Orion (Steernbild)

Daten to dat Steernbild Orion
Naam	Orion
Latiensch Beteken	Orion
Latiensch Genitiv	Orionis
Latiensch Afkörten	Ori
Laag	op’n Himmelsäquater
Rektaszension	4h 45m bit 6h 25m
Deklinatschoon	-10° 58´ bis +22° 52´
Flach	594 Quadratgrad
Woneem to sehn	85° Noord bit 75° Süüd
Wanneer to sehn (in Düütschland)	Winter
Tall vun de Steerns mit Magnitude < 3^m	8
Hellste Steern, Magnitude	β Orionis (Rigel), 0,12^m
Meteorströöm	Orioniden Chi-Orioniden
Naversteernbiller (von Noord in’n Klockenwiesensinn)	Tweeschen Bull Eridanus Haas Eenhoorn
Koort vun’t Steernbild Orion

De Orion is een vun de 88 modernen Steernbiller un liggt in de Neeg vun’n Himmelsäquater.

Utsehn

Dat Steernbild Orion liggt twüschen Eridanus un Eenhoorn op den Himmelsäquater, woneem he vun Düütschland ut vun’n laten Harvst bit to’n Anfang vun’t Fröhjohr to sehn is. Orion is dat Wintersteernbild, dat an dullsten opfallen deit, vun wegen de grote Tall vun helle Steerns un jemehr Anorden, de licht to marken un to finnen is.

Dorstellen schall dat Steernbild en mythischen Jager: De Steerns Beteigeuze, de ok to dat Winter-Dreeeck, höört un Bellatrix (γ Orionis) billt de Schuller, Rigel, de ok en Eckpunkt vun’t Winter-Sösseck is, un Saiph (κ Orionis) stellt de Fööt dor. An’n opfalligsten is aver de Reeg vun dree helle Steerns in de Mitt vun’t Steernbild. Dat sünd Alnitak, Alnilam un Mintaka (ζ, ε und δ Orionis), de mitünner ok de Dree Königen nöömt warrt un den Gördel billt. De Steerns warrt ok as Jakobsstaff oder Jakobsledder betekent un leegt in en groten, hellen apenen Steernhopen Cr 70.

Mit Utnahm vun Beteigeuze hebbt all Hööftsteerns vun Orion dat lieke Öller un lieke Tostandsgrötten. Dat düüdt dorop hen, dat se all to de lieken Tiet tostannen kamen sünd.

En wieter’t Markmol vun dat Steernbild is de opfallige Orionnevel, de al mit blot Oog to sehn is. De Emischoonsnevel mit de Beteken M 42 hett de gröttste Flachhelligkeit an’n Himmel. Dor binnen kann en beobachten, woans sik ne’e Steerns billt. de Nevel ümgifft de Steerns θ¹ Orionis (dat Trapez) un θ² Orionis in de Mitt vun de so nöömten „Swertbummelaasch“. Man, he is blots de lüchtend Tipp vun en bannig groten Wulkenkomplex vun Interstellar Materie, de sik vun uns weg utbreedt un dat hele Steernbild dörtütt. In’n Noorden vun M 42 liggt de Emisschoonsnevel M 43, wat en Deel vun’n Orionnevel is un mitünner ok as Lütt Orionnevel oder ok as de Mairans Nevel betekent warrt.

De „Swertbummelaasch“ is en Keed vun Steerns, de sik vun Noord na Süüd ut 45 , θ und ι Orionis tosamensett. In’n Noorden dorvun liggt de apene Steernhopen NGC 1981.

Bito gifft dat noch den ruchweg 8° langen Bagen vun de swacheren Steerns π¹, π², π³, π⁴, π⁵ und π⁶ Orionis, de in verscheden öllere Dorsteller mol as en Küül oder Knüppel dorstellt warrt, mol as Bagen oder, as to’n Bispeel bi Albrecht Dürer as’n Ümhang. De Steern Heka (λ Orinis), de den Kopp vun Orion dorstellt, liggt in den apenen Steernhopen Cr 69.

Ruchweg en half Grad süüdlich vun den linken Gördelsteern Alnitak is de beropene Peerkoppnevel mit de Beteken B 33 to finnen. Dat is en Düsterwulk, de sik düütlich för den Emisschoonsnevel IC 434 afteken deit.

Opletzt gifft dat in’n Orion noch den resenhaften Emisschoonsnevel Barnard’s Loop, de sik in en wieten Bagen vun ruchweg 12° Dörmeter vun Noorden her üm de Gördelsteerns tütt un in’n Süüden bis na Rigel ranrecken deit.

Historie

Wieldat Orion so in’t Oog springen deit, weer den Steernbild al bi de öllerdomlichen Völkers ünnerscheedlich Bedüden bimeten:

De Sumerer segen in dat Steernbild en Schaap. Beteigeuze weer bi jem de „Armkuhl vun’t Schaap“, vunwegen dat dat Woort ut de Araabsche Spraak mitünner as Armkuhl översett warrt. De Ägypters dorgegen hebbt dorin en Afbild vun jemehrn Gott Osiris sehn.

De ollen Greken hebbt dat Steernbild as den groten Jager Orion ansehn. In de Oden vun Horaz, in de Ilias un de Odyssee vun Homer as ok in de Aeneis vun Vergil warrt Orion ansnackt.
Mach angahn, dat de Naam vun’t Steernbild al öller is as de greeksche Mythologie sülvst. Af un an warrt vermodt, dat sik de Naam vun’t Akkadische Uru-anna „Licht vun’n Himmel“ afleddt un later eerst vun de Greken övernahmen worrn is. En wietere Vermoden is, dat de Greken de Heldenfigur ut dat sumerisch-babyloonsch Epos üm Gilgamesch, den mythischen König vun Uruk, övernahmen hebbt.

De Germanen hebbt in dat Steernbild en Ploog sehn. Bi de Wikingers weer dat dorgegen faken as de Gott Thor interpreteert, de dör en Stroom waadt un den an sien Gördel hangen Gott Loki doröver tütt.

In’t olle China weer dat Steernbild een vun de 28 chines’schen Deerkrinkteken, de Xiu 宿. Dat warrt as Shen 參 betekent, wat „dree“ heet un wohrschienlich mit de dree Gördelsteerns to doon hett.

För de Inwahners vun de Eilannen in de Süüdsee stell dat Steernbild en Kriegsboot dor.

Mythologie

Över dat Leven un dat Wirken vun Orion gifft dat in de greekschen Mythologie ünnerscheedliche Vertellen:

So schall he to’n Bispeel de Söhn vun den Seegott Poseidon wesen hebben, de dat Eiland Chios vun wilde Beester free maakt hett. Nadat he sik aver an Merope, de Dochter vun den König Oenopion vergahn harr, is he vun ehrn Vadder to Straaf blennt worrn. Orion wanner denn blind na’n Oosten üm sik vun de Strahlen vun de Sünn helen to laten. Eos, de Göddin vun’t Morgenroot, hett sik op’n Slag in em verleeft, man Artemis, de keusche Göddin vun de Jagd, hett er den jungen Kerl nich günnt un schööt em mit’n Piel doot. Orion un de Plejaden sünd an’n Himmel verewigt worrn. De Plejaden ünner den Naam Sövensteerns.

Na en annere Vertellen wull Artemis nich mehr länger keusch wesen, vun wegen, dat se in Orion verleeft weer. Ihr Tweeschenbroder Apollon wull dat aver nich tolaten un hett en List anwendt. He hett sien Süster betüdelt, dat se sik in’t Bagenscheten öven un op de Seebülgen telen schüll, jüst as Orion dor swemmem de. Dorbi is Orion drapen worrn un doot bleven. In eher Truer hett Artemis ehrn Leefsten an’n Himmel sett.

Wedder en annere Vertellen seggt, dat Orion dormit prahlen de, dat he de gröttste Jager vun de Welt weer. Man, dat weer Hera, de Ehfro vun Zeus nich na de Mütz. Dorüm schick se en Skorpion, de Orion dör en Steek mit’n Giftprickel dood maken schüll. Zeus hett dorophen beid an’n Himmel sett. Wenn in’n Oosten dat Steernbild Skorpion opgahn deit, mutt Orion den Himmel na’n Westen verlaten. Dordör staht de beiden Gegners nienich tosamen an’n Himmel.

Objekten

Steerns

B	F	Naams o. annere Beteken	Grött	Lj	Spektralklass
β	19	Rigel	0,12^m	773	B8 Ia
α	58	Beteigeuze, Betelgeuze, Betelgeuse	0,3 bit 0,9^m	428	M2 Ib
γ	24	Bellatrix	1,64^m	243	B2 III
ε	46	Alnilam	1,69^m	1342	B0 Ia
ζ	50	Alnitak	1,74^m	818	O9.5 Ib
κ	53	Saiph	2,07^m	722	B0.5 Ia
δ	34	Mintaka	2,20 bis 2,35^m	916	O9.5 II
ι	44	Nair Al Saif, Hatysa	2,75^m	2300	O9 III
π³	1	Tabit	3,19^m	26	F6 V
η	28		3,35^m	901	B1 V + B2
λ	39	Heka, Meissa	3,39^m	1056	O
τ	20		3,59^m	555	B5 III
π⁴	3		3,68^m	1259	B2 III SB
π⁵	8		3,71^m	1342	B2 III SB
σ	48		3,77^m	1149	O9.5 V
ο²	9		4,06^m	169	K2 III
φ²	40		4,09^m	116	G8 III-IV
μ	61		4,12^m	152	Am
e	29		4,13^m	174	G8 III
A	32		4,20^m	289	B5 V
π²	2		4,35^m	194	A1 Vn
φ¹	37		4,39^m	985	B0 IV
χ¹	54		4,39^m	28	G0 V
ν	67		4,42^m	535	B3 IV
ξ	70		4,45^m	635	B3 IV
ρ¹	17		4,46^m	344	K3 III
π⁶	10		4,47^m	954	K2 II
ω	47		4,50^m	1623	B3 IIIe
		HR 2113	4,53^m	3978	K2 III
c	42		4,58^m	786	B2 III
ψ²	30		4,59^m	1418	B2 IV
υ	36	Thabit	4,62^m	1546	B0 V
χ²	62		4,64^m		B2 Ia
π¹	7		4,64^m	121	A0 V
	11		4,65^m	400	A0p Si
	31		4,71^m	456	K5 III
ο¹	4		4,71^m	542	M3
	22		4,72^m	1 289	B2IV-V
	56		4,76^m	1113	K2IIvar
	49^m		4,77	154	A4V
		HR 1887	4,78^m	1 864	B0.5V
	15		4,81^m	319	F2IV
ψ¹			4,89^m	1110	B1V:pe
	51		4,90^m	302	K1III
			4,91^m	507	M1III
		HR 1952	4,95^m	2091	B2IV-V
	69		4,95^m	775	B5Vn
	23		4,99^m	962	B1V
	74		5,04^m	64	F5IV-V
	27		5,07^m	172	K0III
θ²			5,08^m		O9.5Vpe
θ¹		Trapez	5,13^m	1897	O6p
	64		5,14^m	1070	B8V
		HR 1684	5,18^m	321	K5III
	6		5,18^m	241	A3V
	71		5,20^m	69	F6V
	60		5,21^m	367	A1Vs
	45		5,24^m	371	F0III
	52		5,26^m	480	A5V
	38		5,32^m	345	A2V
	5		5,33^m	638	M1III
		HR 1571	5,33^m	441	K1III
	14		5,33^m	194	Am
	72		5,34^m	480	B7V
	21		5,34^m	198	F5IIvar
		HR 1861	5,34^m	2 569	B1IV
		HR 1519	5,35^m	267	Am
		HR 1868	5,36^m	1853	B1V
	55		5,36^m	1681	B2IV-V
	75		5,39^m	254	A2V
		HR 1507	5,39^m	157	F0V
		U	5,40^m	2146	M6e-M9.5e
	16		5,43^m	176	A2m
	73		5,44^m	1400	B9II-III
	33		5,46^m	1568	B1.5V
		HR 1709	5,50^m	599	K4III

Bellatrix (γ Orionis) is de drütthellste Steern in’n Orion. Dat is en blau lüchten Steern ungefähr 243 Lichtjohr wiet weg. He hett de 4.000fache Lüchtkraft vun uns Sünn. De Naam is latiensch un bedüüt „Kriegersche“.

Alnilam (ε Orionis) is de middelste vun de Gördelsteerns. Dat is en blauwitten Överrees in’n Afstand vun ruchweg 1.342 Lichtjohren. De Naam kummt ut dat Araabsche un heet „Perlsnoor“

Dubbel- un Mehrfachsteerns

System	Grötten	Afstand
β	0,3 /6,8/6,8^m	9,8"
θ¹	5,1 / 6,4 / 6,6 / 8,0^m	20,4"
ι	2,8 / 6,9^m	11,3"
λ	3,6 / 5,5^m	4,4"

Ofschoonst Rigel (β Orionis) wiet vun uns weg ist, neemlich ruchweg 779 Lichtjohren, is dat de sövthellste Steern an’n Nachthimmel. Dat is in Wohrheit nich blots een Stern, man en Dubbelsteernsystem. De Hööftsteern is en blauen Rees, de söventeihn mol de Masse, sösstig mol den Dörmeter un 40.000 mol de Lüchtkraft vun uns Sünn hett. Dormit is dat een vun de lüchtstarksten Steerns in uns Melkstraat. In’t Teleskop kann een den Begleidsteern sehen, de ruchweg de 6. Gröttenklass hett. Em to sehn is aver nich licht, wieldat de Hööftsteern mit de schienbor Helligkeit vun 0,1^m den lütteren Steern överstrahlen deit. De Hööftsteern pulseert licht, wobi sik de Helligkeit över en Tiet vun 25 Daag üm 0,03 bit 0,3^m ännert. De Naam is ooltaraabsch un bedüüt „de linke Foot“.

De linke Gördelsteern Alnitak (ζ Orionis) is en Dreefachsteernsystem in’n Afstand vun 817 Lichtjohren. En Begleider vun de 4. Gröttenklass kann al in en lütt Teleskop sehn warrn. De araabsche Naam heet „Gördel“.

Ok de rechte Gördelsteern Mintaka (δ Orionis) is en Dreefachsteern. Dat System is ruchweg 916 Lichtjohren wiet weg. In’t Teleskop kann en lütten Begleider vun 6,9^m sehn warrn. De Hööftstern hett sülvst 2,2^m un hett noch en wieteren Begleider banig dicht bi. De kann aver blots spektroskoopsch nawiest warrn.

Ännerlich Steerns

Steern	Grötten	Periood	Tyyp
α	0,3 bit 0,9^m	420 Daag / 6 Johren	halfregelmatig (SR c)
δ	2,20 bit 2,35^m		bedeckenännerlich
U	4,8 bit 12,6^m	372 Daag	Mira-Steern
W	5,9 bit 7,7^m	12 Daag	halfregelmatig

Beteigeuze (α Orionis) is en roden Överrees mit en Afstand vun 428 Lichtjohren. He hett ruchweg de föffteihnfache Masse un den 630fachen Dörmeter vun de Sünn. De sik de Steern in de Mitt vun’t Sünnsystem befinnen, weer he sik bit över de Marsbahn utbreden. Beteigeuze is en Sössfachsteernsystem, man de fief Begleidsteerns künnt in’n Teleskop nich sehn warrn, wieldat se to dicht an’n Hööftssteern staht. Se sünd blots spektroskoopsch natowiesen. De Hööftsteern is bito en ännerlichen Steern. Sien Helligkeit ännert sik över en Tiet vun ruchweg söss Johren. De Steern is an’n end vun sien Entwickeln ankamen un warrt villicht in de nächsten 100.000 Johren as en Supernova vun’n Tyyp II explodeeren. De araabsche Naam is in sien Oorsprung nich ganz klor, man dat künn so veel Bedüden as „Hand vun’n Middleren“ oder „Assel vun’n Middleren“.

Messier- un NGC-Objekten

De Peerkoppnevel vun’t Hubble-Teleskop opnahmen

Messier (M)	NGC	annere	Grötten	Tyyp	Naam
	1662		6,4^m	Apen Steernhopen
42	1976		4,0^m	Emisschoonsnevel	Orionnevel
43	1982		9,0^m	Emisschoonsnevel	Lütt Orionnevel
78	2068		8,0^m	Reflexionsnevel
	1977		7,0^m	Reflexionsnevel
	1980		2,5^m	Apen Steernhopen un Nevel
	1981		4,2^m	Apen Steernhopen
	2024			diffus Nevel	Flammennevel
	2071		8,0^m	diffus Nevel
		IC 434		Emisschoonsnevel	mit Peerkoppnevel
	2169		5,9^m	Apen Steernhopen
	2175			Apen Steernhopen mit Gasnevel
	2186		8,7^m	Apen Steernhopen
	2194		8,5^m	Apen Steernhopen

De Orionnevel, de sik ut M 42 un M 43 tosamensett, is ruchweg 1.400 Lichtjohren wiet vun uns Sünnsystem weg un tellt to de schönsten Objekten an’n Nachthimmel, de een sik bekieken kann. De is ok al in en Kieker as en Nevel to sehn. In en lütt Teleksop kann man de veer heelsten vun de Trapezsteerns ankieken un in en Teleskop af 10 cm Apen sünd söss Steerns to sehn. Disse Steerns regt de Gaswulk dorüm to’n Lüchten an, de in’t Teleskop denn all de intressanten Details wiesen deit.

En anner’t bekannt Objekt in’n Orion is en Düsterwulk, de sik vör den Emisschoonsnevel IC 434 aftekent un vun wegen ehr Form as Peerkoppnevel betekent warrt. Ofschoonst sik de Wulk wiet utbreden deit, kann man ehr ok mit grote Teleskopen blots swor beobachten vun wegen de siete Flachhelligkeit. Blots Fotoopnahmen, de bannig lang belicht worrn sünd, wiest enkelte Strukturen.

Kiek ok

Websteden

Orion. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

Foto vun Orion vun Jerry Lodriguss (engl.)
Der himmlische Jäger vun Christian Pinter (dt.)
Orion-Biller op sonnen-system.de

De 88 modernen Steernbiller