Hanzestad

stad, welke lid was van het hanzeverbond
(Doorverwezen vanaf Hanzesteden)

Hanzesteden zijn lid van het Hanzeverbond. Dit was van oorsprong, in de middeleeuwen, een samenwerkingsorganisatie van kooplieden uit Duitse steden rond de Oostzee en aan de Noordzee, verder waren steden in de Lage Landen (het huidige België en Nederland), Denemarken, Noorwegen Zweden en Polen aangesloten. De grote Hanzesteden, Gemeene of Principaalsteden genoemd, streefden er naar hun machtsbereik uit te breiden over kleinere steden en dorpen in hun achterland. De voor die tijd modern georganiseerde handel was gebaseerd op door het Hanzeverband aan steden verleende exclusieve rechten op het verhandelen van bepaalde producten en het opleggen van verplichtingen, de juridische vorm daarvoor waren overeenkomsten (handelscontracten). Voor het toezicht op een juiste uitvoering van de afspraken waren er rechtbanken opgericht die bij de handelscontracten werden erkend. Er ontwikkelden zich verschillende modelcontracten met rechten zoals het Lübecker Recht of het Maagdenburger Recht (beide varianten vielen binnen het plaatselijk geldend Duits Recht). Steden die rechten kregen toegekend moesten bij geschillen het hoogste beroep indienen bij het gerechtshof van hun 'moeder'stad. Er was een eigen marine die het recht op de wateren handhaafde, maar ook met militair geweld steden dwong lid te worden of mee te werken.

Stralsund, een Hanzestad
Nederlandstalige kaart met veel (niet alle) grote en kleine Hanzesteden en de handelsroutes
Illustratie bij het hoofdstuk "Van Schiprechte" uit het Hamburger boek met Stadsrechten, 1497. De taal is middelnederduits
Oorkonde uit 1557 waarmee afspraken tussen 63 Hanzesteden bevestigd worden

Lijst van historische Hanzesteden

bewerken

Dit is een regionaal gestructureerde lijst naar Dollinger van steden alwaar kooplieden tussen de 14e en 16e eeuw Hanzevoorrecht werd verleend (een deel slechts voor korte tijd). Ongeveer 70 van de ongeveer 200 hier weergegeven steden bedreven een actief Hanzebeleid. De meerderheid van de Hanzesteden liet zich (zoals in de Hanzedagen) door een grotere naburige stad vertegenwoordigen.

Oostzeekust westelijk van de Oder

bewerken
  • Belgard, na 1945 Białogard, hertogdom Pommeren, 1648 Brandenburgs (Pruisisch)
  • Dramburg, na 1945 Drawsko Pomorskie, hertogdom Pommeren, 1648 Brandenburgs (Pruisisch),
  • Gollnow, na 1945 Goleniów, hertogdom Pommeren, 1648 Brandenburgs (Pruisisch)
  • Greifenberg, na 1945 Gryfice, hertogdom Pommeren, 1648 Brandenburgs (Pruisisch)
  • Kammin, na 1945 Kamień Pomorski, hertogdom Pommeren, 1648 Brandenburgs (Pruisisch)
  • Kolberg, na 1945 Kołobrzeg, hertogdom Pommeren, 1648 Brandenburgs (Pruisisch)
  • Köslin, na 1945 Koszalin, hertogdom Pommeren, 1648 Brandenburgs (Pruisisch)
  • Rügenwalde, na 1945 Darłowo, hertogdom Pommeren, 1648 Brandenburgs (Pruisisch)
  • Schlawe, na 1945 Sławno, hertogdom Pommeren, 1648 Brandenburgs (Pruisisch)
  • Stargard, hertogdom Pommeren, 1648 Brandenburgs (Pruisisch)
  • Stolp, na 1945 Słupsk. hertogdom Pommeren, 1648 Brandenburgs (Pruisisch)
  • Treptow, na 1945 Trzebiatow, hertogdom Pommeren, 1648 Brandenburgs (Pruisisch)
  • Wollin, na 1945 Wolin, hertogdom Pommeren, 1648 Brandenburgs (Pruisisch)
  • Dorpat (tegenwoordig Tartu), bisdom Dorpat, later hertogdom Lijfland (Pools-Litouwse Gemenebest), later koninkrijk Zweden
  • Fellin (tegenwoordig Viljandi), orde van de Zwaardbroeders, later hertogdom Lijfland (Pools-Litouwse Gemenebest), later koninkrijk Zweden
  • Goldingen (tegenwoordig Kuldīga), orde van de Zwaardbroeders, later hertogdom Koerland (Pools-Litouwse Gemenebest)
  • Roop (tegenwoordig Straupe), orde van de Zwaardbroeders, later hertogdom Lijfland (Pools-Litouwse Gemenebest), later koninkrijk Zweden
  • Kokenhusen (tegenwoordig Koknese), aartsbisdom Riga, later hertogdom Lijfland (Pools-Litouwse Gemenebest), later koninkrijk Zweden
  • Lemsal (tegenwoordig Limbaži), aartsbisdom Riga, later hertogdom Lijfland (Pools-Litouwse Gemenebest), later koninkrijk Zweden
  • Pernau (tegenwoordig Pärnu), orde van de Zwaardbroeders, later hertogdom Lijfland (Pools-Litouwse Gemenebest), later koninkrijk Zweden
  • Riga, orde van de Zwaardbroeders, later hertogdom Lijfland (Pools-Litouwse Gemenebest), later koninkrijk Zweden
  • Reval (tegenwoordig Tallinn), wisselend orde van de Zwaardbroeders en hertogdom Estland (koninkrijk Denemarken), later koninkrijk Zweden
  • Stockholm, koninkrijk Zweden
  • Visby, Gotland (koninkrijk Zweden, 1409-1645 koninkrijk Denemarken)
  • Wenden (tegenwoordig Cēsis), orde van de Zwaardbroeders, later hertogdom Lijfland (Pools-Litouwse Gemenebest), later koninkrijk Zweden
  • Windau (tegenwoordig Ventspils), orde van de Zwaardbroeders, later hertogdom Koerland (Pools-Litouwse Gemenebest)
  • Wolmar (tegenwoordig Valmiera), orde van de Zwaardbroeders, later hertogdom Lijfland (Pools-Litouwse Gemenebest), later koninkrijk Zweden

Nederrijngebied

bewerken

IJssel- en Zuiderzeegebied

bewerken

Tussen de Rijn en Weser (Westfaalse steden)

bewerken

Brandenburg

bewerken

Midden Duitsland (tussen Oberweser en de Saale)

bewerken

Tussen de Weser en Elbe (Saksische steden)

bewerken

Hanzekantoren

bewerken
  Zie Hanzekantoor voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Een Hanzekantoor was in de middeleeuwen een vestiging van Hanzekooplieden in het buitenland.

Er waren in totaal vier Hanzekantoren, het Hanzekantoor van Brugge (later verplaatst naar Antwerpen vanwege de verzanding van het Zwin), Tyskebrygge in Bergen, Peterhof in Novgorod en Stalhof in Londen. Tyskebrygge is het enige bewaard gebleven Hanzekantoor.

De Schra van Novgorod is de enige volledig bewaarde verzameling bepalingen over de interne reglementen van de vier Hanzekantoren.

Panorama van de Tyskebrygge, de "Duitse kade", in Bergen.

Belangrijke dependances en handelsposten van de Hanze

bewerken

Zie ook

bewerken
bewerken