Hans Wiegel

Wiegel is de zoon van Wilhelm Wiegel (1913-1989) en Sophia Maria Alberdina Smolenaars (1915-2007). Zijn vader was binnenhuisarchitect, bezat een meubelmakersbedrijf en was tevens aannemer.

Wiegel zat in Amsterdam op de openbare lagere Potgieterschool, vervolgens van 1953 tot 1959 op het Gemeentelijk Gymnasium in Hilversum, waar hij de B-richting volgde. Daarna studeerde hij van 1959 tot 1965 aan de Universiteit van Amsterdam enige maanden rechten en vervolgens politieke wetenschappen waarin hij zijn kandidaatsexamen behaalde. Hij was korte tijd lid van het Amsterdams Studentencorps (A.S.C.) bij het pas opgerichte dispuutgenootschap E.N.E.R.G.I.A. met als dispuutsnaam Wammes.

Wiegel begon zijn politieke loopbaan als interim-penningmeester bij de Gooise JOVD, de jongerenorganisatie gelieerd aan de VVD, en stroomde binnen korte tijd door tot voorzitter van de afdeling 't Gooi. Na in 1965 landelijk voorzitter van de JOVD te zijn geworden, ging hij in 1967 voor de VVD naar de Tweede Kamer. Zijn politieke mentor in die tijd was de bekende VVD-senator Harm van Riel.

In 1971 bracht hij het tot voorman van de VVD en in 1972 was hij lijsttrekker voor de partij tijdens de Tweede Kamerverkiezingen. Hij werd bekend als een vurig bestrijder van het kabinet-Den Uyl dat hij onder andere verweet te veel geld uit te geven. Hij hield in de Tweede Kamer felle redevoeringen tegen toenmalig PvdA-premier Joop den Uyl.

Den Uyl en Wiegel golden destijds als elkaars tegenpolen, en uit Wiegels retoriek werd vooral bekend zijn smalende onthulling waarbij hij tijdens de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen 1972 de lachers op zijn hand kreeg, tijdens een zeer druk bezocht, 'legendarisch' geworden debat voor studenten met Den Uyl in Congrescentrum Het Tehuis in Groningen in oktober 1972 "Sinterklaas bestáát! Daar zit-ie, achter de tafel!", wijzend op Den Uyl en zinspelend op de hevig bekritiseerde PvdA-standpunten over de verzorgingsstaat en het programma Keerpunt '72, een moment dat werd vastgelegd door een cameraploeg van het tv-actualiteitenprogramma Achter het Nieuws.^[1] Wiegel ontwikkelde zich in de jaren 70 als de gevatte woordvoerder van de oppositie van het kabinet-Den Uyl en als de sterke tegenspeler die het opnam tegen premier Den Uyl.^[2]

In het eerste kabinet-Van Agt was Wiegel minister van Binnenlandse Zaken en vicepremier. Als minister was Wiegel onder meer verantwoordelijk voor wetten waarin zaken zoals het rechtstreeks kunnen kiezen van Nederlandse leden van het Europees Parlement, het instellen van de Nationale ombudsman en het verplicht stellen van een Gemeentelijk rampenplan werden geregeld.

Na zijn periode als minister, en een korte tijd in de Tweede Kamer, vertrok Wiegel uit de landelijke politiek om per 16 juni 1982 commissaris van de Koningin in de provincie Friesland te worden. Deze functie vervulde hij 12 jaar. Hij kreeg de bijnamen Het orakel uit Ljouwert (of Leeuwarden) en De grote ijsmeester.

In 1986 weigerde Wiegel, onder druk van de Friese Staten, een tijdelijke terugkeer naar Den Haag als minister van Binnenlandse Zaken in het eerste kabinet Lubbers, na de plotselinge dood van Koos Rietkerk. Ook in 1993 en 2002 heeft hij nog eens een rentree overwogen.

Van 1995 tot 2000 was Wiegel lid van de Eerste Kamer. Hij was in de nacht van 18 op 19 mei 1999 verantwoordelijk voor wat de Nacht van Wiegel is gaan heten toen hij tegen een wetsvoorstel voor een correctief referendum stemde (naar eigen zeggen zou op de achtergrond zijn vrouw hierin een beslissende invloed hebben gehad). Na een debat van 16 uur werd het op 19 mei, 1:30 uur 's nachts, in stemming gebracht. Alhoewel vooraf door velen werd gedacht dat het voorstel voldoende stemmen zou halen, bleek de tegenstem van Wiegel de nekslag. Wiegel was de enige overgebleven senator van vijf senatoren, die ook in 1997 tegen stemden en dreigden het referendum te verwerpen, die tegenstemde.^[3] Dit leidde tot een korte kabinetscrisis van het tweede Paarse kabinet.

Sinds zijn aftreden als minister werd meerdere malen gespeculeerd over zijn terugkeer als leider van de VVD en een mogelijk premierschap, niet in de laatste plaats door het dagblad De Telegraaf. Zelf onthulde Wiegel jaren later dat Pim Fortuyn in Wiegel een geschikte minister-president zag voor een coalitie van de LPF met VVD en CDA. Fortuyn zelf zou dan als fractieleider in de Tweede Kamer blijven. Door de moord op Fortuyn en de verkiezingswinst van het CDA ging dit plan niet door.^[4]

Wiegel gaf ten slotte aan na de gemeenteraadsverkiezingen in maart 2006 een besluit te zullen nemen. Toen Jozias van Aartsen na de voor de VVD slecht verlopen gemeenteraadsverkiezingen terugtrad als fractievoorzitter van de VVD, en daarmee ook als premierkandidaat voor de verkiezingen van 2007, maakte Wiegel de volgende ochtend bekend dat hij had besloten om redenen van 'persoonlijke en politieke aard' niet te zullen terugkeren in de politiek.

Op 22 november 2007 zei Wiegel dat volgens hem de VVD op zou moeten gaan in een brede liberale beweging samen met de PVV van Geert Wilders, Trots op Nederland van Rita Verdonk en D66. Behalve Verdonk was geen van de genoemde partijen voorstander van dit plan. Op 15 september 2009 herhaalde hij dergelijke bewoordingen in het ochtendbulletin Goedemorgen Nederland toen hij verklaarde dat zijn partij samenwerking moest zoeken met de PVV.^[5]

Hans Wiegel is tweemaal getrouwd geweest.

Zijn eerste vrouw, Pien Frederiks (1954-1980), kwam in 1980 om het leven bij een auto-ongeluk.^[6] Een toeschouwer bij een verkiezingsdebat in de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen 1981 vroeg in april 1981 in het AVRO-televisieprogramma Vragenvuur naar het beperken van gezinshulp aan weduwnaars met jonge kinderen. De net weduwnaar geworden Wiegel mocht deze vraag beantwoorden, maar barstte in snikken uit. Op de beelden van de uitzending is te zien hoe Den Uyl troostend zijn hand op Wiegels arm legt.^[7][8]

In 1982 hertrouwde hij met Piens oudere zuster Marianne (1951-2005). In 2005 verongelukte ook zij door een auto-ongeval.^[9]

• Erelid van de JOVD (24 maart 1979)
• Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw (26 oktober 1981)
• Erelid van de VVD (14 mei 1982)
• Commandeur in de Orde van Oranje-Nassau (28 april 1989)
• Grootofficier in de Orde van Oranje-Nassau (20 januari 1994)
• Schipper in de Orde van de Sneker Pan (5 augustus 1994)
• Erevoorzitter van de JOVD (27 februari 1999)

• Pieter Sijpersma, Hans Wiegel. De biografie. Amsterdam, 2020.

• Parlement.com - biografie
• VVD geschiedenis - biografie
• Inventaris van het archief van H. Wiegel bij het Nationaal Archief