Reto-Romaans

Romaanse taal

Het Reto-Romaans (Reto-Romaans: Rumantsch, Rumauntsch of Romontsch), ook wel gespeld als Rheto-Romaans, of Alpenromaans, is een taal of variëteit in de Zwitserse Alpen die behoort tot de Reto-Romaanse talen, binnen de grotere groep van de Romaanse talen. Het is de enige in Zwitserland gesproken taal die buiten dat land nergens officieel is.[1]

Reto-Romaans
Rumantsch
Gesproken in Graubünden (Zwitserland)
Vitaliteit Potentieel bedreigd
Sprekers 35.000 sprekers
Taalfamilie

Indo-Europees
  Romaans
    Italisch
      West-Italisch
        Gallo-Iberisch
          Gallo-Romaans
             Reto-Romaanse talen

               Reto-Romaans
Dialecten
Alfabet Latijns
Officiële status
Officieel in
Taalcodes
ISO 639-1 rm
ISO 639-2 roh
ISO 639-3 roh
Portaal  Portaalicoon   Taal

Sprekers

bewerken

Het Reto-Romaans (ter plaatse meestal kortweg: Rumantsch) had in 2000 ruim 36.000 sprekers[2] en heeft in het drietalige kanton Graubünden de status van officiële taal. Volgens artikel 70 van de Zwitserse Grondwet van 1999 heeft Zwitserland officiële talen, zijnde het Duits, het Frans en het Italiaans, en in contact met Reto-Romaanstaligen ook Reto-Romaans. De kantons kunnen zelf hun officiële talen bepalen, maar moeten rekening houden met hun taalminderheden.[3]

Problematisch is in dit verband steeds de heterogeniteit van de taal geweest: er zijn vijf hoofddialecten, waarvan de uitersten onderling moeilijk verstaanbaar zijn en de overgangsdialecten leggen te weinig gewicht in de schaal om als compromis te kunnen dienen. De meeste sprekers telt het Surselvisch, de westelijkste variant, gevolgd door het Vallader, de oostelijkste. Sinds 1982 bestaat het Rumantsch Grischun, een kunstmatige standaardtaal die berust op de drie grootste dialecten en in het onderwijs wordt gebruikt, maar die niemands moedertaal is en die onder de Reto-Romaanstaligen weinig sympathie geniet.

Dialecten

bewerken

Het Reto-Romaans omvat de volgende vijf dialecten:

Veel moedertalige Reto-Romanen wonen inmiddels buiten Graubünden, bijvoorbeeld in Zürich of Genève.

Classificatie

bewerken

De taal kan als volgt geclassificeerd worden:

Radiotelevisiun Svizra Rumantscha is de publieke omroep voor sprekers van het Reto-Romaans, die radio- en televisie-uitzendingen maakt. Alle radio-uitzendingen worden uitgezonden op Radio Rumantsch, de televisie-uitzendingen worden uitgezonden op de televisiezenders van het Duitstalige SRF en het Italiaanstalige RSI, daar de hoeveelheid televisie-uitzendingen (90 minuten per week) geen eigen zender toelaat.

Afbeeldingen

bewerken
bewerken