homerische thema’s. In dit werk lijdt Télémaque tijdens zijn zoektocht naar zijn vader schipbreuk op het eiland van Kalypso, waar hij verliefd wordt op een nimf uit het gevolg van Kalypso, Eucharis, een personage dat overigens niet voorkomt in de Griekse mythologie. Uiteindelijk moet Télémaque zijn geliefde achterlaten, omdat de plicht hem wegroept om verder naar zijn vader te zoeken. Dit verhaal raakte wellicht het best bekend door het schilderij Les adieux de Télémaque et d'Eucharis van Jacques-Louis David, geschilderd tijdens Davids ballingschap in Brussel (1818) maar nu bewaard in het J. Paul Getty Museum.
In Ulysses van James Joyce beeldt het personage Stephen Dedalus de rol van Telemachos uit. Uiteindelijk vindt hij een surrogaatvader in Leopold Bloom.
Telemachus in het dorp is een roman uit 1947 van Marnix Gijsen.