Lihat sumber bagi Perak

Anda tidak mempunyai keizinan untuk menyunting laman ini, atas sebab berikut:
Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.
Sekatan dilakukan oleh ‪AntiCompositeNumber‬. Alasannya ialah Open proxy/Webhost: Visit the FAQ if you are affected .
Tarikh bermula sekatan: 13:55, 18 Ogos 2022
Tarikh tamat sekatan: 13:55, 18 April 2025
Alamat IP anda terkini ialah 44.211.237.146. The blocked range is 44.211.0.0/16.
Sila sertaian semua butiran di atas dalam sebarang pertanyaan yang anda buat. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the No open proxies global policy.
Otherwise, to discuss the block please post a request for review on Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.
Anda boleh melihat dan menyalin sumber bagi laman ini.
{{pp-vandalism|expiry=13:26, 11 April 2019|small=yes}}
{{redirect-multi|2|Negeri Perak|Perak Darul Ridzuan|unsur kimia|Perak (logam)}}
{{Infobox settlement
| name                     = Perak<br>ڤيراق
| official_name            = Perak Darul Ridzuan<br>{{lang|ms|{{script|Arab|ڤيراق دار الرضوان}}}} <br/> பேராக்
| native_name              = {{lang|zmi|Peqak, Peghak}}
|nickname                  = 
| settlement_type          = [[Negeri dan Wilayah Persekutuan di Malaysia|Negeri di Malaysia]]
| image_flag               = Flag of Perak.svg
| flag_size                = 
| image_shield             = Coat of arms of Perak.svg
| shield_size              = 
| motto                    = ''Perak Aman Jaya''
| anthem                   = ''[[Allah Lanjutkan Usia Sultan]]''<br />[[File:Lagu Rasmi Perak - Allah Lanjutkan Usia Sultan.ogg|centre]]
| coordinates              = {{coord|4|45|N|101|0|E|display=inline,title}}
| image_map                = Perak in Malaysia.svg
| mapsize                  = 
| map_alt                  = 
| map_caption              = {{Legend inline|#C41E3A|outline=silver}} '''Perak''' di {{Legend inline|#FDF9D2|outline=silver}} '''[[Malaysia]]'''
| seat_type                = Ibu negeri
| seat                     = [[Ipoh]]
| parts_type               = [[Bandar diraja]]
| parts_style              = para
| p1                       = [[Kuala Kangsar]]
| government_type          = [[Raja berperlembagaan]] [[Sistem parlimen|berparlimen]]
| leader_title             = [[Sultan Perak|Sultan]]
| leader_name              = [[Sultan Nazrin Muizzuddin Shah ibni Almarhum Sultan Azlan Muhibbuddin Shah]]
| leader_title1            = [[Menteri Besar Perak|Menteri Besar]]
| leader_name1             = [[Saarani Mohamad]] <br /> ([[Barisan Nasional|BN]]–[[Pertubuhan Kebangsaan Melayu Bersatu|UMNO]])
| area_footnotes           = <ref name="statistik">{{cite web|url=https://www.dosm.gov.my/v1/index.php?r=column/cone&menu_id=RTRycHhPcisweHpMdlVwKzhMY25XUT09|title=Perak @ a Glance|publisher=Jabatan Perangkaan, Malaysia|access-date=8 Oktober 2019}}</ref>
| area_total_km2           = 21146
| area_water_km2           = 
| elevation_max_m          = 2183
| elevation_max_point      = [[Gunung Korbu]]
| population_footnotes     = <ref name="penduduk">{{cite web|url=https://cloud.stats.gov.my/index.php/s/BG11nZfaBh09RaX#pdfviewer|title=Penemuan Utama Banci Penduduk dan Perumahan Malaysia 2020|publisher=Jabatan Perangkaan, Malaysia|access-date=Februari 2022}}</ref>
| population_total         = +2,520,000 
| population_as_of         = 2022
| population_density_km2   = auto
| timezone1                = [[Waktu Piawai Malaysia|WPM]]
| utc_offset1              = +8
| postal_code_type         = [[Senarai poskod di Malaysia|Poskod]]
| postal_code              = 30xxx
| area_code_type           = [[Kod panggilan Malaysia|Kod panggilan]]
| area_code                = 033 hingga 058
| iso_code                 = MY-08, 36–39
| registration_plate       = [[Nombor plat kenderaan Malaysia|A]]
| blank_name_sec2          = [[Perjanjian Pangkor]]
| blank_info_sec2          = 1874
| blank1_name_sec2         = Bergabung dalam [[Negeri-negeri Melayu Bersekutu|NNMB]]
| blank1_info_sec2         = 1895
| blank2_name_sec2         = [[Pendudukan Jepun di Tanah Melayu|Pendudukan Jepun]]
| blank2_info_sec2         = 1942
| blank3_name_sec2         = Bergabung dalam [[Persekutuan Tanah Melayu]]
| blank3_info_sec2         = 1948
| blank4_name_sec2         = Merdeka sebagai sebahagian daripada Persekutuan Tanah Melayu
| blank4_info_sec2         = 31 Ogos 1957
| website                  = https://www.perak.gov.my/
| image_map1               = 
|demographics1_title1=Pertuturan|demographics1_info1=[[Bahasa Melayu Perak]] • [[Bahasa Melayu Kedah]] • [[Bahasa Melayu Reman]] • Bahasa-bahasa asli Perak • [[Mandarin]] • [[Tamil]]}}
'''Perak''' atau nama rasminya, '''Perak Darul Ridzuan''' ({{IPA-may|peraʔ}} [[Bahasa Melayu Perak|Melayu Perak]]: ''Peqak, Peghak''; {{Jawi|ڤيراق دار الرضوان}}) merupakan sebuah Kesultanan Melayu dan salah satu daripada 13 buah negeri yang membentuk [[Malaysia]]. Negeri Perak terletak di kawasan pantai barat dan merupakan negeri yang kedua terbesar di [[Semenanjung Tanah Melayu]] selepas [[Pahang]], dan keempat terbesar di Malaysia. Perak bersempadan darat dengan negeri [[Kedah]] di utara, [[Pulau Pinang]] di tenggara dan sebelah barat laut, [[Kelantan]] di sebelah timur laut, [[Pahang]] di timur, dan tenggara, [[Selangor]] di selatan dan [[Selat Melaka]] di barat. Negeri Perak juga bersempadan antarabangsa dengan [[Wilayah Yala]] dan [[Wilayah Narathiwat|Narathiwat]] [[Thailand]], di utara. Ibu negeri Perak, [[Ipoh]], terkenal secara sejarah dengan aktiviti perlombongan bijih [[timah]] sehingga harga logam itu turun, menjejas teruk ekonomi negeri. Bandar diraja negeri kekal [[Kuala Kangsar]], di mana terletaknya istana [[Sultan Perak]]. Sehingga 2018, penduduk negeri ini ialah 2,500,000. Perak mempunyai [[Biokepelbagaian|pelbagai]] [[hutan hujan]] tropika dan [[iklim khatulistiwa]]. [[Banjaran gunung]] di Perak merupakan sebahagian pada [[Banjaran Titiwangsa]], yang merupakan sebahagian daripada sistem [[Perbukitan Tanah Seri]] yang lebih besar yang menyambungkan [[Myanmar]], [[Thailand]] dan Malaysia.

Penemuan rangka purba di Perak membekalkan maklumat yang hilang mengenai penghijrahan ''[[Homo sapiens]]'' dari tanah besar [[Asia]] melalui [[Asia Tenggara]] ke benua [[Australia (benua)|Australia]]. Dikenali sebagai [[Manusia Perak]], rangka itu bertarikh sekitar 10,000 tahun. Kerajaan [[Hindu]] atau [[Agama Buddha|Buddha]] awal, diikuti oleh beberapa kerajaan kecil lain, telah wujud sebelum [[Islam di Asia Tenggara|kedatangan Islam]]. Menjelang 1528, sebuah kesultanan Islam mula muncul di Perak, daripada sisa-sisa [[Kesultanan Melaka]]. Walaupun mampu menentang pendudukan Siam selama lebih daripada dua ratus tahun, Kesultanan sebahagiannya dikuasai oleh [[Kesultanan Aceh]] yang berpusat di [[Sumatera]]. Ini khususnya berlaku selepas keturunan Aceh mengambil alih pewarisan raja. Dengan kedatangan [[Syarikat Hindia Timur Belanda]] (VOC), dan konflik VOC yang semakin meningkat dengan Aceh, Perak mula menjauhkan diri daripada penaklukan Aceh. Kehadiran [[Syarikat Hindia Timur Inggeris]] (EIC) di [[Negeri-Negeri Selat]] Pulau Pinang yang berdekatan memberikan perlindungan tambahan kepada negeri itu, dengan percubaan Siam selanjutnya untuk menakluki Perak digagalkan oleh pasukan ekspedisi British.

[[Perjanjian Inggeris-Belanda 1824]] ditandatangani untuk mengelakkan konflik selanjutnya antara British dan Belanda. Ia membolehkan British meluaskan penguasaan mereka di Semenanjung Tanah Melayu tanpa campur tangan kuasa asing yang lain. [[Perjanjian Pangkor 1874]] memperuntukkan campur tangan British secara langsung, dengan Perak melantik seorang [[Residen (gelaran)|Residen]] British. Berikutan penyerapan Perak seterusnya ke dalam [[Negeri-negeri Melayu Bersekutu]] (FMS), British mereformasi pentadbiran kesultanan melalui gaya pemerintahan baharu, secara aktif mempromosikan [[Ekonomi pasaran|ekonomi yang dipacu pasaran]] dan mengekalkan undang-undang dan ketenteraman sambil memerangi [[perhambaan]] yang diamalkan secara meluas di seluruh Perak pada masa itu. [[Pendudukan Jepun di Tanah Melayu|Pendudukan Jepun]] selama tiga tahun dalam [[Perang Dunia II]] menghentikan kemajuan selanjutnya. Selepas perang, Perak menjadi sebahagian daripada [[Malayan Union]] sementara, sebelum diserap ke dalam [[Persekutuan Tanah Melayu]]. Ia memperoleh kemerdekaan penuh melalui Persekutuan, yang kemudiannya menjadi Malaysia pada 16 September 1963.

Perak mempunyai kepelbagaian etnik, budaya dan bahasa. Negeri ini terkenal dengan beberapa tarian tradisional: bubu, dabus, dan labu sayong, nama kedua juga merujuk kepada [[tembikar]] tradisional Perak yang unik. Ketua negara ialah [[Sultan Perak]], dan ketua kerajaan ialah [[Menteri Besar Perak|Menteri Besar]]. Kerajaan dimodelkan rapat pada [[sistem parlimen Westminster]], dengan pentadbiran negeri dibahagikan kepada daerah pentadbiran. Islam adalah [[agama negara]], dan agama lain boleh diamalkan secara bebas. [[Bahasa Melayu]] dan [[Bahasa Inggeris|Inggeris]] diiktiraf sebagai bahasa rasmi negeri Perak. Ekonomi terutamanya berasaskan [[Sektor perkhidmatan|perkhidmatan]] dan [[Sektor kedua ekonomi|pengilangan]].

==Etimologi==

Terdapat banyak teori tentang asal usul nama Perak.<ref name="etymology">{{cite web|url=http://says.com/my/lifestyle/the-origins-of-state-names-in-malaysia|title=The Stories And Facts Behind How The 13 States Of Malaysia Got Their Names|author=Tang Ruxyn|publisher=Says.com|date=26 April 2017|access-date=8 September 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20180113091221/http://says.com/my/lifestyle/the-origins-of-state-names-in-malaysia|archive-date=13 January 2018|url-status=dead}}</ref><ref name="varous theories">{{cite web|url=http://mygeoname.mygeoportal.gov.my/exportpdf00.jsp?kodnegeri=08|title=Dokumen Gazetir (Perak Darul Ridzuan – Sejarah)|trans-title=Gazette Document (Perak Darul Ridzuan - History)|language=ms|publisher=Geographical Names Database of Malaysia|access-date=9 September 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190909074614/http://mygeoname.mygeoportal.gov.my/exportpdf00.jsp?kodnegeri=08|archive-date=9 September 2019|url-status=dead}}</ref> Walaupun tidak digunakan sehingga selepas 1529, etimologi yang paling popular ialah "[[Perak (logam)|perak]]". Ini dikaitkan dengan perlombongan bijih [[timah]] dari deposit mineral yang besar di negeri ini, mencerminkan kedudukan Perak sebagai salah satu sumber bijih timah terbesar di dunia.<ref name="etymology"/><ref>{{cite book|author=Richard Beck|title=The Nature of Ore Deposits|url=https://archive.org/details/natureoredeposi02beckgoog|year=1909|publisher=Hill Publishing Company|pages=[https://archive.org/details/natureoredeposi02beckgoog/page/n560 634]–}}</ref><ref name="Perak origin">{{cite web|url=http://sejarahmalaysia.pnm.my:80/portalBI/list.php?ttl_id=8&section=sm03|title=Origin of Place Names – Perak|publisher=[[National Library of Malaysia]]|year=2000|access-date=8 September 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20120509212649/http://sejarahmalaysia.pnm.my/portalBI/list.php?ttl_id=31&section=sm03|archive-date=9 May 2012|url-status=dead}}</ref> Kerajaan Islam pertama yang ditubuhkan di negeri itu adalah daripada keturunan [[Kesultanan Melayu Melaka]].<ref name="Perak origin"/> Beberapa ahli sejarah tempatan telah mencadangkan bahawa Perak dinamakan sempena nama [[bendahara Melaka]], [[Tun Perak]].<ref name="etymology"/><ref>{{cite web|url=http://www.peraktourism.com.my/about-perak/2014-11-14-20-40-24/the-history-of-perak.html|title=The History of Perak|publisher=Perak Tourism|date=14 November 2014|access-date=8 September 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190908131026/http://www.peraktourism.com.my/about-perak/2014-11-14-20-40-24/the-history-of-perak.html|archive-date=8 September 2019|url-status=dead}}</ref> Dalam peta sebelum 1561, kawasan itu ditandakan sebagai ''Perat''.<ref name="Perak origin"/> Ahli sejarah lain percaya bahawa nama Perak berasal daripada peribahasa Melayu "''kilatan ikan dalam air''", yang kelihatan seperti perak.<ref name="etymology"/><ref name="varous theories"/> Perak telah diterjemahkan ke dalam [[bahasa Arab]] sebagai دار الرضوان‎ (''Dār al-Riḍwān''), "tempat tinggal rahmat".<ref>{{cite book|author1=George Bryan Souza|author2=Jeffrey Scott Turley|title=The Boxer Codex: Transcription and Translation of an Illustrated Late Sixteenth-Century Spanish Manuscript Concerning the Geography, History and Ethnography of the Pacific, South-east and East Asia|url=https://books.google.com/books?id=_W7sCgAAQBAJ&pg=PA475|date=20 November 2015|publisher=BRILL|isbn=978-90-04-30154-2|pages=475–}}</ref>

== Sejarah ==
{{Utama|Sejarah Negeri Perak}}

=== Zaman prasejarah ===
{{main|Zaman Prasejarah Malaysia}}
[[File:Gua Tambun5.jpg|thumb|left|[[Seni batu Tambun]] zaman [[Neolitik]] di [[Tambun]] dekat [[Ipoh]]]]
Penemuan arkeologi di [[Kota Tampan]], [[Lenggong]] membuktikan bahawa negeri Perak telah diduduki manusia sejak 40,000 hingga 8,000 tahun sebelum masihi tepatnya dalam [[Zaman Paleolitik|Paleolitik]]. Beberapa alat-alat batu juga dijumpai di [[Gua Badak]], [[Gunung Pondok]], [[Gua Tambun]] dan beberapa buah gua lain di sekitar Perak membuktikan kependudukan manusia di negeri ini dalam zaman Hoabinhian dan [[Neolitik]] (sekitar 8,000 hingga 300 tahun sebelum masihi). Beberapa penemuan di [[Changkat Menteri]] dan [[Slim River]] juga membuktikan kependudukan manusia di negeri ini sekitar 500 hingga 200 tahun sebelum masihi.<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.perak.gov.my/index.php/kerajaan-negeri/info-umum/sejarah-ringkas|title=Sejarah Ringkas|website=perak.gov.my|url-status=live|access-date=30 April 2022}}</ref>

Antara tapak prasejarah di Malaysia tempat artifak dari [[Zaman Paleolitik Pertengahan|zaman Palaeolitik Pertengahan]] telah ditemui ialah [[Bukit Bunuh]], Bukit Gua Harimau, Bukit Jawa, Bukit Kepala Gajah, dan Kota Tampan di [[Lembah Lenggong|Lembah Pusaka Arkeologi Lenggong]].<ref>{{cite book|author1=Bagyo Prasetyo|author2=Retno Handini|title=Sangiran: Man, Culture, and Environment in Pleistocene Times|year=2001|url=https://books.google.com/books?id=NT1YyR9lOVEC&pg=PA189|publisher=Yayasan Obor Indonesia|pages=189–|id=GGKEY:FYGSB5XXWPX}}</ref><ref>{{cite book|author=Sanz, Nuria|title=Human origin sites and the World Heritage Convention in Asia|url=https://books.google.com/books?id=K3QPBgAAQBAJ&pg=PA212|date=27 October 2014|publisher=UNESCO|isbn=978-92-3-100043-0|pages=212–}}</ref> Daripada jumlah tersebut, Bukit Bunuh dan Kota Tampan merupakan tapak [[Tasik purba|tepi tasik purba]], geologi Bukit Bunuh menunjukkan bukti [[Kejadian hentaman|hentaman meteorik]].<ref name="Saad2016">{{cite book|author=Rosli Saad|title=Geophysical Studies Of Bukit Bunuh Meteorite Crater Evidence (Penerbit USM)|url=https://books.google.com/books?id=GCeNDAAAQBAJ&pg=PT25|year=2016|publisher=Penerbit USM|isbn=978-967-461-004-3|pages=25–}}</ref> Rangka berusia 10,000 tahun yang dikenali sebagai [[Manusia Perak]] itu ditemui di dalam gua Bukit Gunung Runtuh di Bukit Kepala Gajah.<ref>{{cite book|author=Zuraina Majid|title=The Perak man and other prehistoric skeletons of Malaysia|url=https://books.google.com/books?id=vSuAAAAAMAAJ|year=2005|publisher=Penerbit Universiti Sains Malaysia|isbn=978-983-3391-12-7}}<br />{{*}} {{cite book|author=Stephen Oppenheimer|title=Out of Eden: The Peopling of the World|url=https://books.google.com/books?id=0quSCgAAQBAJ&pg=PP115|date=1 March 2012|publisher=Little, Brown Book Group|isbn=978-1-78033-753-1|pages=115–}}<br />{{*}} {{cite book|author1=Vicki Cummings|author2=Peter Jordan|author3=Marek Zvelebil|title=The Oxford Handbook of the Archaeology and Anthropology of Hunter-gatherers|url=https://books.google.com/books?id=M4lSAwAAQBAJ&pg=PA348|year=2014|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-955122-4|pages=348–}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.thestar.com.my/news/nation/2005/07/21/prehistoric-find-in-perak-cave|title=Prehistoric find in Perak cave|work=The Star|date=21 July 2005|access-date=15 September 2019}}</ref> Alat purba yang ditemui di kawasan Kota Tampan, termasuk [[andas]], [[Teras litik|teras]], [[pendebitan]], dan [[batu tukul]], memberikan maklumat tentang penghijrahan ''[[Homo sapiens]]''.<ref name="Saad2016"/> Tapak [[Neolitik]] penting yang lain di negeri tersebut termasuk Bukit Gua Harimau, Gua Badak, Gua Pondok, dan [[Padang Rengas]], yang mengandungi bukti kehadiran manusia pada era [[Hoabinhian]] [[Zaman Mesolitik|Mesolitik]].<ref>{{cite book|author=Abu Talib Ahmad|title=Museums, History and Culture in Malaysia|url=https://books.google.com/books?id=krl1BgAAQBAJ&pg=PA59|date=10 October 2014|publisher=NUS Press|isbn=978-9971-69-819-5|pages=59–}}</ref><ref name="Perak brief history">{{cite web|url=https://www.perak.gov.my/index.php/en/state-gov/about-perak/brief-history|title=Brief History of Perak State|publisher=Government of Perak|access-date=7 September 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190907015818/https://www.perak.gov.my/index.php/en/state-gov/about-perak/brief-history|archive-date=7 September 2019|url-status=dead}}</ref>

[[File:Perak Axe (BM).JPG|thumb|right|Kapak bersoket besi dari Perak, [[Muzium British]],<ref>{{Cite web|url=https://www.britishmuseum.org/collection/object/A_1880-1166|title=axe &#124; British Museum|website=The British Museum}}</ref> {{circa|100 [[Anno Domini|BC–AD]] 200}}]]
Pada tahun 1959, seorang pegawai artileri British yang ditempatkan di pangkalan tentera darat semasa [[Darurat Tanah Melayu]] menemui [[seni batu Tambun]], yang dikenal pasti oleh ahli arkeologi sebagai tapak [[seni batu]] terbesar di Semenanjung Melayu. Kebanyakan lukisan terletak tinggi di atas lantai gua, pada ketinggian 6–10 meter (20–33 kaki).<ref>{{cite journal|url=https://journals.lib.washington.edu/index.php/BIPPA/article/viewFile/9967/11883|title=Current Research on Rock Art at Gua Tambun, Perak, Malaysia|author1=Noel Hidalgo Tan|author2=Stephen Chia|journal=Centre for Global Archaeological Research, Universiti Sains Malaysia, Bulletin of the Indo-Pacific Prehistory Association|via=[[University of Washington Libraries]]|volume=17|issue=2|year=2011|pages=93–108 (1–16)|format=PDF|archive-url=https://web.archive.org/web/20191010032242/https://journals.lib.washington.edu/index.php/BIPPA/article/viewFile/9967/11883|archive-date=10 October 2019|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite book|author1=Dominik Bonatz|author2=Andreas Reinecke|author3=Mai Lin Tjoa-Bonatz|title=Crossing Borders: Selected Papers from the 13th International Conference of the European Association of Southeast Asian Archaeologists|url=https://books.google.com/books?id=Cq3GBgAAQBAJ&pg=PA181|date=1 January 2012|publisher=NUS Press|isbn=978-9971-69-642-9|pages=181–}}</ref> [[Cangkerang]] dan serpihan [[karang]] yang bertaburan di sepanjang dasar gua adalah bukti bahawa kawasan itu pernah berada di bawah air.<ref>{{cite web|url=https://www.thestar.com.my/news/nation/2006/12/04/gua-tambun-rediscovered/|title=Gua Tambun rediscovered|author=Christina Koh|work=The Star|date=4 December 2006|access-date=16 September 2019}}</ref>

Jumlah besar patung [[dewa Hindu]] dan [[Gautama Buddha|Sang Buddha]] yang ditemui di [[Bidor]], Kuala Selensing, Jalong, dan Pengkalan Pegoh menunjukkan bahawa, sebelum [[Islam di Asia Tenggara|kedatangan Islam]], penduduk Perak kebanyakannya beragama [[Hinduisme|Hindu]] atau [[Agama Buddha|Buddha]]. Pengaruh budaya dan kepercayaan India terhadap masyarakat dan nilai-nilai di Semenanjung Tanah Melayu sejak zaman awal dipercayai telah memuncak dalam kerajaan [[Gangga Negara]] yang separa legenda.<ref name="Perak brief history"/><ref>{{cite book|title=Journal of the Malaysian Branch of the Royal Asiatic Society|url=https://books.google.com/books?id=ReclAAAAMAAJ&q=Gangga+Negara|year=1936|publisher=The Branch}}</ref><ref>{{cite book|title=Monographs on Malay Subjects|url=https://books.google.com/books?id=DCcaAQAAMAAJ&q=perak+buddhist+prehistory|year=1941}}</ref> [[Sejarah Melayu]] menyebut bahawa Gangga Negara pernah jatuh di bawah pemerintahan [[Thailand|Siam]], sebelum Raja Suran dari Thailand belayar lebih jauh ke selatan ke Semenanjung Tanah Melayu.<ref>{{cite web|url=https://www.thestar.com.my/news/nation/2005/02/08/lost-city-is-not-kota-gelanggi/|title=Lost city is 'not Kota Gelanggi'|author=Mazwin Nik Anis|work=The Star|date=8 February 2005|access-date=10 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20180114115551/https://www.thestar.com.my/news/nation/2005/02/08/lost-city-is-not-kota-gelanggi/|archive-date=14 January 2018|url-status=dead}}</ref>

=== Kesultanan Perak ===
Pada awal kurun ke-15, sebuah [[kerajaan Melayu]] wujud di [[Beruas]]. Beberapa penemuan [[prasasti]] di [[batu nisan]] membuktikan jelas bahawa kerajaan itu merupakan sebuah kerajaan [[Islam]], dipercayai berasal dari [[Kesultanan Melayu Melaka]]. Kedatangan Islam ke Perak juga dipercayai daripada kerajaan lain seperti [[Melaka]], kerajaan di pantai timur, dan kawasan luar bandar [[Sungai Perak]].<ref name="Perak brief history"/><ref>{{cite web|url=https://archive.org/details/eventspriortobr00peragoog/page/n68|title=Events Prior to British Ascendancy ...: Notes on Perak History ...|author1=Richard James Wilkinson|author2=Cuthbert Woodville Harrison|work=[[Harvard University]]|publisher=J. Russell at the F.M.S. gov't press, [[Internet Archive]]|year=1908|access-date=16 September 2019|page=59}}</ref> Sistem kerajaan tempatan teratur yang pertama muncul di Perak ialah kerajaan Manjung dan beberapa kerajaan lain di Tengah dan Hulu Perak (bahagian atasan) di bawah Raja Roman, [[Tun Saban]] dan [[Tok Temong]].<ref name="Perak brief history"/> Dengan penyebaran Islam, sebuah [[kesultanan]] kemudiannya muncul di Perak; kerajaan Islam kedua tertua di [[Semenanjung Tanah Melayu]] selepas [[Kesultanan Kedah]] yang berjiran.<ref>{{cite journal|title=The Perak Sultanate: Ancient and Modern|author=Khoo Kay Kim|journal=Journal of the Malaysian Branch of the Royal Asiatic Society|year=1986|volume=59|issue=1|pages=1–26|jstor=41493032}}</ref> Berdasarkan Salasilah Raja-Raja Perak (Salasilah Diraja Perak), Sejarah Kesultanan Perak bermula pada 1528 dengan kemahkotaan [[Sultan Mudzaffar Shah I, Perak|Sultan Mudzaffar Shah I]], keturunan [[Sultan Mahmud Shah]], [[Sultan Melaka]] ke-8.<ref name="US commercial relations">{{cite book|title=Commercial Relations of the United States with Foreign Countries During the Years ...|url=https://books.google.com/books?id=P7TfcCPR9HMC&q=perak+rivers&pg=PA486|year=1904|publisher=U.S. Government Printing Office|pages=486–488}}</ref><ref name="Sultanate of Perak background">{{cite news|url=https://www.nst.com.my/lifestyle/sunday-vibes/2018/07/388675/story-behind-malaysias-second-oldest-sultanate-uncovered|title=The story behind Malaysia's second oldest sultanate uncovered|author=Alan Teh Leam Seng|newspaper=New Straits Times|date=8 July 2018|access-date=7 September 2019}}</ref><ref>{{cite web|url=http://sultan.perak.gov.my/index.php/informasi-kesultanan/senarai-sultan-perak|title=Senarai Sultan Perak|trans-title=List of Sultans of Perak|language=ms|publisher=The Administration Office of His Majesty the Sultan of Perak|access-date=7 September 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190907035014/http://sultan.perak.gov.my/index.php/informasi-kesultanan/senarai-sultan-perak|archive-date=7 September 2019|url-status=dead}}</ref> Baginda naik takhta sebagai Muzaffar Shah I, sultan Perak yang pertama, selepas terselamat daripada [[Penaklukan Melaka (1511)|penaklukan Melaka]] oleh [[Empayar Portugal|Portugis]] pada tahun 1511 dan tinggal dengan tenang untuk satu tempoh di [[Siak]] di pulau [[Sumatera]]. Baginda menjadi [[sultan]] melalui usaha [[Tun Saban]], seorang pemimpin dan pedagang tempatan antara Perak dan Klang.<ref name="Sultanate of Perak background" /> Tidak ada sultan di Perak semasa Tun Saban mula-mula tiba di kawasan itu dari [[Kabupaten Kampar|Kampar]] di Sumatera.<ref name="background of the Sultanate of Perak">{{cite web|url=http://sultan.perak.gov.my/index.php/informasi-kesultanan/sejarah/tok-temong|title=Tok Temong (Keramat Tok Temong)|language=ms|publisher=The Administration Office of His Majesty the Sultan of Perak|access-date=15 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191015042530/http://sultan.perak.gov.my/index.php/informasi-kesultanan/sejarah/tok-temong|archive-date=15 October 2019|url-status=dead}}</ref> Kebanyakan penduduk kawasan itu adalah pedagang dari Melaka dan [[Selangor]], dan dari [[Siak]], [[Kampar]], dan [[Jambi]] di [[Sumatera]]. Antaranya ialah seorang wanita tua, Tok Masuka dari [[Daik]], yang membesarkan anak Temusai bernama Nakhoda Kassim.<ref name="background of the Sultanate of Perak"/> Sebelum kematiannya, baginda menyeru kepada nenek moyang [[Sang Sapurba]] untuk menggantikannya, bagi mengelakkan keturunan diraja itu hilang dari Semenanjung Tanah Melayu. Tun Saban dan Nakhoda Kassim kemudiannya pergi ke Kampar, di mana Mahmud Shah bersetuju dengan permintaan mereka dan menamakan anaknya Sultan Perak yang pertama.<ref name="background of the Sultanate of Perak"/><ref>{{cite book|title=Journal of the Malaysian Branch of the Royal Asiatic Society|url=https://books.google.com/books?id=1UliAAAAMAAJ&q=Siak++|year=1986}}</ref> [[Tanah Abang]] merupakan pusat pemerintahan pertama Kesultanan Perak. Antara kota lain yang pernah dijadikan pusat pemerintahan Kesultanan Perak termasuklah [[Kota Lama Kanan]], [[Kampung Geronggong|Geronggong]], [[Pulau Semat|Semat]] dan [[Bota Kanan]].

Pentadbiran Perak menjadi lebih teratur selepas Kesultanan ditubuhkan. Dalam demokrasi Melaka, kerajaan berasaskan sistem feudal.<ref name="varous theories"/> Dengan pembukaan Perak pada abad ke-16, negeri ini menjadi sumber [[bijih timah]]. Nampaknya sesiapa sahaja bebas untuk berdagang dalam komoditi itu, walaupun perdagangan bijih timah tidak menarik perhatian yang ketara sehingga tahun 1610-an.<ref>{{cite book|author=Paulo Jorge de Sousa Pinto|title=The Portuguese and the Straits of Melaka, 1575-1619: Power, Trade, and Diplomacy|url=https://books.google.com/books?id=M9hRAQAAMAAJ|year=2012|publisher=NUS Press|isbn=978-967-9948-51-6}}</ref><ref>{{cite book|author1=Mohamad Rashidi Pakri|author2=Nik Haslinda Nik Hussain|title=Klian Intan: Perlombongan Bijih Timah dan Perkembangan Sosioekonomi (Penerbit USM)|trans-title=Klian Intan: Tin Mining and Socio-Economic Development (USM Publisher)|url=https://books.google.com/books?id=Rdw8DwAAQBAJ&pg=PT35|year=2017|language=ms|publisher=Penerbit USM|isbn=978-967-461-134-7|pages=35–}}</ref>

[[File:Aceh Sultanate en.svg|thumb|left|Pengaruh [[Kesultanan Aceh]] di Perak, [[Kesultanan Kedah|Kedah]], [[Sultan Pahang|Pahang]], dan [[Kesultanan Terengganu|Terengganu]] di [[Semenanjung Tanah Melayu]], {{kira-kira|1570-an}}]]
Sepanjang tahun 1570-an, [[Kesultanan Aceh]] menjadikan kebanyakan bahagian Semenanjung Tanah Melayu kepada gangguan berterusan.<ref name="Sultanate of Perak background"/><ref name="Andaya1982">{{cite book|author=Barbara Watson Andaya|title=History Of Malaysia|url=https://books.google.com/books?id=SkBdDwAAQBAJ&pg=PA61|date=11 November 1982|publisher=Macmillan International Higher Education|isbn=978-1-349-16927-6|pages=61–117}}{{Dead link|date=April 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Kehilangan mengejut [[Sultan Mansur Shah I]] Perak dalam keadaan misteri pada tahun 1577 menimbulkan khabar angin tentang penculikan oleh tentera Aceh.<ref name="Andaya1982"/> Tidak lama selepas itu, balu Almarhum Sultan dan 16 orang anaknya telah dibawa sebagai tawanan ke Sumatera.<ref name="Sultanate of Perak background"/><ref name="Andaya1982"/> Putera sulung Sultan Mansur Shah I, [[Raja Alauddin Mansur Syah]], berkahwin dengan seorang puteri Aceh dan seterusnya menjadi [[Sultan Aceh]]. Kesultanan Perak ditinggalkan tanpa raja yang memerintah, dan pembesar Perak pergi ke Aceh pada tahun yang sama untuk meminta pengganti Sultan Alauddin yang baru.<ref name="Sultanate of Perak background"/> Raja menghantar adiknya menjadi raja ketiga Perak. [[Sultan Ahmad Tajuddin Shah]] memerintah Perak selama tujuh tahun, mengekalkan keturunan dinasti Melaka yang tidak terputus.<ref name="Sultanate of Perak background"/> Walaupun Perak berada di bawah kuasa Kesultanan Aceh, ia kekal sepenuhnya bebas daripada kawalan [[Siam]] selama lebih dua ratus tahun dari 1612,<ref name="Andaya1982"/><ref>{{cite book|title=The Asiatic Journal and Monthly Register for British and Foreign India, China, and Australia|url=https://books.google.com/books?id=76I3AQAAMAAJ&pg=PA152|year=1841|publisher=Parbury, Allen, and Company|pages=152–}}</ref> berbeza dengan jirannya, Kedah, dan banyak kesultanan Melayu di utara. sebahagian daripada Semenanjung Tanah Melayu, yang menjadi [[negeri ufti]] Siam.<ref name="Blagden1925">{{cite book|author=Charles Otto Blagden|title=British Malaya, 1824-67|url=https://books.google.com/books?id=i8QmAQAAMAAJ&q=tributary+Malays|year=1925|publisher=Methodist Publishing House}}</ref><ref name="Stearn2019">{{cite book|author=Duncan Stearn|title=Slices of Thai History: From the curious & controversial to the heroic & hardy|url=https://books.google.com/books?id=qX6ODwAAQBAJ&pg=PT56|date=25 March 2019|publisher=Proglen Trading Co., Ltd.|isbn=978-616-456-012-3|pages=56–}}</ref> Pada tahun 1620, kesultanan Aceh [[Penaklukan Aceh akan Perak|menceroboh]] Perak dan menawan sultannya.

Apabila [[Sultan Sallehuddin (Perak)|Sultan Sallehuddin Riayat Shah]] mangkat tanpa waris pada tahun 1635, keadaan tidak menentu berlaku di Perak. Ini diburukkan lagi oleh [[Sejarah taun|wabak taun]] yang membawa maut yang melanda negeri itu, membunuh ramai ahli keluarga diraja.<ref name="Sultanate of Perak background"/>  Penghulu Perak tidak mempunyai pilihan lain selain berpaling kepada [[Sultan Iskandar Thani]] Aceh, yang menghantar kerabatnya, Raja Sulong, untuk menjadi Sultan Perak yang baharu sebagai [[Sultan Mudzaffar Shah II (Perak)|Muzaffar Shah II]].

Pengaruh Aceh di Perak mula berkurangan apabila [[Syarikat Hindia Timur Belanda]] ([[VOC]]) tiba, pada pertengahan abad ke-17.<ref name="Andaya1982"/> Apabila Perak enggan membuat kontrak dengan VOC seperti yang dilakukan oleh jiran utaranya, sekatan Sungai Perak menghentikan perdagangan bijih timah, menyebabkan penderitaan di kalangan pedagang Aceh.<ref name="Prakash1998">{{cite book|author=Om Prakash|title=European Commercial Enterprise in Pre-Colonial India|url=https://books.google.com/books?id=hciTRYbE27gC&pg=PA235|date=28 June 1998|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-25758-9|pages=235–}}</ref> Pada tahun 1650, Sultanah Aceh [[Taj ul-Alam]] memerintahkan Perak menandatangani perjanjian dengan VOC, dengan syarat perdagangan bijih timah akan dijalankan secara eksklusif dengan pedagang Aceh.<ref name="US commercial relations"/><ref name="Prakash1998"/><ref>{{cite book|author=Ali Hasymy|title=59 &#91;i.e. Limapuluh sembilan&#93; tahun Aceh merdeka di bawah pemerintahan ratu|trans-title=59 &#91;i.e. Fifty nine&#93; years of Aceh independence under the rule of queen|url=https://books.google.com/books?id=vk8bAAAAIAAJ&q=Taj+ul-Alam+perak+tin+dutch|year=1977|language=id|publisher=Bulan Bintang}}</ref><ref>{{cite book|author=Sher Banu. A Latiff Khan|title=Sovereign Women in a Muslim Kingdom|url=https://books.google.com/books?id=ah5qDwAAQBAJ&pg=PT106|date=27 April 2018|publisher=Flipside Digital Content Company Inc.|isbn=978-981-325-005-5|pages=106–}}</ref> Menjelang tahun berikutnya, 1651, VOC telah memperoleh monopoli ke atas perdagangan bijih timah, menubuhkan sebuah kedai di Perak.<ref name="Pangkor Island Dutch Fort"/> Berikutan persaingan yang panjang antara Aceh dan VOC mengenai perdagangan bijih timah Perak,<ref>{{cite web|url=https://core.ac.uk/download/pdf/30695568.pdf|title=Rule Behind the Silk Curtain: The Sultanahs of Aceh 1641-1699|author=Sher Banu. A Latiff Khan|publisher=Centre for Editing Lives and Letters (Cell) [[Queen Mary University of London]]|via=CORE|year=2009|access-date=12 September 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190912050521/https://core.ac.uk/download/pdf/30695568.pdf|archive-date=12 September 2019|url-status=dead}}</ref> pada 15 Disember 1653, kedua-dua pihak bersama-sama menandatangani perjanjian dengan Perak yang memberikan hak eksklusif Belanda ke atas bijih timah yang diekstrak dari lombong yang terletak di negeri.<ref name="Sultanate of Perak background"/><ref>{{cite book|title=Journal of the Malaysian Branch of the Royal Asiatic Society|url=https://books.google.com/books?id=ReclAAAAMAAJ&q=15+December+1653+aceh+perak+dutch+tin+treaty|year=1936|publisher=The Branch}}</ref>

[[File:Dutch Fort Pulau Pangkor 2007 020 pano.jpg|thumb|right|[[Kota Belanda]] 1670 di [[Pulau Pangkor]], dibina sebagai gudang bijih [[timah]] oleh [[Syarikat Hindia Timur Belanda]]<ref name="Pangkor Island Dutch Fort">{{cite web|url=http://www.arkib.gov.my/en/web/guest/kota-belanda-pulau-pangkor|title=Kota Belanda, Pulau Pangkor|publisher=[[National Archives of Malaysia]]|access-date=12 September 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20150211091336/http://www.arkib.gov.my/en/web/guest/kota-belanda-pulau-pangkor|archive-date=11 February 2015|url-status=dead}}</ref>]]

Walaupun bangsawan Perak telah memusnahkan struktur stor yang lebih awal, atas arahan dari pangkalan Belanda di [[Batavia]], sebuah [[Kota Belanda|kubu]] telah dibina di [[Pulau Pangkor]] pada tahun 1670 sebagai gudang untuk menyimpan bijih timah yang dilombong di Perak.<ref name="Pangkor Island Dutch Fort"/> Gudang ini juga telah musnah dalam serangan selanjutnya pada tahun 1690, tetapi telah dibaiki apabila Belanda kembali dengan bala bantuan.<ref name="Pangkor Island Dutch Fort"/> Pada tahun 1699, apabila [[Kesultanan Johor]] yang dominan serantau kehilangan sultan dinasti Melaka terakhirnya, Sultan [[Sultan Mahmud Shah II dari Johor|Mahmud Shah II]], Perak kini mempunyai tuntutan tunggal sebagai pewaris terakhir Kesultanan Melaka yang lama. Walau bagaimanapun, Perak tidak dapat menandingi [[prestij]] dan kuasa sama ada Kesultanan Melaka atau Johor.<ref name=":0">{{Cite book |last=Andaya |first=Barbara Watson |title=A history of Malaysia |publisher=St Martin's Press |year=1982 |pages=87}}</ref>

Awal abad ke-18 bermula dengan 40 tahun perang saudara di mana putera saingan disokong oleh pembesar tempatan, [[Orang Bugis|Bugis]] dan Minang, semuanya berjuang untuk bahagian hasil bijih timah. Orang Bugis dan beberapa pembesar Perak telah berjaya menggulingkan pemerintah Perak, Sultan Muzaffar Riayat Shah III pada tahun 1743.<ref name=":0" /> Pada tahun 1747, Sultan Muzaffar Riayat Shah III, yang kini hanya memegang kuasa di kawasan Perak Hulu, menandatangani perjanjian dengan Pesuruhjaya Belanda Ary Verbrugge di mana pemerintah Perak mengiktiraf monopoli Belanda ke atas perdagangan bijih timah, bersetuju untuk menjual semua bijih timah kepada pedagang Belanda, dan membenarkan Belanda membina kubu gudang baru di muara Sungai Perak.<ref>{{cite web|url=http://hids.arkib.gov.my/en/peristiwa/-/asset_publisher/WAhqbCYR9ww2/content/sultan-muzaffar-shah-iii-perak-menandatangani-perjanjian-monopoli-belanda-belanda-ke-atas-perdagangan-bijih-timah-di-negeri-perak/pop_up?_101_INSTANCE_WAhqbCYR9ww2_viewMode=print|title=Sultan Muzaffar Shah III Of Perak Signed The Treaty Of Dutch Monopoly Over Trading Of Tin In Perak|publisher=National Archives of Malaysia|date=25 June 1747|access-date=15 September 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190915033845/http://hids.arkib.gov.my/en/peristiwa/-/asset_publisher/WAhqbCYR9ww2/content/sultan-muzaffar-shah-iii-perak-menandatangani-perjanjian-monopoli-belanda-belanda-ke-atas-perdagangan-bijih-timah-di-negeri-perak/pop_up?_101_INSTANCE_WAhqbCYR9ww2_viewMode=print|archive-date=15 September 2019|url-status=dead}}</ref> Dengan pembinaan gudang baru berhampiran Sungai Perak (juga dikenali sebagai Sungai Perak), gudang lama itu telah ditinggalkan secara kekal dan ditinggalkan dalam runtuhan.<ref name="Pangkor Island Dutch Fort" />

Pertengahan abad ke-18 menyaksikan pemerintahan Sultan Muzaffar memerintah pedalaman Perak manakala wilayah pantai diperintah oleh Raja Iskandar, permusuhan semakin meningkat antara kedua-duanya kerana Raja Iskandar tidak dapat sampai ke tanah tinggi yang mengandungi bijih timah manakala sultan telah menyekat akses ke selat itu. Perdamaian berlaku kemudian dengan perkahwinan Iskandar dengan puteri sultan. Kesertaan beliau pada tahun 1752 menyaksikan keamanan yang tidak pernah berlaku sebelum ini di Perak, terutamanya disebabkan oleh pakatan (yang berlangsung sehingga 1795) dengan Belanda untuk melindungi Perak daripada serangan luar.<ref>{{Cite book |last=Andaya |first=Barbara Watson |url=http://archive.org/details/historyofmalaysi0000anda |title=A History of Malaysia |publisher=St. Martin's Press |year=1982 |isbn=978-0-312-38120-2 |location=New York |pages=87–88 |language=en}}</ref>

[[File:Image from page 833 of "Pagan races of the Malay Peninsula" (1906).jpg|thumb|Semang dari [[Gerik]] atau Janing, Perak, 1906]]

Apabila [[Perang Burma–Siam|pencerobohan Burma]] berulang kali mengakibatkan [[Perang Burma–Siam (1765–1767)|kemusnahan dan kekalahan]] [[Kerajaan Ayutthaya]] Siam pada tahun 1767 oleh [[wangsa Konbaung]] Burma, negeri-negeri ufti Melayu yang berjiran mula menegaskan kemerdekaan mereka daripada Siam.<ref name="Schliesinger2017">{{cite book|author=Joachim Schliesinger|title=Traditional Slavery in Southeast Asia and Beyond|url=https://books.google.com/books?id=kOgzDwAAQBAJ&pg=PA186|date=5 September 2017|publisher=Booksmango|isbn=978-1-64153-020-0|pages=186–}}</ref> Untuk memajukan lagi lombong bijih timah Perak, pentadbiran Belanda mencadangkan agar Sultannya yang ke-17, Alauddin Mansur Shah Iskandar Muda, membenarkan [[Orang Cina seberang laut|pelombong Cina]]. Sultan sendiri menggalakkan skim ini pada tahun 1776, meminta pekerja Cina tambahan dihantar dari [[Melaka Belanda]].<ref name="KhooLubis2005">{{cite book|author1=Khoo Salma Nasution|author2=Abdur-Razzaq Lubis|title=Kinta Valley: Pioneering Malaysia's Modern Development|url=https://books.google.com/books?id=cgsZvl1zTXgC&pg=PA5|year=2005|publisher=Areca Books|isbn=978-983-42113-0-1|pages=5, 225, 228 and 310}}</ref> [[Perang Inggeris-Belanda Keempat]] pada tahun 1780 telah menjejaskan perdagangan bijih timah di Perak, dan ramai pelombong Cina pergi.<ref>{{cite book|author=Khoo Kay Kim|title=The Western Malay States, 1850-1873: the effects of commercial development on Malay politics|url=https://books.google.com/books?id=1PIXAAAAIAAJ&q=Chinese+miners+left|year=1972|publisher=Oxford University Press|pages=39–}}</ref> Dalam satu tindakan yang menimbulkan kemarahan mahkamah Siam, Sultan negeri berjiran Kedah, [[Sultan Abdullah Mukarram Shah]] kemudiannya mengikat perjanjian dengan [[Syarikat Hindia Timur Inggeris]] (EIC), menyerahkan [[Pulau, Pulau Pinang|Pulau Pinang]] kepada British pada tahun 1786 sebagai pertukaran untuk perlindungan.<ref>{{cite book|author=Vincent Todd Harlow|title=The founding of the Second British Empire, 1763-1793|url=https://archive.org/details/foundingofsecond0002harl|url-access=registration|year=1964|publisher=Longmans}}<br />{{*}} {{cite book|author=Cheah Boon Kheng|title=New Perspectives and Research on Malaysian History: Essays on Malaysian Historiography|url=https://books.google.com/books?id=MW6cAAAAMAAJ|year=2007|publisher=MBRAS|isbn=978-967-9948-40-0}}<br />{{*}} {{cite book|author1=Frédéric Durand|author2=Richard Curtis|title=Maps of Malaysia and Borneo: Discovery, Statehood and Progress|url=https://books.google.com/books?id=d-BUAgAAQBAJ&pg=PA52|date=28 February 2014|publisher=Editions Didier Millet|isbn=978-967-10617-3-2|pages=52–}}</ref><ref>{{cite book|author=ʻUdomsombat (Lūang.)|title=Rama III and the Siamese expedition to Kedah in 1839: the Dispatches of Luang Udomsombat|url=https://books.google.com/books?id=yktxAAAAMAAJ&q=Fearing+a+Siamese+attack+upon+Kedah%2C+the+Sultan+agreed+to+allow+the+British+to+lease+Penang+|year=1993|publisher=Center for Southeast Asian Studies, Monash University|isbn=978-0-7326-0521-6|pages=2–}}</ref><ref name="Wheeler2019">{{cite book|author=L. Richmond Wheeler|title=The Modern Malay|url=https://books.google.com/books?id=YqqbDwAAQBAJ&pg=PT50|date=19 March 2019|publisher=Taylor & Francis|isbn=978-0-429-60316-7|pages=50–70}}</ref>

[[File:Collectie NM van Wereldculturen TM-60016182 Groepsportret met lokale bestuurders in Perak Auteur Marie-Franþois-Xavier-Joseph-Jean-Honore Brau de Saint-Pol Lias (1840 - 1914).jpg|thumb|left|[[Orang Asli]] daripada puak [[Senoi]], Perak, {{circa|1880–1881}}<ref>{{cite book |author=Edward Balfour |url=https://books.google.com/books?id=d9UBAAAAYAAJ&q=perak+interior+characteristics+forest&pg=PA377 |title=Cyclopædia of India and of Eastern and Southern Asia, Commercial, Industrial and Scientific: Products of the Mineral, Vegetable and Animal Kingdoms, Useful Arts and Manufactures |publisher=Printed at the Scottish & Adelphi presses |year=1873 |pages=377–}}</ref>]]

Siam memulih semula kekuatan di bawah [[Kerajaan Thonburi]], yang dipimpin oleh [[Taksin]], selepas membebaskan dirinya daripada pendudukan Burma. Selepas menangkis satu lagi [[Perang Burma–Siam (1785–1786)|pencerobohan Burma berskala besar]], [[Kerajaan Rattanakosin]] ([[dinasti Chakri|wangsa Chakri]]) yang diketuai oleh [[Rama I]], sebagai pengganti Kerajaan Thonburi, mengalihkan perhatiannya kepada rakyat Melayu selatan yang tidak patuh, kerana takut akan serangan semula dari Burma di sepanjang pesisir pantai barat. Semenanjung Tanah Melayu.<ref name="Blagden1925" /><ref name="Kedah-Siam relations">{{cite journal|title=A Brief Moment in Time: Kedah-Siam Relations Revisited|author=Kobkua Suwwannathat-pian|journal=Journal of the Malaysian Branch of the Royal Asiatic Society|year=1999|volume=72|issue=2|pages=65–90|jstor=41493393}}</ref> Perhatian kepada selatan juga diperlukan kerana perpecahan dan persaingan antara pelbagai kesultanan ufti selatan, berpunca daripada konflik peribadi dan keengganan untuk tunduk kepada pihak berkuasa Siam.<ref name="Kedah-Siam relations" /> Salah satu contoh penentangan ini ialah [[Kesultanan Pattani]] di bawah Sultan Muhammad, yang enggan membantu Siam semasa perang pembebasan Siam. Ini menyebabkan adik kepada Rama I, [[Boworn Maha Surasinghanat|Pengiran Surasi]], menyerang Pattani pada tahun 1786. Ramai orang Melayu terbunuh, dan yang terselamat dibawa ke kubu kuat Siam di [[Bangkok]] sebagai [[hamba]].<ref name="Stearn2019" /><ref name="Schliesinger2017" /><ref>{{cite book|author=Anuar Nik Mahmud (Nik.)|title=Sejarah perjuangan Melayu Patani, 1785-1954|trans-title=History of the Patani Malay struggle, 1785-1954|url=https://books.google.com/books?id=RMRwAAAAMAAJ|date=1 January 1999|language=ms|publisher=Penerbit Universiti Kebangsaan Malaysia|isbn=978-967-942-443-0}}</ref><ref>{{cite book|author1=Karl R. DeRouen|author2=Paul Bellamy|title=International Security and the United States: An Encyclopedia|url=https://books.google.com/books?id=CpckqY51AUEC&pg=PA804|year=2008|publisher=Greenwood Publishing Group|isbn=978-0-275-99255-2|pages=804–}}</ref> Penaklukan Siam ke atas Pattani menjadi amaran langsung kepada negeri-negeri ufti Melayu yang lain, khususnya Kedah, mereka juga telah dipaksa untuk menyediakan beribu-ribu lelaki, dan bekalan makanan, sepanjang kempen penentangan Siam terhadap Burma.<ref name="Stearn2019" /><ref name="Kedah-Siam encounter">{{cite web|url=http://www.siamese-heritage.org/jsspdf/1971/JSS_059_1g_SharomAhmat_KedahSiamRelations.pdf|title=Kedah-Siam Relations, 1821-1905|author=Sharom Ahmad|via=Siamese Heritage Trust|year=1971|access-date=10 September 2019|pages=97–99|archive-url=https://web.archive.org/web/20190910041655/http://www.siamese-heritage.org/jsspdf/1971/JSS_059_1g_SharomAhmat_KedahSiamRelations.pdf|archive-date=10 September 2019|url-status=dead}}</ref>

Pada tahun 1795, Belanda berundur buat sementara dari Melaka sepanjang tempoh [[Perang Napoleon]] di Eropah. Kuasa Melaka telah dipindahkan kepada [[Residen (gelaran)|Residen]] British.<ref name="US commercial relations" /><ref>{{cite book|title=The Asiatic Journal and Monthly Register for British and Foreign India, China, and Australia|url=https://books.google.com/books?id=76I3AQAAMAAJ&pg=PA153|year=1841|publisher=Parbury, Allen, and Company|pages=153–}}</ref> Apabila perang tamat, Belanda kembali mentadbir Melaka pada tahun 1818.<ref name="CasparisGraaf1900">{{cite book|author1=J. G. de Casparis|author2=Hermanus Johannes de Graaf|author3=Joseph Kennedy|author4=William Henry Scott|title=Geschichte.|url=https://books.google.com/books?id=RYQeAAAAIAAJ&pg=PA137|year=1900|publisher=BRILL|isbn=90-04-04859-6|pages=137–141}}</ref> Pada tahun 1818, monopoli Belanda ke atas perdagangan bijih timah di Perak telah diperbaharui, dengan menandatangani perjanjian pengiktirafan baru.<ref name="Perak and Selangor treaty">{{cite web|url=http://hids.arkib.gov.my/en/peristiwa/-/asset_publisher/WAhqbCYR9ww2/content/perjanjian-antara-negeri-selangor-dan-negeri-perak/pop_up?_101_INSTANCE_WAhqbCYR9ww2_viewMode=print|title=The Treaty Between The States Of Selangor And Perak|publisher=National Archives of Malaysia|date=11 July 1823|access-date=15 September 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190915040018/http://hids.arkib.gov.my/en/peristiwa/-/asset_publisher/WAhqbCYR9ww2/content/perjanjian-antara-negeri-selangor-dan-negeri-perak/pop_up?_101_INSTANCE_WAhqbCYR9ww2_viewMode=print|archive-date=15 September 2019|url-status=dead}}</ref> Pada tahun yang sama, apabila Perak enggan menghantar ufti [[bunga mas]] kepada mahkamah Siam, [[Buddha Loetla Nabhalai|Rama II dari Siam]] telah memaksa Kedah menyerang Perak. Kesultanan Kedah mengetahui niat di sebalik perintah itu adalah untuk melemahkan hubungan antara sesama negeri Melayu,<ref name="Kedah-Siam encounter" /><ref name="BegbieBanerjee1834">{{cite book|author1=Peter James Begbie|author2=Diptendra M. Banerjee|title=The Malayan Peninsula: Embracing Its History, Manners and Customs of the Inhabitants, Politics, Natural History, Etc. from Its Earliest Records|url=https://archive.org/details/malayanpeninsul00banegoog|year=1834|publisher=Vepery Mission Press|pages=[https://archive.org/details/malayanpeninsul00banegoog/page/n61 85]–}}</ref><ref name="Hall1981">{{cite book|author=Daniel George Edward Hall|title=History of South East Asia|url=https://books.google.com/books?id=XD9dDwAAQBAJ&pg=PA554|date=1 May 1981|publisher=Macmillan International Higher Education|isbn=978-1-349-16521-6|pages=554–555}}</ref> tetapi akur, tidak dapat menahan perluasan wilayah Siam selanjutnya ke pedalaman Hulu Perak. Negeri Melayu ufti Siam, [[Kerajaan Reman]], kemudiannya mengendalikan lombong bijih timah secara haram di Klian Intan, menimbulkan kemurkaan Sultan Perak dan mencetuskan perbalahan yang memuncak menjadi perang saudara. Reman yang dibantu oleh Siam berjaya menguasai beberapa daerah pedalaman.<ref name="Reman occupied districts">{{cite web|url=http://hids.arkib.gov.my/peristiwa/-/asset_publisher/WAhqbCYR9ww2/content/penyerahan-daerah-daerah-takluk-reman-kepada-perak/pop_up?_101_INSTANCE_WAhqbCYR9ww2_viewMode=print|title=The Surrender of Reman Occupied Districts To Perak|publisher=National Archives of Malaysia|date=16 July 1909|access-date=10 September 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190913061651/http://hids.arkib.gov.my/peristiwa/-/asset_publisher/WAhqbCYR9ww2/content/penyerahan-daerah-daerah-takluk-reman-kepada-perak/pop_up?_101_INSTANCE_WAhqbCYR9ww2_viewMode=print|archive-date=13 September 2019|url-status=dead}}</ref>

Pada tahun 1821, Siam menyerang dan [[Penjajahan Siam di Kedah|menakluki]] Kesultanan Kedah, marah akibat sebuah pecahan amanah.<ref name="Kedah-Siam relations" /><ref name="Kedah-Siam encounter" /><ref name="Kershaw2002">{{cite book|author=Roger Kershaw|title=Monarchy in South East Asia: The Faces of Tradition in Transition|url=https://books.google.com/books?id=zq-EAgAAQBAJ&pg=PA189|date=4 January 2002|publisher=Routledge|isbn=978-1-134-66707-9|pages=189–}}</ref> Sultan Kedah yang dalam buangan berpaling kepada British untuk membantu baginda mendapatkan semula takhtanya, walaupun dasar Britain tidak terlibat dalam peperangan kecil yang mahal di Semenanjung Tanah Melayu pada masa itu, yang EIC menegakkan melalui [[Gabenor Jeneral India]].<ref name="Stearn2019" /><ref name="Hall1981" /> Rancangan Siam seterusnya untuk memperluaskan penaklukannya ke wilayah selatan Perak<ref name="Andaya1982" /><ref name="CasparisGraaf1900" /><ref name="Hall1981" /> gagal selepas Perak mengalahkan tentera Siam dengan bantuan bala campuran [[Bugis]] dan Melayu daripada [[Kesultanan Selangor]].<ref name="Andaya1982" /><ref name="Stearn2019" /><ref name="BegbieBanerjee1834" /><ref name="Kershaw2002" /> Sebagai tanda terima kasih kepada Selangor kerana membantunya mengalahkan Siam, Perak memberi kuasa kepada Raja Hasan Selangor untuk mengutip [[cukai]] dan [[hasil]] di wilayahnya. Kuasa ini, bagaimanapun, telah disalahgunakan, menyebabkan konflik antara kedua-dua kesultanan.<ref>{{cite book|title=Monographs on Malay Subjects|url=https://books.google.com/books?id=j-slAAAAMAAJ|year=1933}}</ref><ref>{{cite book|author1=Ismail Mohd. Abu Hassan|author2=Hakimah Haji Yaacob|author3=Khairatul Akmar Ab. Latif|title=Introduction to Malaysian legal history|url=https://books.google.com/books?id=BNKYAAAAMAAJ|year=2004|publisher=Ilmiah Publishers|isbn=978-983-3074-23-5}}</ref>

=== Zaman Kedatangan British ===
{{main|Negeri Melayu Bersekutu|Senarai Residen British di Perak}}

{{multiple image
| align             = right
| total_width       = 450
| image_style       = border:none;
| image1            = Peta negeri reman.jpg
| alt1              = Peta Semenanjung Tanah Melayu 1899
| caption1          = Peta 1899 menunjukkan negeri-negeri Melayu berjiran Kedah, [[Kesultanan Kelantan|Kelantan]], Perlis dan Terengganu, yang menghantar ''[[bunga mas]]'' ke mahkamah Siam setiap tiga tahun sebelum penyerahan mereka ke [[United Kingdom of Great Britain and Ireland|British]] di bawah 1909 [[Perjanjian Anglo-Siam 1909|Perjanjian Anglo-Siam]]. Pedalaman Perak ditunjukkan di bawah anak sungai Siam [[Kerajaan Reman]], sebelum pulih dengan bantuan British pada tahun 1909.<ref name="Reman occupied districts"/><ref name="1912 Perak details">{{cite book|title=The Directory & Chronicle for China, Japan, Corea, Indo-China, Straits Settlements, Malay States, Sian, Netherlands India, Borneo, the Philippines, &c: With which are Incorporated "The China Directory" and "The Hong Kong List for the Far East" ...|url=https://books.google.com/books?id=o4tEAQAAMAAJ&pg=PA1388|year=1912|publisher=Hong Kong Daily Press Office|pages=1388–1389}}</ref><ref name="British aid resulted to the regain of Hulu Perak">{{cite web|url=http://studentsrepo.um.edu.my/470/2/BAB1.pdf|title=Bab 1 (Pengenalan)|trans-title=Chapter 1 (Introduction)|language=ms|author=M Hamzah|publisher=[[University of Malaya]] Students Repository|year=1995|access-date=16 September 2019|page=8 [7/31]|archive-url=https://web.archive.org/web/20190916115618/http://studentsrepo.um.edu.my/470/2/BAB1.pdf|archive-date=16 September 2019|url-status=dead}}</ref>
| image2            = British Malaya- an account of the origin and progress of British influence in Malaya; with a specially compiled map, numerous illustrations reproduced from photographs and a frontispiece in (14581039678).jpg
| alt2              = 1907 Malay Peninsula map
| caption2          = Peta 1907 British Semenanjung Tanah Melayu, menunjukkan Perak (garisan hijau), [[Negeri Selat]] termasuk Dindings (merah), negeri anak sungai Siam Melayu utara (kuning), dan Kesultanan Pahang dan [[Kesultanan Selangor|Selangor]] (coklat dan oren)
}}

Sejak penubuhan EIC kehadiran awal British di Pulau Pinang, British telah mengekalkan satu lagi pos perdagangan di [[Penubuhan Singapura moden|Singapura]], mengelakkan penglibatan dalam hal ehwal negeri-negeri kesultanan Melayu berdekatan.<ref name="Mackay2005">{{cite book|author=Derek Mackay|title=Eastern Customs: The Customs Service in British Malaya and the Hunt for Opium|url=https://books.google.com/books?id=x3EAAwAAQBAJ&pg=PA10|date=24 March 2005|publisher=I.B.Tauris|isbn=978-0-85771-230-1|pages=10–}}</ref> Pada tahun 1822, pihak berkuasa British di [[Pemerintahan syarikat di India|India]] menghantar diplomat British [[John Crawfurd]] ke Siam untuk merundingkan konsesi perdagangan dan mengumpul maklumat dengan tujuan mengembalikan Sultan Kedah ke takhta. Misi itu gagal.<ref>{{cite book|author=Joginder Singh Jessy|title=History of Malaya, 1400-1959|url=https://books.google.com/books?id=dwc5AQAAIAAJ&q=anglo+burmese+war+1824+siam+ally|year=1963|publisher=Jointly published by the United Publishers and Peninsular Publications|pages=82–}}</ref> Pada tahun 1823, Kesultanan Perak dan Selangor menandatangani perjanjian bersama untuk menyekat monopoli bijih timah Belanda di wilayah mereka.<ref name="Perak and Selangor treaty" /> Dasar EIC beralih dengan [[Perang Inggeris-Burma Pertama]] pada tahun 1824, Siam kemudiannya menjadi sekutu penting.<ref name="Hall1981" />

Melalui Gabenornya, [[Robert Fullerton]], Pulau Pinang cuba meyakinkan pihak berkuasa EIC utama di India untuk terus membantu Sultan Kedah mendapatkan semula takhtanya.<ref>{{cite book|author=Harry Miller|title=A short history of Malaysia|url=https://books.google.com/books?id=N5luAAAAMAAJ&q=anglo+burmese+war+1824+siam+ally|year=1966|publisher=F.A. Praeger|pages=79–}}</ref> Sepanjang tahun 1824, Siam berhasrat untuk meluaskan penguasaannya ke arah Perak dan Selangor.<ref>{{cite book|author=Virginia Thompson|title=Thailand, the new Siam|url=https://books.google.com/books?id=IXTaAAAAIAAJ&q=In+1824%2C+the+year+of+Siam%27s+expansion+in+Selangor+and+Perak|year=1941|publisher=The Macmillan company|pages=150–|isbn=9780598971814}}</ref> Perselisihan antara British dan Belanda secara rasmi terhenti apabila Belanda Melaka di Semenanjung Melayu ditukar dengan [[Bengkulu British]] di Sumatera, kedua-dua pihak bersetuju untuk mengehadkan sfera pengaruh mereka melalui pemeteraian [[Perjanjian Inggeris-Belanda 1824]].<ref>{{cite web|url=http://eresources.nlb.gov.sg/history/events/5005d886-9c27-421e-a22d-44fb5965350c|title=Signing of the Anglo-Dutch Treaty (Treaty of London) of 1824 [17 March 1824]|publisher=[[National Library Board]], Singapore|access-date=16 September 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190916044624/http://eresources.nlb.gov.sg/history/events/5005d886-9c27-421e-a22d-44fb5965350c|archive-date=16 September 2019|url-status=dead}}</ref> Pada Julai 1825, satu rundingan awal telah diadakan antara Siam, yang diwakili oleh negara ufti [[Kerajaan Ligor]], dan EIC.<ref name="British-Siam negotiation">{{cite web|url=http://hids.arkib.gov.my/en/peristiwa/-/asset_publisher/WAhqbCYR9ww2/content/rundingan-inggeris-siam/pop_up?_101_INSTANCE_WAhqbCYR9ww2_viewMode=print|title=British-Siam Negotiation|publisher=National Archives of Malaysia|date=31 July 1825|access-date=10 September 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190913053751/http://hids.arkib.gov.my/en/peristiwa/-/asset_publisher/WAhqbCYR9ww2/content/rundingan-inggeris-siam/pop_up?_101_INSTANCE_WAhqbCYR9ww2_viewMode=print|archive-date=13 September 2019|url-status=dead}}</ref> Raja Ligor berjanji bahawa Siam tidak akan menghantar armadanya ke Perak dan Selangor, supaya menyelesaikan isu serangannya. British meninggalkan sebarang aspirasi untuk menakluki Perak atau campur tangan dalam pentadbirannya, berjanji untuk menghalang Raja Hasan Selangor daripada membuat onar di Perak, dan cuba untuk mendamaikan perbezaan antara Selangor dan Ligor.<ref name="British-Siam negotiation" /> Sebulan kemudian, pada Ogos 1825, [[Sultan Ibrahim Shah, Selangor|Ibrahim Shah]] dari Kesultanan Selangor mengikat perjanjian persahabatan dan damai dengan EIC, yang diwakili oleh John Anderson, menamatkan perseteruan panjang antara kerajaan Selangor dan Perak.<ref name="English peace and friendship treaty">{{cite web|url=http://hids.arkib.gov.my/peristiwa/-/asset_publisher/WAhqbCYR9ww2/content/perjanjian-damai-dan-persahabatan-selangor-inggeris/pop_up?_101_INSTANCE_WAhqbCYR9ww2_viewMode=print|title=Selangor-English Peace And Friendship Treaty|publisher=National Archives of Malaysia|date=20 August 1825|access-date=10 September 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190910054553/http://hids.arkib.gov.my/peristiwa/-/asset_publisher/WAhqbCYR9ww2/content/perjanjian-damai-dan-persahabatan-selangor-inggeris/pop_up?_101_INSTANCE_WAhqbCYR9ww2_viewMode=print|archive-date=10 September 2019|url-status=dead}}</ref> Di bawah perjanjian itu, Selangor memberi jaminan kepada British bahawa ia tidak akan campur tangan dalam hal ehwal Perak; sempadan antara Perak dan Selangor telah dimuktamadkan; dan Raja Hasan dari Selangor akan segera dibuang negeri dari Perak, membuka jalan kepada keamanan antara kedua-dua negeri Melayu dan penyelesaian perebutan kuasa antara British dan Siam.<ref name="English peace and friendship treaty" />

[[File:Pangkor Island, Perak, 1874.jpg|thumb|right|Pulau Pangkor dalam Dindings di Negeri-Negeri Selat British, {{circa|1874}}]]

Pada tahun 1826, Kerajaan Ligor mungkir janji dan cuba menakluki Perak. Pasukan ekspedisi British yang kecil menggagalkan serangan itu. Sultan Perak kemudian menyerahkan kepada British kawasan Dindings dan Pangkor (kedua-duanya kini membentuk [[Daerah Manjung]]) supaya British dapat menyekat kegiatan [[lanun]] di sepanjang pantai Perak di mana ia menjadi sebahagian daripada [[Negeri-Negeri Selat]].<ref name="Wheeler2019" /> Pada tahun yang sama, British dan Siam memeterai perjanjian baru. Di bawah [[Perjanjian Burney]], yang ditandatangani oleh Kapten British [[Henry Burney]] dan kerajaan Siam, British berjanji untuk tidak campur tangan dalam hal ehwal Kedah walaupun hubungan mesra mereka dengan pemerintah Kedah, dan Siam berjanji untuk tidak menyerang sama ada Perak atau Selangor.<ref>{{cite book|author=Daniel George Edward Hall|title=Henry Burney: A Political Biography|url=https://books.google.com/books?id=9XRuAAAAMAAJ|year=1974|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-713583-9}}</ref><ref>{{cite book|author=Thongchai Winichakul|title=Siam Mapped: A History of the Geo-Body of a Nation|url=https://books.google.com/books?id=TJEK4sHPlUsC&pg=PA62|year=1997|publisher=University of Hawaii Press|isbn=978-0-8248-1974-3|pages=62–}}</ref>

[[File:Women_tin_miners_in_Perak,_late_19th_century.jpg|left|thumb|Wanita pelbagai kaum di Perak; majoriti [[Cina Luar Negara|Cina]], dengan beberapa [[Etnik Melayu|Melayu]] dan [[Orang Mandailing|Mandailing]] bekerja sebagai [[timah]] pelombong pada akhir abad ke-19]]

Penemuan bijih timah di Larut dan pertumbuhan pesat perdagangan bijih timah pada abad ke-19 menyaksikan peningkatan kemasukan buruh Cina. Kemudian, persaingan berkembang antara dua [[kongsi gelap]] Cina. Ini, ditambah pula dengan persengketaan politik dalaman antara dua puak raja-raja Melayu tempatan Perak, memuncak menjadi [[Peperangan Larut]] pada tahun 1841.<ref>{{cite journal|title=Succession to the Perak Sultanate|author=Khoo Kay Kim|journal=Journal of the Malaysian Branch of the Royal Asiatic Society|year=1983|volume=56|issue=2|pages=7–29|jstor=41492955}}</ref><ref>{{cite book|author=Mervyn Llewelyn Wynne|title=Triad Societies: Western Accounts of the History, Sociology and Linguistics of Chinese Secret Societies|url=https://books.google.com/books?id=6irEoGgDrm4C&pg=PA282|year=2000|publisher=Taylor & Francis|isbn=978-0-415-24397-1|pages=282–}}</ref> Selepas 21 tahun perang pembebasan, Kedah yang berjiran akhirnya membebaskan diri daripada pemerintahan penuh Siam pada tahun 1843, walaupun ia kekal sebagai negeri ufti Siam sehingga 1909.<ref name="Wheeler2019" /><ref name="BegbieBanerjee1834" />  Menjelang tahun 1867, hubungan antara Negeri-Negeri Selat di pantai Melayu dan pihak berkuasa British di India telah terputus, dengan pentadbiran berasingan dan pemindahan wilayah masing-masing kepada [[Pejabat Tanah Jajahan]].<ref name="Mackay2005" /> [[Perjanjian Inggeris-Belanda 1870–71]] membolehkan Belanda menyatukan kawalan ke atas Aceh di Sumatera. Ini kemudiannya memuncak menjadi [[Perang Aceh]].<ref>{{cite book|author1=Simon Groenveld|author2=Michael Joseph Wintle|author3=Anglo-Dutch Historical Conference|title=State and Trade: Government and the Economy in Britain and the Netherlands Since the Middle Ages; &#91;papers Delivered to the Tenth Anglo-Dutch Historical Conference, Nijmegen, 1988&#93;|url=https://books.google.com/books?id=v360AAAAIAAJ&q=Anglo-Dutch+Treaties+of+1870%E2%80%9371+dutch+aceh|year=1992|publisher=Walburg Press|isbn=978-90-6011-794-1|pages=117–}}</ref><ref>{{cite book|author=Arthur Cotterell|title=Western Power in Asia: Its Slow Rise and Swift Fall, 1415 - 1999|url=https://books.google.com/books?id=dY79QltL5fQC&pg=PA383|date=4 August 2011|publisher=John Wiley & Sons|isbn=978-1-118-16999-5|pages=383–}}</ref>

[[File:SultanAbdullahPerak.jpg|thumb|125px|left|Raja [[Sultan Abdullah Muhammad Shah II|Abdullah Muhammad Shah II]], yang permintaannya untuk campur tangan British dalam hal ehwal Perak mengakibatkan 1874 [[Perjanjian Pangkor 1874|Perjanjian Pangkor]]<ref name="1874 Pangkor Treaty">{{cite web |date=30 December 1873 |title=Raja Abdullah's Letter To The English Governor |url=http://hids.arkib.gov.my/en/peristiwa/-/asset_publisher/WAhqbCYR9ww2/content/surat-raja-abdullah-kepada-gabenor-inggeris/pop_up?_101_INSTANCE_WAhqbCYR9ww2_viewMode=print |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190913052227/http://hids.arkib.gov.my/en/peristiwa/-/asset_publisher/WAhqbCYR9ww2/content/surat-raja-abdullah-kepada-gabenor-inggeris/pop_up?_101_INSTANCE_WAhqbCYR9ww2_viewMode=print |archive-date=13 September 2019 |access-date=13 September 2019 |publisher=National Library Board, Singapore}}</ref><ref name="signing of 1874 Pangkor Treaty">{{cite web |title=Pangkor Treaty is Signed [20 January 1874] |url=http://eresources.nlb.gov.sg/history/events/07f0aaea-4348-4e34-947e-69448be4407f |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190913051622/http://eresources.nlb.gov.sg/history/events/07f0aaea-4348-4e34-947e-69448be4407f |archive-date=13 September 2019 |access-date=13 September 2019 |publisher=[[National Library Board]], Singapore}}</ref>]]

Konflik dalaman berlaku di Perak. Pada tahun 1873, pemerintah salah satu daripada dua puak Melayu tempatan Perak, Raja [[Sultan Abdullah Muhammad Shah II|Abdullah Muhammad Shah II]], menulis surat kepada Gabenor Negeri-Negeri Selat British, [[Andrew Clarke]], meminta bantuan British.<ref name="1874 Pangkor Treaty" />  Ini mengakibatkan [[Perjanjian Pangkor]], ditandatangani di Pulau Pangkor pada 20 Januari 1874, di mana British mengiktiraf Abdullah sebagai Sultan Perak yang sah.<ref name="signing of 1874 Pangkor Treaty" /> Sebagai balasan, perjanjian itu memperuntukkan campur tangan British secara langsung melalui pelantikan seorang Residen yang akan menasihati sultan dalam semua perkara kecuali agama dan adat resam, dan mengawasi kutipan hasil dan pentadbiran am, termasuk mengekalkan keamanan dan ketenteraman.<ref>{{cite book|author=Anthony Webster|title=Gentleman Capitalists: British Imperialism in Southeast Asia, 1770-1890|url=https://books.google.com/books?id=vH2ssfXKBLwC&pg=PA182|date=31 December 1998|publisher=I.B.Tauris|isbn=978-1-86064-171-8|pages=182–}}</ref>

[[File:KITLV - 3608 - Lambert & Co., G.R. - Singapore - Members of the first meeting of the Federal Conference in Kuala Kangsar in Perak - 1897-07-14.tif|thumb|right|Persidangan Persekutuan pertama selepas Perak menyertai [[Negeri-Negeri Melayu Bersekutu|FMS]],<ref>{{cite web |date=31 July 1825 |title=The First Federated Malay States Durbar Meeting, Kuala Kangsar, July 1897 |url=http://www.arkib.gov.my/en/web/guest/mesyuarat-durbar-negeri-negeri-melayu-bersekutu-yang-pertama-kuala-kangsar-julai1897 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190913121040/http://www.arkib.gov.my/en/web/guest/mesyuarat-durbar-negeri-negeri-melayu-bersekutu-yang-pertama-kuala-kangsar-julai1897 |archive-date=13 September 2019 |access-date=10 September 2019 |publisher=National Archives of Malaysia}}</ref> diadakan di Kuala Kangsar sebagai tanda penghormatan British kepada Sultan [[Sultan Idris Murshidul Azzam Shah|Idris Murshidul Azzam Shah]], {{circa|1897}}<ref>{{cite news |author=Alan Teh Leam Seng |date=1 July 2018 |title=Conference of Rulers: How it all started |newspaper=New Straits Times |url=https://www.nst.com.my/lifestyle/sunday-vibes/2018/07/386063/conference-rulers-how-it-all-started |access-date=13 September 2019}}</ref>]]

Perjanjian itu menandakan pengenalan [[Residen (gelaran)|sistem residensi British]], dengan Perak akan menjadi sebahagian daripada [[Negeri-Negeri Melayu Bersekutu]] (FMS) pada tahun 1895. Ia juga merupakan peralihan daripada dasar tidak campur tangan British sebelum ini dalam hal ehwal Perak.<ref name="Wheeler2019" /><ref name="1874 Pangkor Treaty" /><ref name="signing of 1874 Pangkor Treaty" /><ref name="1912 Perak details" /> [[James W. W. Birch]] dilantik sebagai [[Senarai Residen British di Perak|Residen British]] pertama Perak. Ketidakupayaan beliau untuk memahami dan berkomunikasi dengan baik dengan penduduk tempatan, kejahilannya tentang adat istiadat Melayu, dan perlekehan usaha Sultan dan pembesar-pembesar beliau untuk melaksanakan sistem kawalan cukai dan kutipan British menimbulkan kemarahan. Nasionalis tempatan [[Maharaja Lela]] dan raja baharu, Sultan Abdullah Muhammad Shah II, menentang baginda, dan pada tahun berikutnya, pada tahun 1875, Birch telah dibunuh melalui konspirasi pembesar Melayu tempatan Seputum, Pandak Indut, Che Gondah, dan Ngah Ahmad.<ref name="US commercial relations" /><ref>{{cite web|url=http://hids.arkib.gov.my/peristiwa/-/asset_publisher/WAhqbCYR9ww2/content/residen-perak-j-w-w-birch-dibunuh/pop_up?_101_INSTANCE_WAhqbCYR9ww2_viewMode=print|title=J.W.W. Birch, The Resident Of Perak Was Killed|publisher=National Archives of Malaysia|date=2 November 1875|access-date=16 September 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190916102849/http://hids.arkib.gov.my/peristiwa/-/asset_publisher/WAhqbCYR9ww2/content/residen-perak-j-w-w-birch-dibunuh/pop_up?_101_INSTANCE_WAhqbCYR9ww2_viewMode=print|archive-date=16 September 2019|url-status=dead}}</ref> Pembunuhan itu menimbulkan kemarahan pihak berkuasa British, dan berikutan pemberontakan anti-British di beberapa kawasan, satu kempen ketenteraan besar telah diperangi oleh British di Perak pada tahun 1875-76. Pelaku telah ditangkap dan dihukum bunuh dan Sultan serta pembesarnya, yang juga disyaki terlibat dalam plot itu, telah [[Buangan|dibuang]] ke [[Sejarah Seychelles#Pemerintahan British|Seychelles British]] di [[Lautan Hindi]] pada tahun 1876.<ref name="Scarr2000">{{cite book|author=Deryck Scarr|title=Seychelles Since 1770: History of a Slave and Post-slavery Society|url=https://books.google.com/books?id=_anYGvvJKU0C&pg=PA106|year=2000|publisher=C. Hurst & Co. Publishers|isbn=978-1-85065-363-9|pages=106–}}</ref><ref name="innocent Sultan of Perak">{{cite web|url=http://www.seychellesweekly.com/July%2011,%202010/top2_sultan.html|title=The Innocent Sultan of Perak in the Seychelles|author=Julien Durup|publisher=Seychelles Weekly|date=11 July 2010|access-date=16 September 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190916105559/http://www.seychellesweekly.com/July%2011,%202010/top2_sultan.html|archive-date=16 September 2019|url-status=dead}}</ref>

[[File:The Author's first ride in Perak.png|thumb|right|Penjelajah, naturalis dan penulis wanita British Isabella Bird diketuai oleh dua lelaki tempatan dalam tunggangan pertamanya menaiki gajah di Perak, {{kira-kira|1883}}]]

Semasa pengasingannya, Sultan telah menggunakan kediaman milik kerajaan di Union Vale di [[Victoria, Seychelles|Victoria]], [[Mahé, Seychelles|Mahé]]. Ketua-ketua lain yang dibuang negeri telah diberi elaun, tetapi kekal di bawah pengawasan yang ketat. Sultan dan pembesarnya telah dipindahkan sementara ke [[Pulau Félicité]] selama lima tahun, sebelum dibenarkan pulang ke Victoria pada tahun 1882 apabila kegawatan di Perak telah reda. Sultan menjalani kehidupan yang tenang dalam komuniti Seychellois, dan mempunyai akses komunikasi ke [[Rumah Negara, Seychelles|Rumah Negara]].<ref name="correspondence">{{cite journal|title=Letters From Exile — Correspondence of Sultan Abdullah of Perak from Seychelles and Mauritius, 1877—1891|author=Cheah Boon Kheng|journal=Journal of the Malaysian Branch of the Royal Asiatic Society|year=1991|volume=64|issue=1|pages=33–74|jstor=41493172}}</ref> Selepas bertahun-tahun, Sultan telah diampunkan berikutan petisyen oleh Seychellois dan surat-menyurat antara W. H. Hawley dari Government House, Mauritius, dan [[Setiausaha Negara untuk Tanah Jajahan]] [[Henry Holland]]. Beliau dibenarkan pulang ke Semenanjung Tanah Melayu, dan menghabiskan sebahagian besar kehidupan kemudiannya di Negeri-Negeri Selat Singapura dan Pulau Pinang sebelum kembali ke [[Kuala Kangsar]] di Perak pada tahun 1922.<ref name="correspondence" /><ref>{{cite web|url=http://www.arkib.gov.my/en/web/guest/dokumen-permohonan-pengampunan-sultan-abdullah-perak|title=Pardon Application Documents Sultan Abdullah, Perak|publisher=National Archives of Malaysia|date=31 July 1825|access-date=10 September 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190206024453/http://www.arkib.gov.my/en/web/guest/dokumen-permohonan-pengampunan-sultan-abdullah-perak|archive-date=6 February 2019|url-status=dead}}</ref>

[[File:Collectie NM van Wereldculturen TM-60016187 Foto Auteur Marie-Francois-Xavier-Joseph-Jean-Honore Brau de Saint-Pol Lias (1840 - 1914).jpg|thumb|right|Potret kumpulan Residen British ke-4 [[Hugh Low]] dan dua raja Melayu Perak dan Larut, {{circa|1880–1881}}]]

Residen British di Perak [[Hugh Low]] membuktikan pentadbir yang berkesan, lebih suka menggunakan pendekatan yang murah hati yang mengelakkan konfrontasi dengan pemimpin tempatan. Akibatnya, beliau dapat mendapatkan kerjasama daripada ramai raja dan [[penghulu]] kampung dengan dasarnya daripada menggunakan kekerasan, walaupun tidak memberi perhatian kepada infrastruktur pengangkutan sepanjang tempohnya.<ref name="US commercial relations" /><ref>{{cite journal|title=The Journal of Sir Hugh Low, Perak, 1877|author=Emily Sadka|journal=Journal of the Malayan Branch of the Royal Asiatic Society|year=1954|volume=27|issue=4|pages=1–108|jstor=24249161}}</ref><ref name="Martin2004">{{cite book|author=Susan M. Martin|title=The Up Saga|url=https://books.google.com/books?id=RtDTYPUl-yEC&pg=PA26|year=2004|publisher=NIAS Press|isbn=978-87-91114-51-9|pages=26–}}</ref> Pada tahun 1882, [[Frank Swettenham]] menggantikan Low untuk penggal kedua sebagai Residen Perak. Semasa mandatnya, infrastruktur rel dan jalan raya Perak telah disediakan. Peningkatan bilangan buruh dibawa dari India, terutamanya untuk bekerja sebagai [[kuli]] kereta api dan perbandaran.<ref name="KhooLubis2005" /><ref name="Martin2004" />

[[File:Groepsportret van meisjes uit Kuala Kangsar.png|thumb|left|Gadis [[Etnik Melayu|Melayu]] Perak dalam pakaian tradisional, Kuala Kangsar, imej pra-1921]]

British memperkenalkan beberapa perubahan kepada struktur politik tempatan, memberi pengaruh terhadap perlantikan Sultan dan menyekat kuasa pembesarnya kepada perkara tempatan Melayu. Sultan dan pembesar-pembesarnya tidak lagi berhak memungut cukai, tetapi menerima elaun bulanan daripada perbendaharaan negeri sebagai pampasan.<ref name="transformation of Perak's political and economic structure">{{cite journal|url=http://journalarticle.ukm.my/6228/1/d.pdf|title=The Transformation of Perak's Political and Economic Structure in the British Colonial Period in Malaya (1874-1957)|author1=Azrai Abdullah|author2=Izdihar Baharin|author3=Rizal Yaakop|journal=Malaysian Journal of History, Politics & Strategy, School of History, Politics & Strategy|via=[[Universiti Kebangsaan Malaysia]]|year=2012|volume=39|issue=2|pages=63–72|issn=2180-0251|archive-url=https://web.archive.org/web/20190917090236/http://journalarticle.ukm.my/6228/1/d.pdf|archive-date=17 September 2019|url-status=dead}}</ref> Campur tangan British menandakan permulaan peralihan Perak daripada masyarakat Melayu kepada penduduk berbilang etnik. Gaya baru kerajaan berfungsi untuk menggalakkan [[Ekonomi pasaran|ekonomi dipacu pasaran]], mengekalkan undang-undang dan ketenteraman, dan melawan [[perhambaan]], yang dilihat oleh British sebagai penghalang kepada pembangunan ekonomi dan tidak serasi dengan [[ekonomi kapitalis]].<ref name="transformation of Perak's political and economic structure" />

Di bawah [[Perjanjian Inggeris-Siam 1909|Perjanjian Inggeris-Siam]], yang ditandatangani di Bangkok pada 1909, Siam menyerahkan negeri-negeri anak sungai Melayu utaranya Kedah, [[Kesultanan Kelantan|Kelantan]], Perlis, dan [[Kesultanan Terengganu|Terengganu]] serta pulau-pulau berdekatan kepada [[United Kingdom of Great Britain and Ireland|Great Britain]]. Pengecualian adalah wilayah [[Patani (kawasan)|Patani]], yang kekal di bawah pemerintahan Siam, dan Perak, yang memperoleh semula wilayah pedalaman yang hilang sebelum ini yang menjadi [[Daerah Hulu Perak]].<ref name="Reman occupied districts" /><ref name="British aid resulted to the regain of Hulu Perak" /> Terma perjanjian menetapkan bahawa British, melalui kerajaan FMS mereka, akan bertanggungjawab ke atas semua hutang yang terhutang kepada Siam oleh empat negeri Melayu yang diserahkan, dan melepaskan [[Keluarwilayahan|hak keluarwilayahan]] British di Siam.<ref>{{cite web|url=http://hids.arkib.gov.my/en/peristiwa/-/asset_publisher/WAhqbCYR9ww2/content/perjanjian-british-siam-1909/pop_up?_101_INSTANCE_WAhqbCYR9ww2_viewMode=print|title=Anglo-Siamese Treaty Of 1909|publisher=National Archives of Malaysia|date=10 March 1909|access-date=17 September 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190917075317/http://hids.arkib.gov.my/en/peristiwa/-/asset_publisher/WAhqbCYR9ww2/content/perjanjian-british-siam-1909/pop_up?_101_INSTANCE_WAhqbCYR9ww2_viewMode=print|archive-date=17 September 2019|url-status=dead}}</ref>

===Perang Dunia Kedua===
{{main|1=Kempen Malaya|2=Pertempuran Kampar|3=Pertempuran di Slim River|4=Pendudukan Jepun di Tanah Melayu}}
[[Fail:1942 Japanese World War II Map of the Malay Peninsula and Singapore - Geographicus - Kamatchka-japanese-1940.jpg|thumb|left|Aksara Jepun peta Tanah Melayu di bawah [[pendudukan Jepun di Tanah Melayu|pendudukan]] [[Empayar Jepun]], {{kira-kira|1942}}]]

Terdapat komuniti Jepun di Perak sejak 1893, menguruskan perkhidmatan bas antara bandar Ipoh dan Batu Gajah, dan menjalankan rumah pelacuran di Kinta.<ref name="KhooLubis2005" /> Terdapat beberapa perniagaan Jepun yang lain di Ipoh, termasuk doktor gigi, studio foto, dobi, tukang jahit, tukang gunting rambut dan hotel. Aktiviti meningkat hasil daripada hubungan rapat yang diwujudkan oleh Perikatan Inggeris-Jepun.<ref name="KhooLubis2005" />

[[Fail:Japanese Type 97 Te-Ke tanks during the Battle of Kampar, 1941.jpg|thumb|right|Kereta kebal Type 97 Te-Ke Jepun, dituruti oleh basikal infantri mereka, mara semasa Battle of Kampar, Disember 1941]]

Pada awal Julai 1941, sebelum bermulanya Perang Dunia Kedua, seorang anggota polis Melayu Ceylon yang berkhidmat di bawah pentadbiran British di Perak membangkitkan amaran. Seorang pemilik perniagaan Jepun yang tinggal di bangunan yang sama telah memberitahunya bahawa tentera Jepun sedang dalam perjalanan, bukan menghampiri Singapura dari laut, seperti yang dijangkakan oleh British, tetapi dari Kota Bharu di Kelantan, dengan infantri basikal dan bot getah.<ref name="KhooLubis2005" />Anggota polis itu memaklumkan kepada Ketua Polis British di Ipoh, tetapi dakwaannya ditertawakan.<ref name="KhooLubis2005" /> Menjelang 26 Disember 1941, Tentera Imperial Jepun (IJA) telah tiba di Ipoh, ibu negara, bergerak ke selatan dari Thailand. Keesokan harinya mereka pergi ke Taiping, meninggalkan kemusnahan dan korban yang besar di belakang mereka.<ref name="Kennedy1987">{{cite book|author=Joseph Kennedy|title=British Civilians and the Japanese War in Malaya and Singapore, 1941-45|url=https://archive.org/details/britishcivilians0000kenn|url-access=registration|date=18 June 1987|publisher=Palgrave Macmillan UK|isbn=978-1-349-08691-7|pages=[https://archive.org/details/britishcivilians0000kenn/page/26 26]–28}}</ref> Tentera British, berundur dari utara Semenanjung Tanah Melayu di bawah Leftenan Jeneral Lewis Heath, telah bergerak sejauh 80–100 batu (130–160 km) ke Sungai Perak (Sungai Perak), merosakkan laluan di belakang mereka untuk memperlahankan Kemaraan Jepun.<ref name="Kennedy1987" /> Dengan kelulusan Leftenan Jeneral Arthur Percival, pihak British membuat perhentian pertahanan berhampiran muara sungai dan di Kampar, meninggalkan bandar Ipoh, Kuala Kangsar dan Taiping tanpa perlindungan.<ref name="Kennedy1987" />

[[Fail:Residents of Penang at Ipoh Station, Perak having refreshments from local residents, WWII (23916855204).jpg|thumb|right|Pentadbir Eropah awam dari Pulau Pinang berehat di Stesen Ipoh sebelum bergerak ke selatan ke Singapura semasa perang, {{circa|1941}}]]

Kebanyakan pentadbiran awam telah ditutup, kerana pentadbir Eropah dan orang awam berpindah ke selatan.<ref name="Kennedy1987" /> Menjelang pertengahan Disember, Jepun telah sampai ke Kroh di pedalaman Perak, berpindah dari Kota Bharu di Kelantan. Orang Jepun tiba dari timur dan dengan bot di sepanjang pantai barat.<ref name="Kennedy1987" /> Dalam tempoh 16 hari selepas pendaratan pertama mereka, mereka telah menawan seluruh bahagian utara Semenanjung Tanah Melayu. British dibiarkan cuba menyekat jalan utama menuju ke selatan dari Ipoh. Semasa tentera pertahanan memperlahankan Jepun secara ringkas pada Pertempuran Kampar dan di muara Sungai Perak, kemaraan Jepun di sepanjang jalan utama, diikuti dengan pengeboman dan pencerobohan bawaan air, memaksa British berundur lebih jauh ke selatan.<ref name="Kennedy1987" /><ref>{{cite book|title=Japanese Land Operations (from Japanese Sources), December 8, 1941, to June 8, 1942|url=https://books.google.com/books?id=TX2FRHU6BYgC&q=Although+this+attack+was+itself+a+failure%2C+it+did+succeed+in+ultimately+getting+the+Japanese+across+the+Perak+River|year=1942|publisher=Military Intelligence Service, War Department|pages=31–}}</ref>

[[Fail:Sikh infantry during the Battle of Kampar, taken between 1941-1942.jpg|thumb|left|Infantri [[Sikh]] Tentera India berkhidmat bersama-sama tentera Empayar British semasa pertempuran sengit menentang [[Tentera Empayar Jepun]] (IJA) di Kampar.]]

Jepun menduduki seluruh Tanah Melayu dan Singapura. Tokugawa Yoshichika, keturunan puak Tokugawa yang nenek moyangnya adalah shōgun yang memerintah Jepun dari abad ke-16 hingga ke-19, mencadangkan rancangan pembaharuan. Di bawah termanya, lima kerajaan [[Johor]], [[Terengganu]], [[Kelantan]], Kedah-Pulau Pinang, dan Perlis akan dipulihkan dan dipersekutukan. [[Johor]] akan menguasai Perak, [[Selangor]], [[Negeri Sembilan]], dan [[Melaka]]. Kawasan seluas 800 batu persegi (2,100 km2) di selatan [[Johor]] akan dimasukkan ke dalam [[Singapura]] untuk tujuan pertahanan.<ref>{{cite book|author1=Yōji Akashi|author2=Mako Yoshimura|title=New Perspectives on the Japanese Occupation in Malaya and Singapore, 1941-1945|url=https://books.google.com/books?id=qHeGUGRrdtwC&pg=PA43|date=1 December 2008|publisher=NUS Press|isbn=978-9971-69-299-5|pages=43–}}</ref>

Dalam konteks perikatan ketenteraan antara Jepun dan Thailand dan penyertaan bersama mereka dalam kempen Burma menentang tentera Berikat, pada tahun 1943 Empayar Jepun memulihkan kepada Thailand bekas negeri ufti Melayu Kedah, Kelantan, Perlis, dan Terengganu, yang telah telah diserahkan oleh Siam yang kemudiannya dinamakan kepada British di bawah perjanjian 1909. Wilayah-wilayah ini kemudiannya ditadbir sebagai Empat Negeri Melayu Thailand (Bahasa Thai: สี่รัฐมาลัย), dengan tentera Jepun mengekalkan kehadiran yang berterusan.<ref>{{cite book|author=United States. Army Service Forces|title=Civil Affairs Handbook: Japan|url=https://books.google.com/books?id=2rIp7NV9vngC&q=japanese+northern+malay+state+thailand&pg=PA3|year=1944|publisher=Headquarters, Army Service Forces|pages=3–}}</ref><ref name="Kratoska1998">{{cite book|author=Paul H. Kratoska|title=The Japanese Occupation of Malaya: A Social and Economic History|url=https://books.google.com/books?id=bePxcx7BFLEC&pg=PA85|year=1998|publisher=C. Hurst & Co. Publishers|isbn=978-1-85065-284-7|pages=85–299}}</ref> Perak menderita di bawah kawalan tentera yang keras, pergerakan terhad, dan pengawasan ketat sepanjang pendudukan Jepun dan sehingga 1945.<ref name="Perak brief history" /><ref>{{cite book|author=Hong Kuan Yap|title=Perak Under the Japanese, 1942-1945|url=https://books.google.com/books?id=PuWzAQAACAAJ|year=1957|publisher=University of Malaya, Singapore}}</ref> Akhbar di Tanah Melayu yang diduduki, termasuk akhbar era pendudukan berbahasa Inggeris The Perak Times, sepenuhnya di bawah kawalan Agensi Berita Dōmei (Dōmei Tsushin), menerbitkan propaganda perang berkaitan Jepun. Agensi Berita Dōmei juga mencetak akhbar dalam bahasa Melayu, Tamil, Cina, dan Jepun.<ref>{{cite web|url=https://blogs.bl.uk/asian-and-african/2016/05/the-perak-times-a-rare-japanese-occupation-newspaper-from-malaya.html|title=The Perak Times: a rare Japanese-occupation newspaper from Malaya|author=Annabel Teh Gallop|publisher=[[British Library]]|date=13 May 2016|access-date=20 September 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190920071906/https://blogs.bl.uk/asian-and-african/2016/05/the-perak-times-a-rare-japanese-occupation-newspaper-from-malaya.html|archive-date=20 September 2019|url-status=dead}}</ref>

Orang Asli asli tinggal di pedalaman semasa pendudukan. Sebahagian besar komuniti mereka berkawan dengan gerila Parti Komunis Malaya, yang melindungi mereka daripada orang luar sebagai balasan untuk maklumat tentang Jepun dan bekalan makanan mereka.<ref name="Duncan2008">{{cite book|author=Christopher R. Duncan|title=Civilizing the Margins: Southeast Asian Government Policies for the Development of Minorities|url=https://books.google.com/books?id=QqZYHdOMFsEC&pg=PA27|year=2008|publisher=NUS Press|isbn=978-9971-69-418-0|pages=27–}}</ref> Penentangan kuat datang terutamanya daripada masyarakat etnik Cina, sesetengah orang Melayu lebih suka bekerjasama dengan Jepun melalui gerakan Kesatuan Melayu Muda (KMM) untuk kemerdekaan Tanah Melayu. Tetapi sokongan orang Melayu juga berkurangan dengan layanan Jepun yang semakin keras terhadap orang awam semasa pendudukan.<ref>{{cite book|author1=Paul Morris|author2=Naoko Shimazu|author3=Edward Vickers|title=Imagining Japan in Post-war East Asia: Identity Politics, Schooling and Popular Culture|url=https://books.google.com/books?id=_DUsAwAAQBAJ&pg=PA200|date=26 March 2014|publisher=Routledge|isbn=978-1-134-68490-8|pages=200–}}</ref> Dua pertubuhan gerila Cina beroperasi di Perak di utara Tanah Melayu. Satu, Tentera Anti-Jepun Cina Luar Negara (OCAJA), telah bersekutu dengan Kuomintang. Satu lagi, Tentera Anti-Jepun Rakyat Malaya (MPAJA), berkait rapat dengan Parti Komunis China. Walaupun kedua-duanya menentang Jepun, terdapat pertembungan antara kedua-dua kumpulan.<ref name="Kratoska2018">{{cite book|author=Paul H. Kratoska|title=The Japanese Occupation of Malaya and Singapore, 1941-45: A Social and Economic History|url=https://books.google.com/books?id=xvlqDwAAQBAJ&pg=PA299|date=30 April 2018|publisher=NUS Press|isbn=978-9971-69-638-2|pages=299–}}</ref>

Sybil Kathigasu, seorang jururawat Eurasia dan anggota penentangan Perak, telah diseksa selepas polis tentera Jepun Kenpeitai menemui set radio gelombang pendek rahsia di rumahnya.<ref>{{cite news|url=https://www.nst.com.my/news/nation/2017/10/293647/forgotten-perak-town-was-backdrop-sybil-kathigasus-heroism|title=Forgotten Perak town was backdrop of Sybil Kathigasu's heroism|author=Veena Babulal|newspaper=New Straits Times|date=22 October 2017|access-date=2 October 2019}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.malaymail.com/news/malaysia/2018/07/14/memories-of-resistance-fighter-sybil-kathigasu-live-on/1652131|title=Memories of resistance fighter Sybil Kathigasu live on|author=John Bunyan|newspaper=The Malay Mail|date=14 July 2018|access-date=2 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191002060643/https://www.malaymail.com/news/malaysia/2018/07/14/memories-of-resistance-fighter-sybil-kathigasu-live-on/1652131|archive-date=2 October 2019|url-status=dead}}</ref> John Davis, seorang pegawai komando British Force 136, sebahagian daripada Eksekutif Operasi Khas (SOE), melatih gerila tempatan sebelum pencerobohan Jepun di Sekolah Latihan Khas 101 di Singapura, di mana dia mencari rekrut Cina untuk pasukan komando mereka.<ref name="Operation Gustavus in Malaya">{{cite web|url=http://eresources.nlb.gov.sg/infopedia/articles/SIP_68_2005-02-02.html|title=Force 136 (Operation Gustavus in Malaya)|author=Alex Chow|publisher=National Library Board, Singapore|date=1 August 2014|access-date=2 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191002065659/http://eresources.nlb.gov.sg/infopedia/articles/SIP_68_2005-02-02.html|archive-date=2 October 2019|url-status=dead}}</ref> Di bawah nama kod Operasi Gustavus, Davis dan lima ejen China mendarat di pantai Perak di utara Pulau Pangkor pada 24 Mei 1943. Mereka menubuhkan kem pangkalan di Bukit Segari, dari mana mereka berpindah ke dataran untuk menubuhkan rangkaian perisikan di negeri.<ref name="Operation Gustavus in Malaya" /> Pada September 1943, mereka bertemu dan bersetuju untuk bekerjasama dengan MPAJA, yang kemudiannya memberikan sokongan dan tenaga kerja Force 136. Rangkaian perisikan pertama ini runtuh, bagaimanapun, apabila ramai pemimpinnya, termasuk Lim Bo Seng, telah ditangkap, diseksa dan dibunuh oleh Kenpeitai Jepun pada Jun 1944.<ref name="Operation Gustavus in Malaya" /> Pada 16 Disember 1944, rangkaian perisikan kedua, yang terdiri daripada lima ejen SOE Melayu dan dua pegawai perhubungan British, Mejar Peter G. Dobree dan Kapten Clifford, telah dipayung terjun ke Padang Cermin, berhampiran Empangan Tasik Temenggor di Hulu Perak di bawah nama kod Operation Hebrides. Objektif utamanya adalah untuk menubuhkan komunikasi tanpa wayar antara Malaya dan ibu pejabat Force 136 di Kandy, British Ceylon, selepas kegagalan MPAJA berbuat demikian.<ref name="Kratoska1998" />

===Pasca-perang dan zaman kemerdekaan===
{{main|Malayan Union|Persekutuan Tanah Melayu}}
[[File:The British Reoccupation of Malaya SE6126.jpg|thumb|left|Disyaki kolaborator komunis, dipercayai terlibat dalam pembunuhan orang awam di Kuala Kangsar, di bawah kawalan semasa operasi oleh 53rd Indian Brigade (25th Indian Division), {{circa|1945 }}]]

Walaupun Jepun menyerah kalah kepada tentera Berikat pada tahun 1945, negeri Melayu telah menjadi tidak stabil. Ini diburukkan lagi dengan kemunculan nasionalisme dan permintaan popular untuk kemerdekaan apabila Pentadbiran Tentera British mengambil alih dari 1945 hingga 1946 untuk mengekalkan keamanan dan ketenteraman, sebelum British mula memperkenalkan sistem pentadbiran baharu di bawah Malayan Union.<ref name="Perak brief history" /> Empat buah negeri Melayu berjiran yang dipegang oleh Thailand sepanjang perang telah dikembalikan kepada British. Ini dilakukan di bawah cadangan Amerika Syarikat, menawarkan kemasukan Thailand ke Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu (PBB) dan pakej bantuan besar Amerika untuk menyokong ekonominya selepas perang.<ref>{{cite book|author=Likhit Dhiravegin|title=Siam and Colonialism, 1855-1909: An Analysis of Diplomatic Relations|url=https://books.google.com/books?id=r5lGAAAAMAAJ&q=malay+states+return+to+british+american+economic+aid+thai|year=1974|publisher=Thai Watana Panich}}</ref><ref>{{cite book|author=Thak Chaloemtiarana|title=Thailand: The Politics of Despotic Paternalism|url=https://books.google.com/books?id=6f0CMvP203wC&pg=PA20|year=2007|publisher=SEAP Publications|isbn=978-0-87727-742-2|pages=20–}}</ref> MPAJA, di bawah Parti Komunis Malaya (PKM), telah berjuang bersama-sama British menentang Jepun, dan kebanyakan ahlinya menerima anugerah pada akhir perang. Bagaimanapun, dasar parti menjadi radikal di bawah kuasa Chin Peng kelahiran Perak, yang mengambil alih pentadbiran PKM berikutan kehilangan bekas pemimpin Lai Teck dengan dana parti.<ref name="Kantowicz2000">{{cite book|author=Edward R. Kantowicz|title=Coming Apart, Coming Together|url=https://archive.org/details/comingapartcomin0000kant|url-access=registration|year=2000|publisher=Wm. B. Eerdmans Publishing|isbn=978-0-8028-4456-9|pages=[https://archive.org/details/comingapartcomin0000kant/page/111 111]–}}</ref>

[[File:Outdoor portrait of Lee Min, leader of the communist Kepayang Gang in the Ipoh district in 1951 (AWM 4281801).JPG|thumb|180px|Pemimpin terkenal MLNA Lee Meng di [[Daerah Kinta|Daerah Ipoh]] semasa Darurat Malaya, {{circa|1951}}<ref>{{cite web|url=http://www.nlb.gov.sg/biblioasia/2018/04/09/hunting-down-the-malayan-mata-hari/|title=Hunting Down the Malayan Mata Hari|author=Ronnie Tan|publisher=National Library Board, Singapore|date=9 April 2018|access-date=2 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20180504010100/http://www.nlb.gov.sg/biblioasia/2018/04/09/hunting-down-the-malayan-mata-hari/|archive-date=4 May 2018|url-status=dead}}</ref>]]

Di bawah kuasa Chin, MPAJA membunuh mereka yang mereka anggap sebagai rakan kerjasama Jepun semasa perang, yang kebanyakannya orang Melayu. Ini mencetuskan konflik perkauman dan tindakan balas orang Melayu. Skuad pembunuh juga telah dihantar oleh PKM untuk membunuh pemilik ladang Eropah di Perak, dan pemimpin Kuomintang di Johor. Pengisytiharan darurat oleh kerajaan Malaya pada 18 Jun 1948 menandakan bermulanya Darurat Malaya.<ref name="Kantowicz2000"/><ref>{{cite web|url=http://www.arkib.gov.my/en/web/guest/darurat-angkara-komunis|title=Emergency Brought by Communist|publisher=National Archives of Malaysia|access-date=1 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190101021336/http://www.arkib.gov.my/en/web/guest/darurat-angkara-komunis|archive-date=1 January 2019|url-status=dead}}</ref> Perak dan Johor menjadi kubu utama gerakan komunis. Pada peringkat awal tindakan mereka tidak diselaraskan, dan pasukan keselamatan dapat menentang mereka.<ref name="Malayan Communist Insurgency">{{cite journal|title=The Malayan Communist Insurgency|author=M. Ladd Thomas|journal=Asian Affairs: An American Review|year=1977|volume=4|issue=5|pages=306–316|jstor=30171520|doi=10.1080/00927678.1977.10554134}}</ref><ref>{{cite book|author=Guan Heng Tan|title=100 Inspiring Rafflesians, 1823-2003|url=https://books.google.com/books?id=elthDQAAQBAJ&pg=PA2|year=2008|publisher=World Scientific|isbn=978-981-277-892-5|pages=2–}}</ref> Terdahulu pada tahun 1947, ketua Jabatan Siasatan Jenayah Perak, H. J. Barnard, telah berunding dengan pemimpin OCAJA yang dipengaruhi Kuomintang, Leong Yew Koh. Ini menyebabkan kebanyakan ahli OCAJA diserap ke dalam Konstabulari Khas negara, dan berperang menentang pengganti MPAJA, Tentera Pembebasan Kebangsaan Malaya (MNLA).<ref name="Kratoska2018"/>

[[File:Sir Gerald Templer and his assistant, Major Lord Wynford inspecting the members of Kinta Valley Home Guard in Perak.jpg|thumb|left|Tuan [[Gerald Templer]] dan pembantunya, Mejar Lord Wynford, memeriksa Pengawal Rumah Lembah Kinta (KVHG), Perak, {{circa|1952}}]]

Lembah Kinta, salah satu kawasan perlombongan bijih timah terkaya di Tanah Melayu, menyumbang sebahagian besar daripada eksport bijih timah negara ke Amerika Syarikat. Untuk melindunginya daripada pihak komunis, pada 1 Mei 1952, Persatuan Perlombongan Timah Cina Perak telah menubuhkan Pasukan Pengawal Rumah Lembah Kinta (KVHG). Selalunya digambarkan sebagai Tentera China persendirian, kebanyakan ahli Cina KVHG mempunyai hubungan dengan Kuomintang.<ref>{{cite journal|title=The Malayan Emergency: General Templer and the Kinta Valley Home Guard, 1952—1954|author=Leon Comber|journal=Journal of the Malaysian Branch of the Royal Asiatic Society|year=2012|volume=85|issue=1|pages=45–62|jstor=24894129}}</ref><ref>{{cite book|url=https://www.cambridge.org/core/books/templer-and-the-road-to-malayan-independence/general-sir-gerald-templer-the-mca-and-the-kinta-valley-home-guard-195254/093E3BA59735E07DFA0519006BC74A3B|title=General Sir Gerald Templer, the MCA, and the Kinta Valley Home Guard (1952–54). In Templer and the Road to Malayan Independence: The Man and His Time|author=Leon Comber|chapter=General Sir Gerald Templer, the MCA, and the Kinta Valley Home Guard (1952–54)|publisher=[[ISEAS–Yusof Ishak Institute]]|year=2014|volume=85|issue=1|pages=118–138|isbn=9789814620116}}</ref> Ramai gerila Kuomintang diserap dari kawasan Lenggong, di mana terdapat juga ahli kongsi gelap Cina yang tujuan utamanya adalah untuk mempertahankan harta persendirian Cina terhadap komunis.<ref name="KhooLubis2005"/> Sepanjang darurat pertama pihak berkuasa British dan rakan-rakan Malaya mereka berperang menentang komunis. Ini berterusan walaupun selepas pengisytiharan kemerdekaan Persekutuan Tanah Melayu, pada 31 Ogos 1957. Akibatnya, kebanyakan gerila komunis berjaya ditolak merentasi sempadan utara ke Thailand.<ref name="Malayan Communist Insurgency"/>

=== Malaysia ===
{{utama|Perjanjian Malaysia|Konfrontasi Indonesia–Malaysia}}
Pada tahun 1961, Perdana Menteri Persekutuan Tanah Melayu, Tunku Abdul Rahman, berusaha untuk menyatukan Tanah Melayu dengan tanah jajahan British di Borneo Utara, Sarawak, dan Singapura.<ref>{{cite journal|title=Politics, Security and Early Ideas of 'Greater Malaysia', 1945-1961|author1=Joseph M. Fernando|author2=Shanthiah Rajagopal|journal=Archipel|year=2017|volume=94|issue=94|pages=97–119|doi=10.4000/archipel.445|s2cid=158625010 |url=http://journals.openedition.org/archipel/445}}</ref> Walaupun mendapat tentangan yang semakin meningkat daripada kerajaan Indonesia dan Filipina, dan daripada simpatisan komunis dan nasionalis di Borneo, Persekutuan telah wujud pada 16 September 1963.<ref>{{cite book|author1=United States. Dept. of State. International Information Administration. Documentary Studies Section|author2=United States Information Agency. Special Materials Section|author3=United States. International Communication Agency|title=Problems of Communism|url=https://books.google.com/books?id=AY4qAQAAMAAJ|year=1964|publisher=Special Materials Section, United States Information Agency}}</ref><ref>{{cite book|author=Ramses Amer|title=Conflict Management and Dispute Settlement in East Asia|url=https://books.google.com/books?id=eEg3DAAAQBAJ&pg=PA52|date=23 May 2016|publisher=Routledge|isbn=978-1-317-16216-2|pages=52–}}</ref> Kerajaan Indonesia kemudiannya memulakan "dasar konfrontasi" terhadap negara baharu itu.<ref>{{cite web|url=http://eresources.nlb.gov.sg/history/events/126b6b07-f796-4b4c-b658-938001e3213e|title=Indonesia announces Konfrontasi (Confrontation) [19 January 1963]|publisher=National Library Board, Singapore|access-date=4 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20180630081038/http://eresources.nlb.gov.sg/history/events/90e4ea74-e949-4269-a522-d0cca976b432|archive-date=30 June 2018|url-status=dead}}</ref> Ini mendorong British, dan sekutu mereka Australia dan New Zealand, untuk mengerahkan angkatan bersenjata, walaupun tiada pertempuran yang timbul daripada serangan Indonesia berlaku di sekitar Perak.<ref>{{cite news|url=https://news.google.com/newspapers?nid=1300&dat=19640907&id=MUBVAAAAIBAJ&pg=6843,1157289|title=Aggression Must be Deterred|newspaper=The Age|date=7 September 1964|access-date=4 October 2019}}</ref><ref>{{cite web|url=https://nzhistory.govt.nz/war/confrontation-in-borneo|title=Confrontation in Borneo|work=NZ History|publisher=Government of New Zealand|access-date=4 October 2019}}</ref> Pada tahun 1968, pemberontakan komunis kedua berlaku di Semenanjung Tanah Melayu. Ini menjejaskan Perak terutamanya melalui serangan dari Hulu Perak oleh pemberontak komunis yang sebelum ini berundur ke sempadan Thailand.<ref>{{cite book|author=Ong Weichong|title=Malaysia's Defeat of Armed Communism: The Second Emergency, 1968-1989|url=https://books.google.com/books?id=TV-vBAAAQBAJ&pg=PA66|date=3 October 2014|publisher=Routledge|isbn=978-1-317-62689-3|pages=66–}}</ref> Pejabat Penerangan Negeri Perak melancarkan dua jenis peperangan psikologi bagi menentang peningkatan propaganda komunis yang disebarkan dari tempat persembunyian pemberontak. Kempen menentang pemberontakan kedua terpaksa dijalankan sebagai dua usaha berasingan, kerana kegiatan komunis di Perak berpecah kepada dua puak. Satu puak melibatkan penyusup dari seberang sempadan Thailand; satu lagi adalah kumpulan komunis yang tinggal di kalangan penduduk tempatan.<ref>{{cite book|title=Translations on South and East Asia|url=https://books.google.com/books?id=RG6-tPM-E0kC&pg=PT161|publisher=Joint Publications Research Service|pages=161–}}</ref>

Dengan berakhirnya pemerintahan British di Tanah Melayu dan seterusnya pembentukan Persekutuan Malaysia, kilang-kilang baru telah dibina dan banyak kawasan pinggir bandar baru dibangunkan di Perak. Tetapi terdapat juga peningkatan radikalisme di kalangan orang Melayu Islam tempatan, dengan peningkatan Islamisasi yang dimulakan oleh beberapa pertubuhan agama, dan oleh pendakwah dan cendekiawan Islam yang menarik minat kedua-dua diraja Melayu dan rakyat jelata.<ref>{{cite book |author1=Hussin Mutalib |url=https://books.google.com/books?id=pDzqZoWS1soC&pg=PR10 |title=Islam in Malaysia: From Revivalism to Islamic State? |author2=Ee Heok Kua |publisher=NUS Press |year=1993 |isbn=978-9971-69-180-6 |pages=10– |author-link2=Kua Ee Heok}}</ref> Hubungan baik dengan pemerintah negara menyebabkan ulama Islam dilantik sebagai pegawai istana dan pembesar, guru, dan hakim agama, menyumbang kepada penyebaran agama Islam. Oleh itu, Islam kini dilihat sebagai faktor utama yang membentuk sikap semasa untuk memperjuangkan hak Melayu.<ref>{{cite journal|url=https://www.iseas.edu.sg/images/pdf/ISEAS_Perspective_2016_39.pdf|title=Exclusivist Attitudes in Malaysian Islam Have Multifarious Roots|author=Norshahril Saat|journal=ISEAS–Yusof Ishak Institute|year=2016|number=39|issn=2335-6677|pages=735 [1/12]|archive-url=https://web.archive.org/web/20191123002830/https://www.iseas.edu.sg/images/pdf/ISEAS_Perspective_2016_39.pdf|archive-date=23 November 2019|url-status=dead}}</ref>

== Geografi ==
{{Main article|Geografi Perak}}
[[File:Mount Korbu Ferns.JPG|240px|thumb|Pemandangan [[Gunung Yong Yap]] dari [[Gunung Korbu]].]]
[[File:Satellite picture of Malayan Peninsular and Sumatra (extracted).jpg|thumb|left|Perak, Semenanjung Tanah Melayu (gambar satelit [[NASA]])]]

Perak merupakan sebuah negeri di utara [[Malaysia]] bersempadan dengan negeri [[Kelantan]] di timur, [[Pahang Darul Makmur|Pahang]] di tenggara, [[Selangor]] di selatan, [[Kedah]] dan [[Pulau Pinang]] di barat laut serta negara [[Thailand]] (wilayah-wilayah [[Wilayah Yala|Yala]] dan [[Narathiwat]]) di utara. Perak juga merupakan negeri keempat terbesar di [[Malaysia]] dengan keluasan 20,976 kilometer persegi iaitu merangkumi 6.4 peratus dari keluasan Malaysia.

Perak mempunyai keluasan tanah keseluruhan 20,976 kilometer persegi (8,099 batu persegi), dan terletak di barat Semenanjung Tanah Melayu di pantai Selat Melaka.<ref name="statistics" /> Zon ekonomi eksklusifnya (ZEE) meluas ke Selat.<ref>{{cite web|url=http://www.marineregions.org/gazetteer.php?p=details&id=8483|title=Marine Gazetteer Placedetails [Malaysian Exclusive Economic Zone]|publisher=Marineregions.org|access-date=10 October 2019}}</ref> Ia adalah negeri Malaysia kedua terbesar di Semenanjung Tanah Melayu, dan yang keempat terbesar di Malaysia.<ref>{{cite web|url=https://www.perak.gov.my/index.php/en/21-perak-state-secretariat|title=Information Access (Perak)|publisher=Government of Perak|access-date=10 October 2019|quote=Perak or also known as Perak Darul Ridzuan is the second largest state in Peninsular Malaysia (after Pahang).|archive-url=https://web.archive.org/web/20191009070510/https://www.perak.gov.my/index.php/en/21-perak-state-secretariat|archive-date=9 October 2019|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite journal|url=http://www.mtc.com.my/images/media/655/15_Nov_-_Timber_-_Forestry_eNews_-_Malaysia_-_responsibility_in_the_factory_and_deep_in_the_forests.pdf|title=Malaysia: responsibility in the factory and deep in the forests|author=Jim Bowden|journal=Timber & Forestry ENews|via=Malaysian Timber Council|date=15 November 2018|access-date=10 October 2019|pages=3–4|issue=537|quote=It was at the state forest in Perak, the fourth-largest of Malaysia's 13 states, that we saw how deep the responsibility for forest management has been planted.|archive-url=https://web.archive.org/web/20191009070219/http://www.mtc.com.my/images/media/655/15_Nov_-_Timber_-_Forestry_eNews_-_Malaysia_-_responsibility_in_the_factory_and_deep_in_the_forests.pdf|archive-date=9 October 2019|url-status=dead}}</ref> Negeri ini mempunyai 230 kilometer (140 mi) garis pantai, di mana 140.2 kilometer (87.1 mi) terjejas oleh hakisan pantai.<ref>{{cite journal|url=https://water.gov.my/jps/resources/auto%20download%20images/5844e2ec68076.pdf|title=Coastal erosion management in Malaysia|author=Ir. Ooi Choon Ann|journal=Director of Coastal Engineering Division Department of Irrigation and Drainage of Malaysia, Proc. 13th Annual Seminar of the Malaysian Society of Marine Sciences|via=Department of Irrigation and Drainage, Ministry of Water, Land and Natural Resources of Malaysia|year=1996|access-date=14 October 2019|pages=9 (10)|archive-url=https://web.archive.org/web/20191014050909/https://water.gov.my/jps/resources/auto%20download%20images/5844e2ec68076.pdf|archive-date=14 October 2019|url-status=dead}}</ref> Hutan bakau tumbuh di sepanjang kebanyakan pantai Perak, kecuali Pulau Pangkor, dengan flora dan fauna yang kaya, di mana beberapa hutan simpan negara terletak.<ref>{{cite journal|url=https://www.mybis.gov.my/pd/14|title=First Report on the Herpetofauna of Pulau Pangkor, Perak, Malaysia|author1=Chan Kin Onn|author2=J. van Rooijen|author3=L. Lee Grismer|author4=Daicus Belabut|author5=Mohd. Abdul Muin Md. Akil|author6=Hamidi Jamaludin|author7=Rick Gregory|author8=Norhayati Ahmad|journal=Russian Journal of Herpetology|via=Malaysia Biodiversity Information System|volume=17|issue=2|year=2010|pages=139–146|format=PDF}}</ref><ref>{{cite book|author=Eric Bird|title=Encyclopedia of the World's Coastal Landforms|url=https://books.google.com/books?id=Mfo5TPb7SDsC&pg=PA1122|date=25 February 2010|publisher=Springer Science & Business Media|isbn=978-1-4020-8638-0|pages=1122–}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.nst.com.my/lifestyle/jom/2017/08/268815/naturally-beautiful|title=Naturally beautiful|author=Zulkifly Ab Latif|newspaper=New Straits Times|date=17 August 2017|access-date=10 October 2019}}</ref>

[[File:Wohin auswandern malaysia Taiping Lake Gardens 4.jpg|thumb|right|Panorama [[Taman Tasik Taiping]] di [[Bukit Larut]], dahulunya kawasan perlombongan]]

Terdapat tanah paya yang luas di sepanjang zon aluvium pantai di pantai barat antara Perak tengah dan selatan Selangor.<ref>{{cite book|author=F. L. Dunn|title=Rain-forest Collectors and Traders: A Study of Resource Utilization in Modern and Ancient Malaya|url=https://books.google.com/books?id=8fzOAAAAMAAJ&q=perak+interior+characteristics+forest|year=1975|publisher=MBRAS|pages=30–}}</ref> Perak mempunyai keseluruhan liputan hutan seluas 1,027,404.31 hektar (2,538,771 ekar), termasuk 939,403.01 hektar (2,321,315 ekar) tanah hutan, 41,616.75 hektar (102,827 hektar, 102,837 hektar, 102,837 ekar lagi). 30 ekar) ladang hutan.<ref>{{cite web|url=http://www.perakforestry.gov.my/index.php/en/mengenai-jpnpk/maklumat-perhutanan/sumber-hutan.html|title=Forest Resources|publisher=Perak State Forestry Department|access-date=10 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191009084847/http://www.perakforestry.gov.my/index.php/en/mengenai-jpnpk/maklumat-perhutanan/sumber-hutan.html|archive-date=9 October 2019|url-status=dead}}</ref> Sebanyak 995,284.96 hektar (2,459,403 ekar) hutan telah diwartakan oleh kerajaan negeri sebagai hutan simpan, yang tersebar di 68 kawasan di seluruh negeri.<ref>{{cite web|url=https://www.thestar.com.my/news/nation/2014/12/10/peraks-forest-reserve-stands-at-over-900000ha/|title=Perak's forest reserve stands at over 900,000ha|work=The Star|date=10 December 2014|access-date=10 October 2019}}</ref>

[[File:Limestone hills of Tambun near the Tibetan Temple.jpg|thumb|[[Batu kapur]] bukit, dikenali sebagai mogotes, berhampiran [[Tambun]]. Tambun terletak di dalam karstik Geopark Negara Lembah Kinta, di mana bentuk muka bumi sebegitu menguasai landskap.]]

Geologi Perak dicirikan oleh jisim letusan, yang membentuk bukit dan banjaran gunungnya. Negeri ini dibahagikan oleh tiga rantai gunung kepada tiga dataran Kinta, Larut dan Perak, selari dengan pesisir.<ref name="(U.S.)1895">{{cite book|author=Geological Survey (U.S.)|title=Annual Report of the United States Geological Survey to the Secretary of the Interior|url=https://books.google.com/books?id=wn7pAAAAMAAJ&q=mountains+of+perak&pg=PA469|year=1895|publisher=U.S. Government Printing Office|pages=469–}}</ref> Banjaran Titiwangsa melintasi sempadan timur Perak, dengan titik tertingginya, Gunung Korbu 2,183 meter (7,162 kaki), terletak di daerah Kinta berhampiran sempadan dengan negeri Kelantan.<ref>{{cite book|title=Colonial Reports, Annual|url=https://books.google.com/books?id=zIxIAAAAYAAJ&q=mount+korbu+highest+point+perak|year=1923|publisher=H.M. Stationery Office}}</ref><ref>{{cite book|author=American University (Washington, D.C.). Foreign Areas Studies Division|title=Area Handbook for Malaysia and Singapore|url=https://books.google.com/books?id=pPdAAAAAIAAJ&q=mount+korbu+highest+point+perak&pg=PA12|year=1965|publisher=U.S. Government Printing Office|pages=12–}}</ref> Banjaran gunung lain di Perak ialah Pergunungan Bintang dan Banjaran Kledang. Aluvium meliputi sebahagian besar dataran, dengan jisim batuan sedimen yang terpisah muncul pada selang yang jarang berlaku.<ref name="(U.S.)1895"/>

Rangkaian sungai yang luas berasal dari banjaran gunung dan bukit pedalaman.<ref name="US commercial relations"/> Sempadan Perak dengan negeri Kedah, Pulau Pinang dan Selangor ditandai dengan sungai, termasuk Sungai Bernam dan Kerian.<ref>{{cite book|title=¬The Journal of the Royal Geographical Society0|url=https://books.google.com/books?id=OwygeVqeln0C&q=perak+river+mountainous&pg=PA357|year=1876|publisher=Murray|pages=357–}}</ref> Perak mempunyai 11 lembangan sungai utama sepanjang lebih 80 km (50 bt). Daripada jumlah tersebut, lembangan Sungai Perak adalah yang terbesar, dengan keluasan 14,908 km2 (5,756 batu persegi), kira-kira 70% daripada jumlah keseluruhan negeri. Ia merupakan lembangan sungai kedua terbesar di Semenanjung Tanah Melayu, selepas lembangan Sungai Pahang.<ref>{{cite web|url=http://www.jpsperak.gov.my/en/Page?type=zByNQuF9FYw=&pid=bVSKQne/swI=|title=The River, Basin & Reserves|publisher=Department of Irrigation and Drainage, Perak|access-date=12 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191012041038/http://www.jpsperak.gov.my/en/Page?type=zByNQuF9FYw%3D&pid=bVSKQne%2FswI%3D|archive-date=12 October 2019|url-status=dead}}</ref> Sungai Perak ialah sungai terpanjang di negeri ini, kira-kira 400 km (250 batu), dan merupakan sungai kedua terpanjang di Semenanjung Tanah Melayu selepas Sungai Pahang. Ia berasal dari pergunungan sempadan Perak-Kelantan-Yala, menyusuri ke Selat Melaka.<ref>{{cite book|author=Nena Vreeland|title=Area Handbook for Malaysia|url=https://books.google.com/books?id=3YhdAAAAIAAJ&q=perak+river+second+longest+pahang&pg=PA11|year=1977|publisher=U.S. Government Printing Office|pages=11–}}</ref><ref>{{cite book|author=George Thomas Kurian|title=Geo-data: The World Geographical Encyclopedia|url=https://books.google.com/books?id=lU1XAAAAMAAJ&q=perak+river+second+longest+pahang|year=1989|publisher=Gale Research Company|isbn=978-0-914746-31-7}}</ref><ref>{{cite book|author=Indo-Pacific Fishery Commission|title=Regional Symposium on Sustainable Development of Inland Fisheries Under Environmental Constraints: Bangkok, Thailand, 19-21 October 1994, and Country Reports Presented at the IPFC Working Party of Experts on Inland Fisheries : Bangkok, Thailand, 17-21 October 1994|url=https://books.google.com/books?id=sHkppK-KUaAC&q=perak+river+400+km&pg=PA230|year=1995|publisher=Food & Agriculture Org.|isbn=978-92-5-103559-7|pages=230–}}</ref> Sungai-sungai utama lain termasuk Sungai Beruas, Jarum Mas, Kurau, Larut, Manjung, Sangga Besar, Temerloh, dan Sungai Tiram.<ref>{{cite web|url=https://www.water.gov.my/jps/resources/Compendium/kompendium2018.pdf|title=Kompendium (Data dan Maklumat Asas JPS)|trans-title=Compendium (DID Basic Data and Information)|language=ms|publisher=Department of Irrigation and Drainage, Malaysia|year=2018|access-date=12 October 2019|page=23|archive-url=https://web.archive.org/web/20190524015804/https://www.water.gov.my/jps/resources/Compendium/kompendium2018.pdf|archive-date=24 May 2019|url-status=dead}}</ref>

Perak terletak di kawasan tropika dengan iklim khatulistiwa yang lazimnya panas, lembap dan basah, serta mengalami hujan yang ketara sepanjang tahun.<ref>{{cite web|url=https://en.climate-data.org/asia/malaysia/perak-2626/|title=Climate: Perak|publisher=Climate Data|access-date=10 October 2019}}</ref> Suhu kekal agak malar, antara 21 dan 27 °C (70 dan 81 °F). Kelembapan selalunya melebihi 80%.<ref>{{cite book|author1=T. Suntharalingam|author2=Malaysia. Jabatan Penyiasatan Kajibumi|title=Quaternary geology of the coastal plain of Beruas, Perak|url=https://books.google.com/books?id=L11PAQAAIAAJ&q=perak+humidity|year=1985|publisher=Geological Survey Headquarters}}</ref><ref>{{cite book|author1=Chin Aik Yeap|author2=BirdLife International. Important Bird Area Programme|author3=Malayan Nature Society|title=Directory of important bird areas in Malaysia: key sites for conservation|url=https://books.google.com/books?id=_EQKAAAAMAAJ&q=perak+humidity|date=January 2007|publisher=Malaysian Nature Society|isbn=978-983-9681-39-0}}</ref> Hujan tahunan adalah kira-kira 3,000 milimeter (120 in), kawasan tengah negeri menerima purata 5,000 mm (200 in) hujan.<ref>{{cite web|url=http://www.peraktourism.com.my/about-perak/2014-11-14-20-40-24/climate-weather.html|title=Climate & Weather|publisher=Perak Tourism|access-date=11 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191011045827/http://www.peraktourism.com.my/about-perak/2014-11-14-20-40-24/climate-weather.html|archive-date=11 October 2019|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite journal|url=http://utpedia.utp.edu.my/16006/1/D%20I%20S%20S%20E%20R%20T%20A%20T%20I%20O%20N.pdf32.pdf|title=Flood Damage Assessment for Perak Tengah District|author=Wan Nooraishah Wan Abdul Kadir|via=[[Universiti Teknologi Petronas]]|year=2015|pages=11 [20/49]|archive-url=https://web.archive.org/web/20191010080030/http://utpedia.utp.edu.my/16006/1/D%20I%20S%20S%20E%20R%20T%20A%20T%20I%20O%20N.pdf32.pdf|archive-date=10 October 2019|url-status=dead}}</ref> Negeri ini mengalami dua musim monsun: musim timur laut dan barat daya. Musim timur laut berlaku dari November hingga Mac, barat daya dari Mei hingga September, dan bulan peralihan untuk musim tengkujuh ialah April dan Jun. Monsun timur laut membawa hujan lebat terutama di kawasan hulu Hulu Perak sehingga mengakibatkan banjir.<ref>{{cite journal|title=The Great Flood, 1926|author=R. O. Winstedt|journal=Journal of the Malayan Branch of the Royal Asiatic Society|year=1927|volume=5|issue=2|pages=295–309|jstor=24249117}}<br />{{*}} {{cite journal|title=The "Great Flood" of 1926: environmental change and post‐disaster management in British Malaya|author=Fiona Williamson|journal=Ecosystem Health and Sustainability|via=[[Taylor & Francis]]|year=2016|volume=2|issue=11|pages=e01248|doi=10.1002/ehs2.1248|doi-access=free}}<br />{{*}} {{cite web|url=https://www.malaymail.com/news/malaysia/2017/11/07/thorough-solution-needed-to-overcome-floods-in-hulu-perak-mb-says/1504227|title=Thorough solution needed to overcome floods in Hulu Perak, MB says|work=Bernama|publisher=The Malay Mail|date=7 November 2017|access-date=11 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191011055009/https://www.malaymail.com/news/malaysia/2017/11/07/thorough-solution-needed-to-overcome-floods-in-hulu-perak-mb-says/1504227|archive-date=11 October 2019|url-status=dead}}<br />{{*}} {{cite journal|url=https://www.water.gov.my/jps/resources/auto%20download%20images/584130f6ea786.pdf|title=Managing the Flood Problem in Malaysia|publisher=Department of Irrigation and Drainage, Malaysia|access-date=12 October 2019|page=23|archive-url=https://web.archive.org/web/20191012035109/https://www.water.gov.my/jps/resources/auto%20download%20images/584130f6ea786.pdf|archive-date=12 October 2019|url-status=dead}}</ref> Sedikit kesan monsun barat daya dirasai di Lembah Kinta, walaupun kawasan pantai selatan Perak kadangkala mengalami ribut petir, hujan lebat dan angin kencang dan kencang pada waktu subuh dan awal pagi.<ref>{{cite book|author1=Frank Tinley Ingham|author2=Ernest Frederick Bradford|title=The Geology and Mineral Resources of the Kinta Valley, Perak|url=https://books.google.com/books?id=phXbAAAAMAAJ&q=northeast+monsoon+perak|year=1960|publisher=Federation of Malaya, Geological Survey.}}</ref><ref>{{cite journal|url=https://core.ac.uk/download/pdf/159178777.pdf|title=Wind Environment Evaluation on Major Town of Malaysia|author=Hafezatul Rasyidah Othman|journal=Faculty of Civil Engineering & Earth Resources, Universiti Malaysia Pahang|via=CORE|year=2010|pages=1–13 [2/24]|archive-url=https://web.archive.org/web/20191011053814/https://core.ac.uk/download/pdf/159178777.pdf|archive-date=11 October 2019|url-status=dead}}</ref>

Topografi Perak terdiri daripada beberapa sistem [[banjaran|banjaran gunung]], di mana yang terutama adalah [[Banjaran Titiwangsa]] di timur dan [[Banjaran Bintang]] di utara. Kedua-dua banjaran ini menganjur dari selatan [[Thailand]]. Banjaran Titiwangsa merupakan banjaran yang terpanjang di [[Malaysia]] dan ia bertindak sebagai sempadan semulajadi antara negeri tersebut dengan negeri-negeri [[Kelantan]] dan [[Pahang]], iaitu dari [[Taman Negeri Royal Belum]], [[Hulu Perak]] di utara hingga ke [[Tanjung Malim]], [[Muallim (daerah)|Muallim]] di selatan. Di banjaran tersebut juga terletaknya beberapa buah gunung tertinggi di Perak seperti [[Gunung Korbu]], [[Gunung Yong Belar]], [[Gunung Gayong]] dan [[Gunung Yong Yap]]. [[Gunung Korbu]] merupakan puncak tertinggi di Perak dan keseluruhan Banjaran Titiwangsa dengan ketinggian 2,183 meter. 
[[Banjaran Bintang]] pula menganjur dari [[Wilayah Yala|Yala]] di selatan [[Thailand]] hingga ke [[Pekan Beruas|Beruas]] di [[daerah Manjung]]. Di bahagian tengah negeri terbentang sebuah banjaran kecil iaitu Banjaran Keledang yang menganjur dari [[Sungai Siput (U)|Sungai Siput]] ke [[Belanja (kawasan negeri)|Belanja]].

[[File:Bagan Datuk Waterfront 7.jpg|248px|thumb|Muara [[Sungai Perak]] di [[Bagan Datuk]].]]

[[Sungai Perak]] merupakan sungai terpanjang di negeri ini. Dianggarkan terdapat sebanyak 1,658 batang sungai dan 52 buah pulau di seluruh negeri Perak.<ref>{{Cite web|url=http://mygeoname.mygeoportal.gov.my/exportpdf00.jsp?kodnegeri=08|title=Dokumen Gazetir Perak Darul Ridzuan|access-date=2022-05-01|publisher=Jabatan Ukur dan Pemetaan Malaysia}}</ref>

<gallery mode="packed" caption="Landskap Perak">
File:Mount Korbu.jpg|[[Gunung Korbu]] dengan [[tumbuhan]] sekeliling
File:Mirror Lake in Ipoh, Perak, Malaysia.jpg|Tasik Cermin di Ipoh
File:Forest Brook in Tapah Hills, Perak, Malaysia.jpg|Sungai Hutan di Bukit Tapah
File:Twilight in Lumut Beach, Perak, Malaysia.jpg|Fenomena [[aram-temaram]] di Pantai Lumut
</gallery>

===Biopelbagaian===
[[File:Belum Rainforest Resort Outdoor Walkway, Perak, Malaysia.jpg|thumb|Laluan Luaran Belum Rainforest Resort di [[Pulau Banding]] di [[Tasik Temenggor]]]]

Hutan di Perak mempunyai kepelbagaian biologi yang tinggi. Taman semula jadi utama negeri, Taman Negeri Royal Belum, meliputi kawasan seluas 117,500 hektar (290,349 ekar) di utara Perak. Ia mengandungi 18 spesies katak dan kodok, 67 spesies ular, lebih daripada 132 spesies kumbang, 28 spesies jangkrik, 97 spesies rama-rama, dan 41 spesies pepatung dan damselfly.<ref>{{cite web|url=http://www.heritage.gov.my/media/k2/Warisan%20Dunia/RBSP/RBSP.pdf|title=Royal Belum State Park|via=Department of National Heritage, Malaysia|access-date=12 October 2019|pages=5/9|archive-url=https://web.archive.org/web/20191012091056/http://www.heritage.gov.my/media/k2/Warisan%20Dunia/RBSP/RBSP.pdf|archive-date=12 October 2019|url-status=dead}}</ref> Taman ini selanjutnya diwartakan sebagai Tapak Warisan Kebangsaan oleh kerajaan persekutuan pada tahun 2012, dan telah ditulis dalam senarai tentatif Tapak Warisan Dunia UNESCO pada tahun 2017.<ref>{{cite web|url=https://whc.unesco.org/en/tentativelists/6176/|title=Royal Belum State Park|publisher=[[UNESCO]]|access-date=12 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191012090510/https://whc.unesco.org/en/tentativelists/6176/|archive-date=12 October 2019|url-status=dead}}</ref> Taman Negeri Royal Belum juga menempatkan kira-kira 304 spesies burung, termasuk spesies migrasi, selain burung endemik di tiga kawasan hutan simpan Pulau Pangkor.<ref>{{cite news|url=https://www.pressreader.com/malaysia/the-borneo-post/20180920/281943133795601|title=Birdwatching: An ecotourism potential|author=Ahmad Erwan Othman|newspaper=The Borneo Post|via=[[PressReader]]|date=20 September 2018|access-date=12 October 2019}}</ref><ref>{{cite journal|url=http://www.wildlife.gov.my/images/document/penerbitan/jurnal/JWP%202009-2010%20VOLUME%2026/JWP%202009-2010%20VOL%2026_10.pdf|title=A Checklist of Birds at Three Forest Reserves of Pangkor Island, Perak|author1=Rahmah Ilias|author2=Hamdon Tak|journal=Journal of Wildlife and Parks|via=Department of Wildlife and National Parks, Peninsular Malaysia|year=2010|access-date=12 October 2019|volume=XXVI|issue=26|pages=71–77|archive-url=https://web.archive.org/web/20191012115222/http://www.wildlife.gov.my/images/document/penerbitan/jurnal/JWP%202009-2010%20VOLUME%2026/JWP%202009-2010%20VOL%2026_10.pdf|archive-date=12 October 2019|url-status=dead}}</ref> Sepuluh spesies burung enggang ditemui dalam kawasan itu, termasuk kawanan besar burung enggang berkantung biasa. Spesies mamalia termasuk Seladang, gajah Asia, dan harimau Malaya. Kawasan ini juga terkenal dengan kepekatan tinggi sekurang-kurangnya tiga spesies Rafflesia.<ref>{{cite web|url=http://www.wwf.org.my/about_wwf/what_we_do/forests_main/forest_protect/protect_projects/project_royal_belum/|title=Royal Belum|publisher=[[World Wide Fund for Nature]]|access-date=12 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191012114429/http://www.wwf.org.my/about_wwf/what_we_do/forests_main/forest_protect/protect_projects/project_royal_belum/|archive-date=12 October 2019|url-status=dead}}</ref> Taman Negeri Pulau Sembilan (Pulau Sembilan) di barat Perak meliputi kawasan seluas 214,800 hektar (530,782 ekar).<ref>{{cite web|url=https://www.mybis.gov.my/pa/208|title=Pulau Sembilan|publisher=Ministry of Water, Land and Natural Resources of Malaysia|via=Malaysia Biodiversity Information System|access-date=13 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191013101817/https://www.mybis.gov.my/pa/208|archive-date=13 October 2019|url-status=dead}}</ref> Terumbu karangnya adalah rumah kepada spesies ikan terumbu karang.<ref>{{cite web|url=http://www.mpm.gov.my/ms/pelawat/destinasi-menarik/pulau-sembilan|title=Pulau Sembilan|trans-title=Nine Islands|language=ms|publisher=Manjung Municipal Council|access-date=13 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191013102111/http://www.mpm.gov.my/ms/pelawat/destinasi-menarik/pulau-sembilan|archive-date=13 October 2019|url-status=dead}}</ref> Selain itu, 173 spesies ikan air tawar telah dikenal pasti sebagai asli di negeri.<ref>{{cite journal|title=Provisional checklist of freshwater fish diversity and distribution in Perak, Malaysia, and some latest taxonomic concerns|author1=Casey Keat Chuan Ng|author2=Teow Yeong Lim|author3=Amirrudin B. Ahmad|author4=Md Zain Khaironizam|journal=[[Zootaxa]]|year=2019|volume=4567|issue=3|pages=zootaxa.4567.3.5|doi=10.11646/zootaxa.4567.3.5|pmid=31715885|s2cid=92400943}}</ref> Satu lagi tarikan semula jadi, kolam perlombongan bijih timah di Daerah Kinta, telah diwartakan sebagai taman negeri pada tahun 2016. Taman Alam Kinta, taman negeri ketiga Perak, meliputi kawasan seluas 395.56 hektar (977 ekar).<ref>{{cite web|url=https://www.thestar.com.my/metro/metro-news/2017/10/02/park-becomes-states-newest-treasure-kinta-nature-park-gazetted-as-a-nature-reserve/|title=Kinta Nature Park gazetted as a nature reserve|author=Amanda Yeap|work=The Star|date=2 October 2017|access-date=13 October 2019}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.bernama.com/state-news/berita.php?id=1619063|title=Kinta nature park never leased out|publisher=Bernama|date=25 July 2018|access-date=13 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191013104222/http://www.bernama.com/state-news/berita.php?id=1619063|archive-date=13 October 2019|url-status=dead}}</ref>

[[File:Kuhl's Flying Gecko (Ptychozoon kuhli) (8744026399).jpg|thumb|left|Tokek terbang Kuhl (''[[Ptychozoon kuhli]]'') di Bukit Tapah]]

Kerajaan Perak telah menyatakan komitmennya untuk melindungi hutannya bagi memastikan kemandirian spesies hidupan liar yang terancam, dan untuk melindungi biopelbagaian.<ref>{{cite web|url=https://www.thestar.com.my/news/community/2013/02/23/committed-to-protect-the-forests/|title=Committed to protect the forests|author=Fong Kee Soon|work=The Star|date=23 February 2013|access-date=12 October 2019}}</ref> Jabatan Perhutanan Perak adalah badan negeri yang bertanggungjawab dalam pengurusan dan pemeliharaan hutan.<ref>{{cite web|url=http://www.perakforestry.gov.my/index.php/en/mengenai-jpnpk/maklumat-jabatan/perancangan-pengurusan-hutan.html|title=Forest Management & Planning|publisher=Perak State Forestry Department|access-date=14 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191014024825/http://www.perakforestry.gov.my/index.php/en/mengenai-jpnpk/maklumat-jabatan/perancangan-pengurusan-hutan.html|archive-date=14 October 2019|url-status=dead}}</ref> Pada tahun 2013, negeri ini menanam kira-kira 10.9 juta pokok di bawah "Kempen Penanaman 26 Juta Pokok: Satu Rakyat Satu Pokok", yang dikaitkan dengan Hari Bumi global.<ref>{{cite web|url=http://www.perakforestry.gov.my/index.php/en/mengenai-jpnpk/maklumat-perhutanan/tanaman-pokok.html|title=Tree Planting Program|publisher=Perak State Forestry Department|access-date=12 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191012064036/http://www.perakforestry.gov.my/index.php/en/mengenai-jpnpk/maklumat-perhutanan/tanaman-pokok.html|archive-date=12 October 2019|url-status=dead}}</ref>

Penukaran dan tebus guna hutan bakau dan tanah lumpur secara meluas untuk tujuan ekonomi dan kediaman telah menyebabkan penurunan pesat burung pantai, 86% daripada pengurangan di Semenanjung Tanah Melayu telah berlaku di pantai Perak.<ref>{{cite book|url=http://www.kats.gov.my/ms-my/PustakaMedia/Penerbitan/A%20Common%20Vision%20on%20Biodiversity.pdf|title=A Common Vision on Biodiversity|publisher=Ministry of Water, Land and Natural Resources of Malaysia|year=2008|access-date=14 October 2019|page=7 (23/130)|isbn=978-983-42956-8-4|archive-url=https://web.archive.org/web/20191014033539/http://www.kats.gov.my/ms-my/PustakaMedia/Penerbitan/A%20Common%20Vision%20on%20Biodiversity.pdf|archive-date=14 October 2019|url-status=dead}}</ref> Pemburuan haram di kawasan hutan simpan telah menyebabkan penurunan ketara dalam populasi mamalia. Perbadanan Taman Negeri Perak menganggarkan hanya tinggal 23 ekor harimau Malaya dalam dua hutan simpan negeri iaitu Royal Belum dan Temenggor pada 2019.<ref>{{cite web|url=https://www.theborneopost.com/2019/08/04/only-23-tigers-left-in-royal-belum-temenggor/|title=Only 23 tigers left in Royal Belum, Temenggor|work=Bernama|publisher=The Borneo Post|date=4 August 2019|access-date=14 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191014034832/https://www.theborneopost.com/2019/08/04/only-23-tigers-left-in-royal-belum-temenggor/|archive-date=14 October 2019|url-status=dead}}</ref> Kerajaan negeri Perak juga sebahagiannya dipersalahkan kerana memusnahkan hutan simpan untuk perniagaan kayu dan kelapa sawit yang menguntungkan. Rekod sejak 2009 mendedahkan bahawa lebih daripada 9,000 hektar (22,239 ekar) hutan simpan kekal telah dinyahwartakan di negeri ini, yang terbaru berlaku di dalam Hutan Simpan Kekal Bikam pada Julai 2013.<ref>{{cite web|url=https://news.mongabay.com/2013/09/malaysia-clearcutting-forest-reserves-for-timber-and-palm-oil/|title=Malaysia clearcutting forest reserves for timber and palm oil|author=Jeremy Hance|publisher=Mongabay|date=26 September 2013|access-date=14 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191014041206/https://news.mongabay.com/2013/09/malaysia-clearcutting-forest-reserves-for-timber-and-palm-oil/|archive-date=14 October 2019|url-status=dead}}</ref> Beberapa aktiviti perniagaan yang dibenarkan oleh kerajaan negeri telah menyebabkan kerosakan alam sekitar, termasuk ke banyak sungai di Perak, yang memerlukan rawatan air yang meluas kerana pencemaran yang teruk.<ref name="land-based pollution sources">{{cite journal|url=http://www.mima.gov.my/images/Land-based_pollution.pdf|title=Pollution from Land-Based Sources|author=Cheryl Rita Kaur|journal=Profile of the Straits of Malacca: Malaysia's Perspectives|via=Maritime Institute of Malaysia|access-date=14 October 2019|pages=129 & 140 (2 & 8)|archive-url=https://web.archive.org/web/20191014045826/http://www.mima.gov.my/images/Land-based_pollution.pdf|archive-date=14 October 2019|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.nst.com.my/news/nation/2019/03/469561/sungai-raja-hitam-falls-under-class-four-needs-extensive-treatment|title=Sungai Raja Hitam falls under Class Four, needs extensive treatment|author=Zahratulhayat Mat Arif|newspaper=New Straits Times|date=15 March 2019|access-date=14 October 2019}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.thestar.com.my/news/nation/2019/04/05/perak-sets-up-taskforce-to-handle-pollution-in-sungai-rui/|title=Perak sets up task force to handle pollution in Sungai Rui|author=Ili Aqilah|work=The Star|date=5 April 2019|access-date=14 October 2019}}</ref> Antara 1982 dan 1994, kerajaan negeri terlibat dalam kontroversi pencemaran alam sekitar radioaktif berhubung kematian tujuh penduduk yang mengalami kecacatan kelahiran dan leukemia akibat pendedahan. Kilang terbabit hanya ditutup dan dibersihkan berikutan tindakan mahkamah yang berpanjangan oleh penduduk terjejas dan tekanan antarabangsa yang semakin meningkat. Tiada tanggungjawab telah diterima oleh syarikat bersekutu, kerajaan negeri, atau kerajaan persekutuan.<ref>{{cite web|url=https://www.nytimes.com/2011/03/09/business/energy-environment/09rareside.html|title=Mitsubishi Quietly Cleans Up Its Former Refinery|author=Keith Bradsher|work=The New York Times|date=8 March 2011|access-date=14 October 2019}}</ref><ref>{{cite web|url=https://consumer.org.my/chronology-of-events-in-the-bukit-merah-asian-rare-earth-development/|title=Chronology of events in the Bukit Merah Asian Rare Earth development|publisher=Penang Consumer Association|date=11 May 2011|access-date=14 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191014043946/https://consumer.org.my/chronology-of-events-in-the-bukit-merah-asian-rare-earth-development/|archive-date=14 October 2019|url-status=dead}}</ref> Walaupun Perak mempunyai jumlah rizab bakau yang paling tinggi di negeri-negeri Semenanjung Tanah Melayu, dengan 19 rizab di dalam hutan bakau Matang,<ref>{{cite journal|url=https://www.um.edu.my/docs/librariesprovider7/working-papers/fea-wp-2003-002.pdf|title=Coastal Resource Development in Malaysia: Is There a Need for Sustainable Mangrove Forest Management?|author1=Jahara Yahaya|author2=Santha Chenayah Ramu|journal=FEA Working Paper No. 2003-2, Department of Development Studies Faculty of Economics & Administration and Department of Applied Economics Faculty of Economics & Administration|via=University of Malaya|year=2003|access-date=14 October 2019|pages=10 (11)|archive-url=https://web.archive.org/web/20191014053256/https://www.um.edu.my/docs/librariesprovider7/working-papers/fea-wp-2003-002.pdf|archive-date=14 October 2019|url-status=dead}}</ref> meningkatkan pembersihan hutan bakau yang tidak terkawal untuk projek akuakultur dan kawasan perumahan menyebabkan hakisan pantai yang ketara di samping kerosakan akibat daripada perubahan iklim.<ref name="land-based pollution sources"/>

== Kerajaan dan Politik ==
{{main|Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri Perak|Dewan Undangan Negeri Perak}}
{{lihat juga| Ahli Dewan Undangan Negeri, Parlimen Malaysia ke-14#Perak|Politik Malaysia|4=Menteri Besar Perak}}
{| class="wikitable" style="text-align:center;"
|-
| colspan=6 | [[File:DUN Perak GE15.svg|frameless|Perak State Assembly Composition]]
|-
! colspan="2" rowspan="2" |Gabungan
! rowspan="2" |Ketua Gabungan/Parti
! rowspan="2" |Status
! colspan="2" |Kerusi
|-
![[Pilihan raya negeri Perak 2022|Pilihan raya 2022]]
!Kini
|-
|{{Color box|#000080|border=darkgray}} <br /> {{Color box|#CC2200|border=darkgray}}
|[[Barisan Nasional]] <br/> [[Pakatan Harapan]]
|[[Saarani Mohamad]]
|Kerajaan
|33
|33
|-
|{{Color box|#000080|border=darkgray}}
|[[Perikatan Nasional]]
|[[Razman Zakaria]]
|[[Pembangkang (Malaysia)|Pembangkang]]
|26
|26
|-
! colspan="4" |Total
!59
!59
|-
! colspan="4" |Majoriti kerajaan
!7
!7
|}

[[File:Istana Iskandariah Bukit Chandan Kuala Kangsar.jpg|thumb|[[Istana Iskandariah|Istana Iskandariah]] di Bukit Chandan, Kuala Kangsar]]
Perak ialah sebuah negara raja berperlembagaan, dengan seorang pemerintah dipilih oleh sebuah kolej pilihan raya yang terdiri daripada ketua-ketua utama.<ref>{{cite book|author=Abu Talib Ahmad|title=Museums, History and Culture in Malaysia|url=https://books.google.com/books?id=krl1BgAAQBAJ&pg=PA242|date=10 October 2014|publisher=NUS Press|isbn=978-9971-69-819-5|pages=242–}}</ref> Sultan Perak merupakan ketua negeri mengikut perlembagaan.Sultan Perak sekarang ialah Nazrin Shah, yang menaiki takhta pada 29 Mei 2014.<ref>{{cite web|url=https://www.thestar.com.my/news/nation/2014/05/29/raja-nazrin-new-perak-sultan|title=Raja Nazrin Shah proclaimed new Perak Sultan|work=The Star|date=29 May 2014|access-date=15 October 2019}}</ref> Istana diraja yang utama ialah Istana Iskandariah di Kuala Kangsar. Istana Kinta di Ipoh digunakan oleh sultan sebagai kediaman sesekali semasa lawatan rasmi.<ref>{{cite web|url=http://www.arkib.gov.my/en/web/guest/istana-iskandariah|title=Istana Iskandariah|publisher=National Archives of Malaysia|access-date=15 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190203190315/http://www.arkib.gov.my/en/web/guest/istana-iskandariah|archive-date=3 February 2019|url-status=dead}}</ref><ref name="Palaces of Perak">{{cite web|url=http://sultan.perak.gov.my/index.php/hubungi-kami/pejabat-d-y-m-m-sultan-perak-darul-ridzuan|title=Pejabat DYMM Paduka Seri Sultan Perak Darul Ridzuan|trans-title=The Sultan of Perak Darul Ridzuan's Office|language=ms|publisher=The Administration Office of His Majesty the Sultan of Perak|access-date=15 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190427172107/http://sultan.perak.gov.my/index.php/hubungi-kami/pejabat-d-y-m-m-sultan-perak-darul-ridzuan|archive-date=27 April 2019|url-status=dead}}</ref> Istana-istana lain di Ipoh termasuk Istana Al-Ridhuan, Istana Cempaka Sari, dan Istana Firuz.<ref name="Palaces of Perak"/>

Dibawah perlembagaan negeri, kuasa perundangan dipunyai oleh [[Dewan Undangan Negeri Perak|Dewan Undangan]]. Dewan ini melantikkan ahli Dewan untuk membentukkan [[Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri Perak]] iaitu EXCO. EXCO, yang diketuai oleh [[Menteri Besar Perak|Menteri Besar]] (selaku ketua eksekutif negeri) sendiri, memegang kuasa eksekutif dan merupakan badan yang membuat dasar kerajaan negeri, dibantu oleh 11 orang Ahli Majlis Mesyuarat Kerajaan (EXCO) yang dipilih daripada ahli-ahli Dewan Undangan Negeri Perak.<ref>{{cite web|url=https://www.perak.gov.my/index.php/en/menu-other-articles/1058-perak-state-exco-members-sworn-in-19-may-2018|title=Perak State Exco Members Sworn In|publisher=Government of Perak|date=19 May 2018|access-date=15 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191015062206/https://www.perak.gov.my/index.php/en/menu-other-articles/1058-perak-state-exco-members-sworn-in-19-may-2018|archive-date=15 October 2019|url-status=dead}}</ref> Perhimpunan 59 kerusi itu adalah cabang perundangan kerajaan Perak, yang bertanggungjawab menggubal undang-undang dalam perkara berkaitan negeri itu. Ia berdasarkan sistem Westminster. Ahli Dewan Rakyat dipilih oleh rakyat setiap lima tahun melalui hak mengundi sejagat. Menteri Besar yang dilantik oleh Sultan adalah daripada [[Senarai parti politik Malaysia|parti politik]] yang memenangi kerusi yang terbanyak di dalam Dewan Undangan dan daripada seseorang [[Orang Melayu|berbangsa Melayu]] yang [[Agama Islam|beragama Islam]] sahaja. Majoriti (33 kerusi) kini disandang oleh Barisan Nasional (BN) dan Pakatan Harapan (PH).

=== Isu pentadbiran negeri dan krisis perlembagaan Perak seterusnya ===
{{utama|Krisis perlembagaan Perak 2009}}

Pada Februari 2009, terdapat perubahan pada kerajaan negeri berikutan beberapa ahli Dewan Undangan Negeri dari Pakatan Rakyat yang keluar parti. Sultan Perak kemudiannya membubarkan kerajaan Pakatan Rakyat dan memberi laluan kepada Barisan Nasional. Bekas Menteri Besar dari Pakatan, Ir Hj Mohammad Nizar Jamaluddin mempertikaikan kesahihan tindakan tersebut dari segi perlembagaan negeri dan mendakwa beliau masih memegang jawatan Menteri Besar.<ref>{{cite news|publisher=[[New Straits Times]]|url=http://www.nst.com.my/Current_News/NST/Thursday/NewsBreak/20090205203428/Article/index_html|title=PERAK IN CRISIS: Nizar joins Ningkan as the defiant ones|author=NST Newsdesk|date=February 5, 2009|accessdate=2009-02-05}}</ref> 
Pada 18 Februari 2009, speaker Dewan Undangan Negeri Perak V Sivakumar menggantung Menteri Besar dari Barisan Nasional, Datuk Dr Zambry Abdul Kadir, bersama-sama enam ahli Exconya daripada menghadiri persidangan Dewan Undangan Negeri dengan tempoh penggantungan masing-masing selama 18 dan 12 bulan.<ref>{{cite news|publisher=The Malaysian Insider|url=http://www.themalaysianinsider.com/index.php/malaysia/18686-perak-speaker-suspends-entire-exco|title=Perak Speaker suspends entire exco|date=February 18, 2009|accessdate=2009-02-18|archive-date=2009-02-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20090221212209/http://www.themalaysianinsider.com/index.php/malaysia/18686-perak-speaker-suspends-entire-exco|url-status=dead}}</ref>
Pada 3 Mac 2009 27 Ahli Dewan Undangan Negeri dari pakatan rakyat serta speaker Dewan Undangan Negeri Perak V Sivakumar tidak dibenarkan masuk ke Dewan Undangan Negeri Perak.Selepas tidak dapat memasuki Dewan Undangan Negeri Perak,kesemua 27 ADUN(Ahli Dewan Undangan Negeri) pakatan rakyat dan speaker DUN Perak,V Sivakumar mengadakan sidang DUN di bawah pokok. Pihak DAP mendakwa bahawa Sidang DUN itu sah kerana bedasarkan peraturan, speaker Dun Perak mempunyai kuasa untuk menetapkan tempat persidangan, sedangkan BN mengatakan ia persidangan haram kerana tidak mendapat perkenan Sultan Perak. Dalam Sidang Dun, 2 usul diluluskan.
# Usul undi percaya kepada Dato' Seri Ir Mohd Nizar Jamaludin.
# Usul memohon pembubaran Dewan Undangan Negeri(DUN) Perak.
Mahkamah Tinggi Ipoh bagaimanapun telah mengeluarkan perintah melarang Speaker Dewan Undang Negeri (DUN) Perak V.Sivakumar daripada mengadakan sebarang sidang DUN yang tidak mengikut undang-undang pada 3 Mac 2009 (Bernama). Ini berdasarkan fakta/peraturan bahawa Speaker tidak mempunyai kuasa memanggil sidang DUN melainkan mendapat perkenan daripada Sultan Perak. <ref>[http://www.bernama.com/bernama/v3/bm/news.php?id=393783 Perak: Mahkamah Keluar Perintah Larang Sidang DUN Tidak Sah.]</ref>

===Jabatan===
* Pejabat Kewangan Negeri Perak<ref>{{Cite web|url=https://kewangan.perak.gov.my/index.php/ms/|title=LAMAN UTAMA|website=PKN|date=13 March 2023 }}</ref>
* Jabatan Pengairan dan Saliran Perak<ref>{{Cite web|url=http://jps.perak.gov.my/index.php/en/|title=The Official Portal of The Perak State Department of Irrigation And Drainage|website=jps.perak.gov.my}}</ref>
* Jabatan Perhutanan Negeri Perak<ref>{{Cite web|url=http://perakforestry.gov.my/|title=Jabatan Perhutanan Negeri Perak - Utama|website=perakforestry.gov.my}}</ref>
* Jabatan Kebajikan Masyarakat Perak<ref>{{Cite web|url=https://www.jkm.gov.my/jkm/index.php?r=negeri/index&negeri=PRK&id=blJOc0dyYkF0eHlqUCtGTTBQR2Z0Zz09|title=Jabatan Kebajikan Masyarakat|website=www.jkm.gov.my}}</ref>
* Jabatan Kehakiman Syariah Perak<ref>{{Cite web|url=http://syariah.perak.gov.my/|title=Jabatan Kehakiman Syariah Perak - Laman Utama|website=syariah.perak.gov.my}}</ref>
* Jabatan Kerja Raya Perak<ref>{{Cite web|url=https://jkrperak.gov.my/|title=Selamat Datang Ke Laman Web Rasmi Jabatan Kerja Raya Negeri Perak|website=jkrperak.gov.my}}</ref>
* Jabatan Hal Ehwal Agama Islam Negeri Perak<ref>{{cite web|url=http://jaipk.perak.gov.my/|title=Portal Rasmi Jabatan Islam Perak}}</ref>
* Suruhanjaya Perkhidmatan Awam Perak<ref>{{Cite web|url=http://spa.perak.gov.my/|title=SPA PERAK|website=spa.perak.gov.my}}</ref>
* Jabatan Pertanian Negeri Perak<ref>{{cite web|url=http://www.pertanianperak.gov.my/|title=Jabatan Pertanian Negeri Perak|website=www.pertanianperak.gov.my}}</ref>
* Pejabat Tanah dan Galian Perak<ref>{{cite web|url=https://ptg.perak.gov.my/portal/|title=PTG Perak}}</ref>
* Pejabat Mufti Negeri Perak<ref>{{cite web|url=https://mufti.Perak.gov.my/|title=Portal Rasmi Jabatan Mufti Kedah Darul Aman|website=mufti.perak.gov.my}}</ref>
* Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Perak<ref>{{Cite web|url=https://planmalaysia.perak.gov.my/|title=Portal Rasmi PLANMalaysia@Perak|website=Portal Rasmi PLANMalaysia@Perak (Perancangan Bandar Dan Desa Perak Darul Ridzuan)}}</ref>
* Jabatan Perkhidmatan Veterinar Perak<ref>{{Cite web|url=https://www.jpvpk.gov.my/|title=Jabatan Perkhidmatan Veterinar Negeri Perak - Laman Utama|website=www.jpvpk.gov.my}}</ref>

===Badan berkanun===
* Majlis Agama Islam dan Adat Istiadat Melayu Perak<ref>{{Cite web|url=https://www.maiamp.gov.my/|title=Portal Rasmi Majlis Agama Islam & 'Adat Melayu Perak}}</ref>
* Perbadanan Perpustakaan Awam Negeri Perak<ref>{{Cite web|url=https://www.ppanpk.gov.my/|title=Perbadanan Perpustakaan Awam Negeri Perak|website=www.ppanpk.gov.my}}</ref>

===Pembahagian Pentadbiran===
{{main|Daerah di Malaysia|Senarai kerajaan tempatan di Malaysia}}

Perak terbahagi kepada 12 daerah (daerah), 81 mukim, dan 15 kerajaan tempatan.<ref name="UPI">{{cite web|url=https://www.mygeoportal.gov.my/sites/default/files/UPI/KOD%20DAN%20NAMA%20SEMPADAN%20PENTADBIRAN%20TANAH_PERAK.pdf|title=Kod Dan Nama Sempadan Pentadbiran Tanah|trans-title=Land Administration Boundary Code And Name|language=ms|publisher=Centre for Geospatial Data Infrastructure, Ministry of Water, Land and Natural Resources of Malaysia|year=2011|access-date=18 October 2019|pages=1–49 [1/55]|archive-url=https://web.archive.org/web/20191018040107/https://www.mygeoportal.gov.my/sites/default/files/UPI/KOD%20DAN%20NAMA%20SEMPADAN%20PENTADBIRAN%20TANAH_PERAK.pdf|archive-date=18 October 2019|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.perak.gov.my/index.php/en/citizen/agency-links/local-authorities|title=Local Authorities|publisher=Government of Perak|access-date=18 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191018040522/https://www.perak.gov.my/index.php/en/citizen/agency-links/local-authorities|archive-date=18 October 2019|url-status=dead}}</ref> Terdapat pegawai daerah bagi setiap daerah dan seorang ketua kampung (ketua kampung atau penghulu) bagi setiap kampung di daerah tersebut. Sebelum British tiba, Perak dikendalikan oleh sekumpulan kerabat dan sahabat Sultan yang memegang hak memungut cukai dan duti.<ref name="transformation of Perak's political and economic structure"/> British membangunkan pentadbiran yang lebih teratur berikutan integrasi Perak ke dalam Negeri-Negeri Melayu Bersekutu (FMS). Kerajaan FMS mewujudkan dua institusi iaitu Majlis Negeri dan Perkhidmatan Tadbir Melayu (MAS).<ref name="transformation of Perak's political and economic structure"/> Kedua-dua institusi itu menggalakkan penyertaan orang Melayu secara langsung dan memberi bekas kelas pemerintah tempat dalam struktur pentadbiran baharu. Kebanyakan pembesar daerah Sultan yang dipecat daripada kuasa pada masa itu diberi jawatan baru dalam Majlis Negeri, walaupun pengaruh mereka terhad kepada perkara sosial Melayu yang dibangkitkan dalam urusan majlis. Sultan dan pembesar daerah diberi pampasan atas kehilangan hasil cukai mereka dengan elaun bulanan daripada perbendaharaan negeri.<ref name="transformation of Perak's political and economic structure"/>

Peranan penghulu tempatan berubah dengan ketara apabila mereka dilantik bukan lagi oleh Sultan tetapi oleh Residen British.<ref>{{cite journal|title=Penghulus in Perak and Selangor: The Rationalization and Decline of a Traditional Malay Office|author=Paul H. Kratoska|journal=Journal of the Malaysian Branch of the Royal Asiatic Society|year=1984|volume=57|issue=2|pages=31–59|jstor=41492983}}</ref>  Dasar tanah kolonial memperkenalkan pemilikan tanah individu, dengan itu menjadikan tanah sebagai komoditi, dan penghulu kemudiannya terlibat dalam perkara yang berkaitan dengan harta ini.<ref name="transformation of Perak's political and economic structure"/> Majlis Negeri Perak telah ditubuhkan pada tahun 1875 untuk membantu Residen British dalam kebanyakan urusan pentadbiran. Ia juga membawa bersama ketua-ketua Melayu dan pemimpin Cina (Kapitan Cina) untuk menangani isu-isu pentadbiran tertentu yang berkaitan dengan peningkatan populasi Melayu dan Cina di Perak.<ref name="transformation of Perak's political and economic structure"/> Majlis Negeri turut membantu menyediakan pendidikan dan latihan bagi membantu orang Melayu melayakkan diri ke jawatan kerajaan. Apabila jawatan Residen FMS dimansuhkan, jawatan pentadbiran lain yang dipegang Eropah secara beransur-ansur diduduki oleh lantikan tempatan. Seperti di seluruh Malaysia, kerajaan tempatan berada di bawah bidang kuasa kerajaan negeri.<ref name="transformation of Perak's political and economic structure"/>

{|class="wikitable" style="margin:1em auto 1em auto; width:90%; font-size:smaller; text-align:center"
|-
! colspan=7 | '''Bahagian pentadbiran Perak'''
|-
| rowspan=15 style="font-size:larger" | {{Peta Berlabel Perak}}
|-
! UPI code<ref name="UPI"/>
! [[Daerah di Malaysia|Daerah]]
! Penduduk<br>(banci 2010)<ref name="total population"/>
! Luas<br>(km2)<ref>{{cite web|url=https://www.instun.gov.my/index.php/en/docman/capaian/1209-draf-rancangan-struktur-negeri-perak-2040/file|title=Rancangan Struktur Negeri Perak 2040 (Jadual 1.2: Senarai Daerah Di Negeri Perak)|trans-title=Perak State Structure Plan 2040 (Table 1.2: List of Districts In Perak State)|publisher=National Institute of Land and Survey of Malaysia|pages=1–10 [30/194]|archive-url=https://web.archive.org/web/20191025062708/https://www.instun.gov.my/index.php/en/docman/capaian/1209-draf-rancangan-struktur-negeri-perak-2040/file|archive-date=25 October 2019|url-status=dead}}</ref>
! Kerusi
! Mukim
|-
! 0801
! [[Daerah Batang Padang|Batang Padang]]
| 123,600
| 1,794.18
| [[Tapah]]
| 4
|-
! 0802
! [[Daerah Manjung|Manjung]]
| 227,071
| 1,113.58
| [[Seri Manjung]]
| 5
|-
! 0803
! [[Daerah Kinta|Kinta]]
| 749,474
| 1,305
| [[Batu Gajah]]
| 5
|-
! 0804
! [[Daerah Kerian|Kerian]]
| 176,975
| 921.47
| [[Parit Buntar]]
| 8
|-
! 0805
! [[Daerah Kuala Kangsar|Kuala Kangsar]]
| 155,592
| 2,563.61
| [[Kuala Kangsar]]
| 9
|-
! 0806
! [[Daerah Larut, Matang dan Selama|Larut, Matang dan Selama]]
| 326,476
| 2,112.61
| [[Bandar Taiping|Taiping]]
| 14
|-
! 0807
! [[Daerah Hilir Perak|Hilir Perak]]
| 128,179
| 792.07
| [[Teluk Intan]]
| 5
|-
! 0808
! [[Daerah Hulu Perak|Hulu Perak]]
| 89,926
| 6,560.43
| [[Gerik]]
| 10
|- style="background:#EEEEEE;
! ''0809''
! ''[[Selama]]''
| {{N/A}}
| {{N/A}}
| {{N/A}}
| 3
|-
! 0810
! [[Daerah Perak Tengah|Perak Tengah]]
| 99,854
| 1,279.46
| [[Seri Iskandar]]
| 12
|-
! 0811
! [[Daerah Kampar|Kampar]]
| 96,303
| 669.8
| [[Kampar, Perak|Kampar]]
| 2
|-
! 0812
! [[Daerah Muallim|Muallim]]
| 69,639
| 934.35
| [[Tanjung Malim]]
| 3
|-
! 0813
! [[Daerah Bagan Datuk|Bagan Datuk]]
| 70,300
| 951.52
| [[Bagan Datuk]]
| 4
|-
| colspan=7 style="text-align:left" | Nota: Data populasi bagi Hilir Perak, Bagan Datuk, Batang Padang, dan Muallim adalah berdasarkan data pejabat tanah daerah. Selama adalah sebuah mukim berautonomi (''daerah kecil'') di bawah Larut, Matang dan Selama.<ref>{{cite web|url=http://pdtselama.perak.gov.my/profil/piagam-pelanggan/geografi|title=Laman Web Pejabat Daerah Dan Tanah - Geografi|website=pdtselama.perak.gov.my}}</ref> Kebanyakan daerah dan mukim mempunyai satu kerajaan tempatan, kecuali Hulu Perak dan Kinta, masing-masing dibahagikan kepada tiga (Gerik, Lenggong dan Pengkalan Hulu), dan dua (Batu Gajah dan Ipoh) majlis tempatan. Bagan Datuk kekal di bawah bidang kuasa majlis Teluk Intan.
|}

Pada 26 November 2015, telah diumumkan bahawa mukim Tanjung Malim di Daerah Batang Padang akan menjadi daerah ke-11 Perak, yang dinamakan Muallim.<ref>{{cite web|url=https://www.thestar.com.my/metro/community/2015/11/27/new-district-in-perak-muallim-district-to-be-declared-the-11th-in-the-state-in-conjunction-with-sult|title=Muallim is new district in Perak|author=Chan Li Leen|work=The Star|date=27 November 2015|access-date=16 October 2019}}</ref><ref>{{cite web|url=https://ptg.perak.gov.my/ptgperak/index.php/en/280-arkib-buletin/448-11-januari-2016-muallim-daerah-kesebelas-negeri-perak|title=Muallim the Eleventh District of Perak State|publisher=Office of the Director of Land and Mines Perak|date=11 January 2016|access-date=16 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191016044637/https://ptg.perak.gov.my/ptgperak/index.php/en/280-arkib-buletin/448-11-januari-2016-muallim-daerah-kesebelas-negeri-perak|archive-date=16 October 2019|url-status=dead}}</ref> Sultan Nazrin merasmikan pewujudannya secara rasmi pada 11 Januari 2016.<ref>{{cite news|url=https://www.nst.com.my/news/2016/01/121608/muallim-now-peraks-11th-district|title=Muallim is now Perak's 11th district|author=M. Hamzah Jamaludin|newspaper=New Straits Times|date=11 January 2016|access-date=16 October 2019}}</ref> Pada 9 Januari 2017, Sultan telah mengisytiharkan Bagan Datuk sebagai daerah ke-12 negeri.<ref>{{cite web|url=http://www.prk.icu.gov.my/v3/index.php/ms/info-sdo/aktiviti-pppn/312-bagan-datuk-daerah-ke12|title=Pengisytiharan Rasmi Bagan Datuk Sebagai Daerah Baru|trans-title=Official Declaration of Bagan Datuk As a New District|language=ms|publisher=Federal Development Office of Perak State|date=9 January 2017|access-date=16 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191016045248/http://www.prk.icu.gov.my/v3/index.php/en/sdo-info/activity-archive/312-bagan-datuk-daerah-ke12|archive-date=16 October 2019|url-status=dead}}</ref> Pengisytiharan itu menandakan permulaan transformasi bagi daerah itu, salah satu penghasil kelapa terbesar di Malaysia.<ref>{{cite web|url=https://www.thestar.com.my/news/nation/2017/01/10/bagan-datuk-is-now-peraks-12th-district-zahid-rm13bil-allotted-for-its-development/|title=Bagan Datuk is now Perak's 12th district|work=The Star|date=10 January 2017|access-date=16 October 2019}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.nst.com.my/news/2017/01/205952/transforming-bagan-datuk|title=Transforming Bagan Datuk|author=Nuradzimmah Daim|newspaper=New Straits Times|date=21 January 2017|access-date=16 October 2019}}</ref>

Selama ialah sebuah mukim berautonomi di bawah Larut, Matang dan Selama. Kebanyakan daerah dan mukim mempunyai kerajaan tempatan tunggal, kecuali Hulu Perak dan Kinta, masing-masing dibahagikan kepada tiga (Gerik, Lenggong dan Pengkalan Hulu), dan dua (Batu Gajah dan Ipoh) majlis tempatan. Bagan Datuk kekal di bawah bidang kuasa majlis Teluk Intan.

==Ekonomi==
{{Pie chart
| caption=Kongsi KDNK Perak Mengikut Sektor (2016)<ref>{{cite web|url=https://www.dosm.gov.my/v1/index.php?r=column/cthemeByCat&cat=102&bul_id=VS9Gckp1UUpKQUFWS1JHUnJZS2xzdz09&menu_id=TE5CRUZCblh4ZTZMODZIbmk2aWRRQT09|title=GDP By State (2010–2016)|publisher=Department of Statistics, Malaysia|date=6 September 2017|access-date=18 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20180804081413/https://www.dosm.gov.my/v1/index.php?r=column%2FcthemeByCat&cat=102&bul_id=VS9Gckp1UUpKQUFWS1JHUnJZS2xzdz09&menu_id=TE5CRUZCblh4ZTZMODZIbmk2aWRRQT09|archive-date=4 August 2018|url-status=dead}}</ref>
| label1 = Perkhidmatan
| value1 = 60.9
| color1 = #000080
| label2 = Pengilangan
| value2 = 18.5
| color2 = #800080
| label3 = Pertanian
| value3 = 16.1
| color3 = #008000
| label4 = Pembinaan
| value4 = 4.0
| color4 = #808000
}}
[[File:Fishing village in Kuala Sepetang, Perak, Malaysia.jpg|thumb|left|[[Perkampungan nelayan]] di [[Kuala Sepetang]] diterangi oleh lampu semasa jam biru. Pertanian, terutamanya [[ikan air tawar]] dan penternakan udang, merupakan sektor ekonomi utama di Perak, bersama-sama dengan perkhidmatan dan pembuatan.]]

Sejak 1980-an, Perak memulakan peralihan ekonomi daripada sektor utama, di mana selama beberapa dekad pendapatan dijana oleh industri perlombongan bijih timah.<ref>{{cite journal|title=The Economy of Perak in the Mid-1870s|author=John Gullick|journal=Journal of the Malaysian Branch of the Royal Asiatic Society|year=2010|volume=83|issue=2|pages=27–46|doi=10.1353/ras.2010.a405050 |jstor=41493778|s2cid=154308185 }}</ref><ref>{{cite web|url=http://utpedia.utp.edu.my/1226/1/Muhammad_Afiq_Ziekry_Bin_Mohd_Shukry.pdf|title=Chapter 1 (Introduction – Background Study)|author=Muhammad Afiq Ziekry Mohd Shukry|via=Universiti Teknologi Petronas|access-date=18 October 2019|quote=Most of the abandon tin mine sites has been converted to agricultural land due the closing of tin industry in Perak around 1980s.|archive-url=https://web.archive.org/web/20191018073022/http://utpedia.utp.edu.my/1226/1/Muhammad_Afiq_Ziekry_Bin_Mohd_Shukry.pdf|archive-date=18 October 2019|url-status=dead}}</ref> Pada awal tahun 2006, kerajaan negeri telah menubuhkan Pusat Pengurusan Pelaburan Perak (InvestPerak) untuk menjadi pusat hubungan bagi pelabur dalam sektor pembuatan dan perkhidmatan.<ref>{{cite web|url=https://www.investperak.gov.my/|title=Home|publisher=InvestPerak Malaysia|access-date=18 October 2019}}</ref> Ekonomi negeri hari ini bergantung terutamanya kepada sektor tertiari.<ref>{{cite web|url=https://www.dosm.gov.my/v1/index.php?r=column/pdfPrev&id=OFN3NkVtT0xGWU1wQ1Y1YnRPNXRUQT09|title=GDP By State (2010–2014)|publisher=Department of Statistics, Malaysia|access-date=18 October 2019|page=2 and 5|format=PDF|archive-url=https://web.archive.org/web/20180804072828/https://www.dosm.gov.my/v1/index.php?r=column%2FpdfPrev&id=OFN3NkVtT0xGWU1wQ1Y1YnRPNXRUQT09|archive-date=4 August 2018|url-status=dead}}</ref> Pada 2017, industri pelancongan menyumbang RM201.4 bilion (14.9%) kepada keluaran dalam negara kasar (KDNK) negeri.<ref>{{cite web|url=http://www.bernama.com/en/news.php?id=1668175|title=Deputy YDP Agong launches Perak Museum's 135th anniversary|publisher=Bernama|date=24 November 2018|access-date=18 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191018074448/http://www.bernama.com/en/news.php?id=1668175|archive-date=18 October 2019|url-status=dead}}</ref>

Melalui Rancangan Malaysia Kesebelas (RMK-11), negeri ini telah menetapkan sasaran di bawah pelan pembangunan lima tahun 2016–2020, termasuk sasaran koridor pembangunan ekonomi untuk Selatan Perak.<ref>{{cite web|url=https://www.fmm.org.my/Perak-@-State_News-@-Perak_State_Government_5_Year_Development_Plan_-_11th_Malaysia_Plan_(2016_to_2020).aspx|title=Perak State Government 5 Year Development Plan - 11th Malaysia Plan (2016 to 2020)|publisher=Federation of Malaysian Manufacturers|access-date=18 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191018080045/https://www.fmm.org.my/Perak-@-State_News-@-Perak_State_Government_5_Year_Development_Plan_-_11th_Malaysia_Plan_(2016_to_2020).aspx|archive-date=18 October 2019|url-status=dead}}</ref> Perak mempunyai beberapa koridor pembangunan, dengan tumpuan berbeza bagi setiap daerah.<ref>{{cite web|url=https://www.perak.gov.my/index.php/en/19-perak-gov|title=Perak Government Development Corridor|publisher=Government of Perak|date=27 May 2016|access-date=19 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191019081001/https://www.perak.gov.my/index.php/en/19-perak-gov|archive-date=19 October 2019|url-status=dead}}</ref> Pelan induk 20 tahun juga digubal pada 2017 untuk memacu pembangunan ekonomi di negeri ini, dengan nilai pembangunan sehingga RM30 bilion.<ref>{{cite web|url=https://themalaysianreserve.com/2017/08/07/perak-drive-economy-new-blueprint/|title=Perak to drive economy with new blueprint|work=Bernama|publisher=The Malaysian Reserve|date=7 August 2017|access-date=18 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191018080633/https://themalaysianreserve.com/2017/08/07/perak-drive-economy-new-blueprint/|archive-date=18 October 2019|url-status=dead}}</ref>

Pada suku pertama 2018, negeri menerima sejumlah RM249.8 juta pelaburan. Setahun kemudian, pelaburan pada suku pertama 2019 telah meningkat kepada RM1.43 bilion. Perak menduduki tempat kelima selepas Pulau Pinang, Kedah, Johor dan Selangor dalam jumlah nilai pelaburan.<ref>{{cite web|url=http://www.bernama.com/state-news/berita.php?id=1738048|title=Perak records RM1.43 bln investments for Jan-March 2019|publisher=Bernama|date=22 June 2019|access-date=18 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191018074852/http://www.bernama.com/state-news/berita.php?id=1738048|archive-date=18 October 2019|url-status=dead}}</ref> Pada 2018, pelaburan sebanyak RM1.9 bilion telah dirancang untuk pelaksanaan pelbagai projek pembuatan dan pembinaan kilang yang berkaitan mulai 2019.<ref>{{cite web|url=https://www.theborneopost.com/2018/10/04/perak-attracts-almost-rm2-billion-worth-of-investments/|title=Perak attracts almost RM2 billion worth of investments|work=Bernama|publisher=The Borneo Post|date=4 October 2018|access-date=18 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191018081231/https://www.theborneopost.com/2018/10/04/perak-attracts-almost-rm2-billion-worth-of-investments/|archive-date=18 October 2019|url-status=dead}}</ref>

Sejak 2005, Perak telah berusaha untuk kekal sebagai pengeluar pertanian terbesar di Malaysia.<ref>{{cite web|url=https://www.thestar.com.my/news/nation/2005/11/16/perak-aims-to-remain-tops-in-farming|title=Perak aims to remain tops in farming|work=The Star|date=16 November 2005|access-date=18 October 2019}}</ref> Pada tahun 2008, negeri ini berusaha untuk menghalalkan industri ternakan udang, kebanyakannya terletak di barat Perak dengan beberapa aktiviti di Tanjung Tualang.<ref>{{cite web|url=https://www.thestar.com.my/news/nation/2008/11/16/perak-to-legalise-prawnfarming-industry|title=Perak to legalise prawn-farming industry|author=Chan Li Leen|work=The Star|date=16 November 2008|access-date=18 October 2019}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.thestar.com.my/news/community/2008/11/17/bid-to-legalise-prawn-farming-industry/|title=Bid to legalise prawn farming industry|work=The Star|date=17 November 2008|access-date=18 October 2019}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.thestar.com.my/metro/community/2015/11/09/peraks-prawn-town-sleepy-town-of-tanjung-tualang-a-popular-destination-for-seafoodloving-tourists|title=Tanjung Tualang: Perak's prawn town|author=Ivan Loh|work=The Star|date=9 November 2015|access-date=18 October 2019}}</ref> Pada tahun 2016, kira-kira 17,589 orang muda di Perak terlibat dalam melaksanakan pelbagai inisiatif negeri dalam sektor pertanian Perak.<ref>{{cite web|url=https://www.nst.com.my/news/2016/04/138946/17589-youths-perak-venture-agriculture-sector-2015|title=17,589 youths in Perak venture into agriculture sector as of 2015|work=Bernama|publisher=New Straits Times|date=13 April 2016|access-date=18 October 2019}}</ref> Pada 2019, Perbadanan Kemajuan Pertanian Negeri Perak (SADC) melancarkan Projek AgroValley Perak bagi meningkatkan pengeluaran pertanian negeri. Inisiatif ini meliputi kawasan seluas 1,983.68 hektar (4,902 ekar) di kawasan Mukim Lenggong Bukit Sapi.<ref>{{cite web|url=http://www.bernama.com/state-news/berita.php?id=1737471|title=Perak SADC to initiate RM1 billion Agrovalley project|publisher=Bernama|date=20 June 2016|access-date=18 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190621000512/http://www.bernama.com/state-news/berita.php?id=1737471|archive-date=21 June 2019|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.perak.gov.my/index.php/en/menu-other-articles/1539-perak-committed-to-be-a-major-contributor-to-country-s-agriculture-sector-28-september-2019|title=Perak Committed To Be A Major Contributor To Country's Agriculture Sector|publisher=Government of Perak|date=28 September 2019|access-date=18 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191018090929/https://www.perak.gov.my/index.php/en/menu-other-articles/1539-perak-committed-to-be-a-major-contributor-to-country-s-agriculture-sector-28-september-2019|archive-date=18 October 2019|url-status=dead}}</ref> Kebanyakan tasik lombong bijih timah Perak yang terbiar menyediakan persekitaran yang sesuai untuk pembiakan ikan air tawar. 65% daripada lombong terbiar telah digunakan untuk pengeluaran perikanan, dengan 30% daripada ikan dieksport ke negara jiran Singapura dan Indonesia.<ref>{{cite web|url=https://perakbiz-route.com.my/perak-biz-route-en/associations-en/malaysia-arowana-fans-club-2/|title=Supplying 80% of national market Storehouse of aqua food|publisher=Perak Biz-Route|date=7 September 2015|access-date=18 October 2019}}</ref> Bagi meningkatkan lagi produktiviti pertanian dan memenuhi permintaan yang semakin meningkat, negeri ini bercadang untuk mengembangkan penanaman kekal sayur-sayuran, bunga-bungaan, kelapa, kelapa sawit, durian dan mangga, di kawasan yang berbeza di seluruh Perak.<ref>{{cite web|url=https://perakbiz-route.com.my/perak-biz-route-en/focus-en/datuk-saarani-mohamad-2/|title=Versatile agricultural policies to meet escalating demands|publisher=Perak Biz-Route|date=7 September 2015|access-date=18 October 2019}}</ref> Sektor pembinaan menyumbang 5.6% daripada pertumbuhan ekonomi Perak pada 2015, menurun kepada 4.0% pada tahun berikutnya. Projek pembangunan dan perumahan mewakili sumbangan utama sektor itu kepada pertumbuhan ekonomi negeri.<ref>{{cite web|url=https://www.iproperty.com.my/news/major-contributor-to-peraks-gdp-construction-sector/|title=Major Contributor to Perak's GDP: Construction sector|publisher=iProperty.com.my|date=17 January 2017|access-date=18 October 2019}}</ref>

=== Pelancongan ===
{{lihat juga|Senarai tarikan pelancong di Perak}}
{{multiple image|perrow=2|total_width=300|align=right
| image1 = Kellie's Castle 01.jpg
| image2 = Menera Condong Teluk Intan - panoramio.jpg
| image3 = Istana kenangan.jpg
| image4 = Istana Ulu Kuala Kangsar.jpg
| footer = Seni bina bersejarah Perak, mengikut arah jam dari kanan atas: [[Menara Jam Condong Teluk Intan]], [[Galeri Sultan Azlan Shah]], [[Muzium Diraja Kuala Kangsar]], [[Istana Kellie]]
}}

Sektor tertiari merupakan sektor ekonomi utama Perak. Pada 2018, negeri ini merupakan destinasi kedua paling popular untuk pelancong domestik di Malaysia, selepas negeri Pahang.<ref>{{cite web|url=https://www.thestar.com.my/metro/metro-news/2018/07/10/tourism-numbers-up-state-official-reports-visitor-statistics-for-2017|title=Perak is No 2 for local tourists|author=Manjit Kaur|work=The Star|date=10 July 2018|access-date=25 October 2019}}</ref> Tarikan Perak termasuk bandar diraja Kuala Kangsar dan bangunan ikoniknya, seperti Istana Iskandariah, Menara Dataran Pavilion, Muzium Diraja Perak, Galeri Sultan Azlan Shah, dan Masjid Ubudiah.<ref>{{cite web|url=https://www.thestar.com.my/news/community/2005/09/22/royal-town-steeped-in-history-and-tradition_1|title=Royal town steeped in history and tradition|author1=Chan Li Leen|author2=Zabidi Tusin|work=The Star|date=22 September 2005|access-date=25 October 2019}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.nst.com.my/news/2017/02/212937/royal-town-kuala-kangsar|title=The royal town of Kuala Kangsar|author=David Bowden|newspaper=New Straits Times|date=16 February 2017|access-date=25 October 2019}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.star2.com/travel/malaysia/2017/09/19/exploring-kuala-kangsar-peraks-royal-town/|title=Exploring Kuala Kangsar, Perak's royal town|author=Ming Teoh|publisher=Star2.com|date=19 September 2017|access-date=25 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191025012549/https://www.star2.com/travel/malaysia/2017/09/19/exploring-kuala-kangsar-peraks-royal-town/|archive-date=25 October 2019|url-status=dead}}</ref> Warisan kolonial British di Perak termasuklah Menara Jam Memorial Birch, Mahkamah Tinggi Ipoh, stesen kereta api Ipoh, Dewan Bandaran Ipoh dan Pejabat Pos Lama, Istana Kellie, Hotel Majestic Station, Kolej Melayu Kuala Kangsar, Maxwell Hill (Bukit Larut), Muzium Negeri Perak,<ref>{{cite web|url=http://www.jmm.gov.my/en/museum/perak-museum|title=Perak Museum|publisher=Department of Museums Malaysia|access-date=25 October 2019}}</ref> Kelab Diraja Ipoh, Gereja St. John, dan Taman Tasik Taiping.<ref name="Ipoh architecture">{{cite web|url=https://theculturetrip.com/asia/malaysia/articles/the-most-beautiful-architecture-in-ipoh-malaysia/|title=The Most Beautiful Architecture in Ipoh, Malaysia|author=Sam Bedford|publisher=Culture Trip|date=22 May 2018|access-date=25 October 2019}}</ref> Peristiwa sejarah perjuangan Melayu tempatan dikenang di Kompleks Sejarah Pasir Salak.<ref>{{cite web|url=http://muzium.perak.gov.my/index.php/en/museums/pasir-salak-historical-complex|title=Pasir Salak Historical Complex|publisher=Perak State Museum Board|access-date=25 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20180705055921/http://muzium.perak.gov.my/index.php/en/museums/pasir-salak-historical-complex|archive-date=5 July 2018|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.thestar.com.my/metro/focus/2017/11/13/more-than-just-about-birch-and-maharaja-lela-kampung-gajah-a-mustsee-for-tourists-as-it-is-steeped-i|title=More than just about Birch and Maharaja Lela|author=Chan Li Leen|work=The Star|date=13 November 2017|access-date=25 October 2019}}</ref> Terdapat juga beberapa mercu tanda etnik Cina yang bersejarah, terutamanya di Ipoh, ibu negara. Ia termasuk bangunan Muzium Darul Ridzuan,<ref>{{cite web|url=http://muzium.perak.gov.my/index.php/en/museums/darul-ridzuan-museum|title=Darul Ridzuan Museum|publisher=Perak State Museum Board|access-date=25 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20180706110923/http://muzium.perak.gov.my/index.php/en/museums/darul-ridzuan-museum|archive-date=6 July 2018|url-status=dead}}</ref> bekas rumah agam pelombong bijih timah Cina yang kaya; Han Chin Pet Soo, bekas kelab untuk pelombong Hakka dan syurga aktiviti gelap;<ref name="Ipoh architecture"/> dan Menara Condong Teluk Intan.<ref>{{cite web|url=http://www.mpti.gov.my/en/visitors/places-interest/menara-condong|title=Menara Condong|trans-title=Leaning Tower|publisher=Teluk Intan Municipal Council|access-date=25 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191025032257/http://www.mpti.gov.my/en/visitors/places-interest/menara-condong|archive-date=25 October 2019|url-status=dead}}</ref>

[[File:Road bridge passing the Royal Belum Rainforest, Perak, Malaysia.jpg|thumb|left|Jambatan jalan melepasi Hutan Hujan Royal Belum semasa jam biru]]

Perak juga mengandungi beberapa tarikan semula jadi, termasuk tempat perlindungan burung, gua, hutan simpan, pulau, tebing batu kapur, gunung, dan pantai berpasir putih. Antara tapak semula jadi ialah Pulau Banding, Hutan Simpan Belum-Temengor,<ref>{{cite web|url=https://belum.com.my/|title=Living tale of nature|publisher=Belum Temenggor|access-date=25 October 2019}}</ref> Kuil Gua Kek Lok Tong dan Taman Zen,<ref name="Ipoh nature attractions">{{cite web|url=https://theculturetrip.com/asia/malaysia/articles/8-gorgeous-natural-sights-near-ipoh-malaysia/|title=8 Gorgeous Natural Sights near Ipoh, Malaysia|author=Sam Bedford|publisher=Culture Trip|date=23 May 2018|access-date=25 October 2019}}</ref> Taman Semula Jadi Kinta,<ref name="Ipoh nature attractions"/> Hutan Simpan Bakau Matang, Gunung Yong Belar,<ref name="Ipoh nature attractions"/> Pulau Pangkor,<ref>{{cite web|url=https://theculturetrip.com/asia/malaysia/articles/how-to-travel-to-pangkor-island/|title=How to Travel to Pangkor Island|author=Sam Bedford|publisher=Culture Trip|date=18 July 2018|access-date=25 October 2019}}</ref> Gua Tempurung,<ref>{{cite web|url=http://www.mdkampar.gov.my/en/visitors/places-interest/tempurung-cave|title=Tempurung Cave|publisher=Kampar District Council|access-date=25 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191025020655/http://www.mdkampar.gov.my/en/visitors/places-interest/tempurung-cave|archive-date=25 October 2019|url-status=dead}}</ref> dan Hutan Simpan Ulu Kinta.<ref name="Ipoh nature attractions"/> Tarikan rekreasi termasuk Retret Air Panas Banjaran,<ref name="Perak recreational parks">{{cite web|url=https://visitperak.com.my/category/nature/page/2/|title=Category: Nature|publisher=Visit Perak|access-date=25 October 2019}}</ref> Taman Rekreasi D. R Seenivasagam,<ref name="Perak's garden city">{{cite web|url=https://www.thestar.com.my/news/community/2005/09/08/welcome-to-peraks-garden-city/|title=Welcome to Perak's garden city|author1=V. P. Sujata|author2=Lew Yong Kan|author3=Zabidi Tusin|work=The Star|date=8 September 2005|access-date=25 October 2019}}</ref> Lembah Teh Gaharu Gopeng,<ref>{{cite web|url=http://www.gaharu.com.my/|title=Home|publisher=Gaharu Tea Valley Gopeng|access-date=25 October 2019}}</ref> Taman Semula Jadi Go Chin Pomelo,<ref>{{cite web|url=https://www.thestar.com.my/metro/focus/2017/12/15/thriving-in-tambun-the-humble-pomelo-is-synonymous-with-this-small-town-and-grows-well-on-former-min/|title=Thriving in Tambun|author=Foong Pek Yee|work=The Star|date=15 December 2017|access-date=25 October 2019}}</ref> Taman Rekreasi Gunung Lang,<ref name="Ipoh nature attractions"/> Kinta Riverfront Walk, <ref name="Perak recreational parks"/> Taman Rimba Kuala Woh,<ref name="Perak recreational parks"/> Gunung Lang,<ref name="Perak recreational parks"/> Lost World of Tambun,<ref>{{cite web|url=https://sunwaylostworldoftambun.com/|title=Home|publisher=Sunway Lost World of Tambun|access-date=25 October 2019}}</ref> My Gopeng Resort,<ref name="Perak recreational parks"/> Taman Herba Perak,<ref name="Perak recreational parks"/> Taman Rekreasi Sultan Abdul Aziz, dan Air Panas Sungai Klah Taman.<ref name="Perak's garden city"/>

Sejak sejarah dikuasai oleh perlombongan timah dan [[getah]], Perak mengalami kesulitan yang amat teruk dengan kemerosotan kedua-dua industri tersebut. Tindakan telah diambil baru-baru ini untuk mengubah ekonomi negeri Perak kepada sebuah ekonomi berdasarkan [[perindustrian]] dan [[pengilangan]].

== Prasarana ==
[[File:Downtown Ipoh, Perak, Malaysia.jpg|thumb|Prasarana lama dan baru di ibu kota [[Ipoh]]<ref>{{cite web|url=https://www.thestar.com.my/metro/community/2015/08/26/ipoh-going-through-a-transformation-the-number-of-tall-buildings-in-the-city-on-the-rise|title=Ipoh going through a transformation|author=Ivan Loh|work=The Star|date=26 August 2015|access-date=21 October 2019}}</ref>]]

Perak mempunyai rancangan pembangunan kerajaan negeri 2016–2020. Dana Pembangunan berjumlah RM397,438,000 telah diluluskan oleh Dewan Undangan Negeri pada 2016.<ref>{{cite web|url=https://www.malaymail.com/news/malaysia/2015/11/24/perak-state-assembly-passes-state-budget-2016/1010581|title=Perak state assembly passes State Budget 2016|work=Bernama|publisher=The Malay Mail|date=24 November 2015|access-date=21 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191021023553/https://www.malaymail.com/news/malaysia/2015/11/24/perak-state-assembly-passes-state-budget-2016/1010581|archive-date=21 October 2019|url-status=dead}}</ref> Bajet 2018 memperuntukkan Perak lagi RM1.176 bilion, di mana RM421.28 juta diperuntukkan untuk perbelanjaan pembangunan, dan RM755.59 juta untuk kos pengurusan.<ref>{{cite web|url=https://www.perak.gov.my/index.php/en/menu-other-articles/918-perak-allocates-rm1-17-billion-for-budget-2018-21-november-2017|title=Perak Allocates RM1.17 Billion For Budget 2018|publisher=Government of Perak|date=21 November 2017|access-date=21 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191021025825/https://www.perak.gov.my/index.php/en/menu-other-articles/918-perak-allocates-rm1-17-billion-for-budget-2018-21-november-2017|archive-date=21 October 2019|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.nst.com.my/news/nation/2017/11/306282/perak-allocates-rm12b-budget|title=Perak allocates RM1.2b for budget|author=Nuradzimmah Daim|newspaper=New Straits Times|date=22 November 2017|access-date=21 October 2019}}</ref> Selain menarik pelabur, kerajaan negeri sedang berusaha menambah baik dan membina infrastruktur baharu. Kerajaan baharu yang dipilih pada 2018 mengumumkan hasratnya untuk meneruskan projek pembangunan yang dimulakan oleh kerajaan terdahulu untuk semua daerah di Perak.<ref>{{cite news|url=https://www.nst.com.my/news/nation/2018/12/437073/perak-govt-continue-projects-previous-administration-says-mb|title=Perak govt to continue projects by previous administration, says MB|author=Zahratulhayat Mat Arif|newspaper=New Straits Times|date=4 December 2018|access-date=21 October 2019}}</ref>

===Tenaga dan sumber air===

Pengagihan elektrik di Perak dikendalikan dan diuruskan oleh Tenaga Nasional Berhad (TNB). Stesen Janakuasa Temenggor di Gerik mempunyai kapasiti 348 MW, yang terbesar daripada banyak loji hidroelektrik di negeri ini. Dibina oleh British, Stesen Janakuasa Chenderoh, stesen janakuasa empangan hidroelektrik tertua di negeri itu, mempunyai kapasiti 40.5 MW.<ref>{{cite journal|url=http://psasir.upm.edu.my/id/eprint/8691/1/FSKTM_2002_9_A.pdf|title=Development of the Cascading Module for Hydro Energy Decision Support System (HEDSS) for Temengor-Bersiak-Kenering Power Plants|author=Ezuria Nadzri|via=[[Universiti Putra Malaysia]]|year=2002|pages=4 (17–25)|quote=The generation facilities consist of four units with  a total installed capacity of 348 MW.|archive-url=https://web.archive.org/web/20191021044544/http://psasir.upm.edu.my/id/eprint/8691/1/FSKTM_2002_9_A.pdf|archive-date=21 October 2019|url-status=dead}}</ref> Stesen janakuasa hidroelektrik lain termasuk Stesen Janakuasa Sultan Azlan Shah Kenering (120 MW), Stesen Janakuasa Hidroelektrik Sultan Azlan Shah Bersia (72 MW), Stesen Janakuasa Hilir Sungai Piah (54 MW), dan Stesen Janakuasa Atas Sungai Piah (14.6 MW).<ref>{{cite journal|url=http://palmoilis.mpob.gov.my/publications/POEB/poeb113-data.pdf|title=(Datasheet) Power Generation Plants in Malaysia|journal=Palm Oil Engineering Bulletin|via=Palm Information Online Services, Malaysian Palm Oil Board|pages=45|number=113|archive-url=https://web.archive.org/web/20191021045512/http://palmoilis.mpob.gov.my/publications/POEB/poeb113-data.pdf|archive-date=21 October 2019|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite journal|url=https://gsm.org.my/products/702001-101397-PDF.pdf|title=Engineering geology of Sungai Piah Hydro-Electric Project, Perak, Peninsular Malaysia|author=Saim Suratman|journal=Bulletin of the Geological Society of Malaysia|via=Geological Society of Malaysia|year=1986|access-date=21 October 2019|pages=871–881|archive-url=https://web.archive.org/web/20191021070045/https://gsm.org.my/products/702001-101397-PDF.pdf|archive-date=21 October 2019|url-status=dead}}</ref> Loji Janakuasa Manjung 4,100 MW, juga dikenali sebagai Stesen Janakuasa Sultan Azlan Shah, adalah stesen janakuasa arang batu yang terletak di pulau buatan di luar pantai Perak. Ia dimiliki dan dikendalikan oleh TNB Janamanjung, anak syarikat milik penuh TNB. Loji itu dianggap sebagai salah satu projek Penjana Tenaga Bebas (IPP) terbesar di Asia.<ref>{{cite web|url=https://www.nsenergybusiness.com/projects/manjung-power-plant-perak/|title=Manjung Power Plant, Perak|publisher=NS Energy|access-date=21 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191021031557/https://www.nsenergybusiness.com/projects/manjung-power-plant-perak/|archive-date=21 October 2019|url-status=dead}}</ref> Loji kuasa kitaran gabungan GB3 di Lumut, yang dikendalikan oleh Malakoff, mempunyai kapasiti 640 MW.<ref>{{cite web|url=https://www.malakoff.com.my/Our-Business/Power-Plant-and-Water-Desalination-Plant-Locations/|title=Power Plant and Water Desalination Plant Locations (GB3 Power Plant)|publisher=[[Malakoff (power company)|Malakoff]]|access-date=21 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191021035536/https://www.malakoff.com.my/Our-Business/Power-Plant-and-Water-Desalination-Plant-Locations/|archive-date=21 October 2019|url-status=dead}}</ref>

Bekalan air paip negeri ini diuruskan oleh Lembaga Air Perak (PWB), sebuah badan korporat yang ditubuhkan di bawah Enakmen Lembaga Air Perak pada 1988. Ia memberi perkhidmatan kepada lebih 2.5 juta orang, dan merupakan antara operator air terbesar di Semenanjung Tanah Melayu, selepas Selangor dan Johor. Sebelum PWB ditubuhkan, perkhidmatan air pada mulanya telah disediakan oleh Jabatan Kerja Raya Perak, dan seterusnya oleh Jabatan Bekalan Air Perak.<ref>{{cite web|url=http://www.lap.com.my/bi/index.php/profil-korporat/about-us|title=About Us|publisher=Perak Water Board|access-date=21 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191021064432/http://www.lap.com.my/bi/index.php/profil-korporat/about-us|archive-date=21 October 2019|url-status=dead}}</ref> Bekalan air negeri ini kebanyakannya datang daripada dua empangan utamanya, Empangan Air Kuning di Taiping dan Empangan Sultan Azlan Shah di Ipoh.<ref>{{cite news|url=https://www.nst.com.my/news/nation/2019/03/472451/water-major-perak-dams-remains-normal-level-despite-dry-spell|title=Water at major Perak dams remains at normal level despite dry spell|author=Zahratulhayat Mat Arif|newspaper=New Straits Times|date=24 March 2019|access-date=21 October 2019}}</ref>

===Telekomunikasi dan penyiaran===

Telekomunikasi di Perak pada asalnya ditadbir oleh Jabatan Pos dan Telekomunikasi, dan diselenggara oleh British Cable & Wireless Communications, bertanggungjawab ke atas semua perkhidmatan telekomunikasi di Tanah Melayu.<ref>{{cite web|url=http://studentsrepo.um.edu.my/983/3/CHAPT2.pdf|title=Chapter 2: An Overview of the Telecommunications Industry in Malaysia|publisher=University of Malaya|access-date=21 October 2019|page=2/21 (7)|archive-url=https://web.archive.org/web/20160702120800/http://studentsrepo.um.edu.my/983/3/CHAPT2.pdf|archive-date=2 July 2016|url-status=dead}}</ref><ref name="telecom merged">{{cite news|url=https://news.google.com/newspapers?nid=1309&dat=19970517&id=6PxOAAAAIBAJ&pg=5076,2413004|title=Changing role of the Telecoms Department|newspaper=New Straits Times|date=17 May 1997|access-date=21 October 2019}}</ref> Talian telegraf pertama, yang menghubungkan Rumah Perak Residen British di Kuala Kangsar dengan rumah Timbalan Residen British di Taiping, telah diletakkan oleh Jabatan Pos dan Telegraf pada tahun 1874.<ref>{{cite news|url=https://www.theborneopost.com/2012/07/04/telekom-malaysia-puts-last-stop-to-telegram-service/|title=Telekom Malaysia puts last 'stop' to telegram service|newspaper=The Borneo Post|date=4 July 2012|access-date=21 October 2019|quote=The first telegraph line was set up by the now defunct Department of Posts and Telegraph from Kuala Kangsar to Taiping in 1874. It signalled the beginning of an era of telecommunications in the country.|archive-url=https://web.archive.org/web/20191021075101/https://www.theborneopost.com/2012/07/04/telekom-malaysia-puts-last-stop-to-telegram-service/|archive-date=21 October 2019|url-status=dead}}</ref> Laluan selanjutnya dibina untuk menghubungkan semua kawasan ekonomi utama British pada masa itu, dan khususnya wilayah Negeri-Negeri Selat British.<ref>{{cite journal|url=http://commonrepo.um.edu.my/259/1/FMS%20GOV%201921_2.pdf|title=Supplement to the F.M.S. Government Gazette [XIV. – Posts and Telegraphs]|journal=Federated Malay States Authority|via=University of Malaya Repository|year=1921|page=8 [10/36]|archive-url=https://web.archive.org/web/20191023040539/http://commonrepo.um.edu.my/259/1/FMS%20GOV%201921_2.pdf|archive-date=23 October 2019|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.thestar.com.my/news/nation/2017/08/31/ringing-in-the-many-changes/|title=Ringing in the many changes|author=Sharmila Nair|work=The Star|date=31 August 2017|access-date=21 October 2019}}</ref> Berikutan penubuhan Persekutuan Malaysia pada tahun 1963, pada tahun 1968 jabatan telekomunikasi di Tanah Melayu dan Borneo bergabung membentuk Jabatan Telekomunikasi Malaysia, yang kemudiannya menjadi Telekom Malaysia (TM).<ref name="telecom merged"/> Negeri ini kekal komited dengan kerjasama penuh dengan kerajaan persekutuan untuk melaksanakan projek pembangunan telekomunikasi terkini di Perak.<ref>{{cite web|url=http://bernama.com/en/news.php?id=1751127|title=Perak committed to implementing high-impact telecommunications development projects|publisher=Bernama|date=27 July 2019|access-date=21 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191021080619/http://bernama.com/en/news.php?id=1751127|archive-date=21 October 2019|url-status=dead}}</ref>

Perak dijangka menjadi negeri Malaysia pertama yang memperkenalkan Pelan Gentian dan Ketersambungan Kebangsaan (NFCP) untuk Internet berkelajuan tinggi di kawasan luar bandar.<ref>{{cite web|url=https://www.thestar.com.my/news/nation/2019/07/04/perak-to-be-first-state-to-introduce-highspeed-internet-in-rural-areas|title=Perak to be first state to introduce high-speed Internet in rural areas|author=Ili Aqilah|work=The Star|date=4 July 2019|access-date=21 October 2019}}</ref> Penyiaran televisyen di negeri ini terbahagi kepada televisyen terestrial dan satelit. Terdapat dua jenis penyedia televisyen percuma ke udara: MYTV Broadcasting (digital terrestrial) dan Astro NJOI (satelit), manakala IPTV diakses melalui Unifi TV melalui perkhidmatan langganan internet gentian optik UniFi.<ref>{{cite web|url=https://www.tm.com.my/AboutTM/NewsRelease/Pages/TMUNIFISERVICENOWINPERAK.aspx|title=TM UniFi Service now in Perak|publisher=[[Telekom Malaysia]]|date=19 January 2012|access-date=21 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191021085553/https://www.tm.com.my/AboutTM/NewsRelease/Pages/TMUNIFISERVICENOWINPERAK.aspx|archive-date=21 October 2019|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.thesundaily.my/local/perak-tm-targets-90-unifi-users-by-2021-FY1166722|title=Perak TM targets 90% Unifi users by 2021|work=The Sun|date=28 July 2019|access-date=21 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191021085646/https://www.thesundaily.my/local/perak-tm-targets-90-unifi-users-by-2021-FY1166722|archive-date=21 October 2019|url-status=dead}}</ref> Kerajaan persekutuan Malaysia mengendalikan satu saluran radio negeri, Perak FM.<ref>{{cite web|url=http://perakfm.rtm.gov.my/info|title=Sejarah|trans-title=History|language=ms|publisher=Perak FM|access-date=21 October 2019}}</ref>

=== {{anchor|Pengangkutan}}Pengangkutan ===
{{multiple image|perrow=2|total_width=300|align=left
| image1 = Ipoh Highway.jpg
| image2 = Tanjungmalimrailwaystation1.jpg
| image3 = Sultan Azlan Shah Airport.JPG
| image4 = Jetty at Lumut.jpg
| footer = Mengikut arah jam dari kanan atas: [[stesen kereta api Tanjung Malim]], feri Pulau Pangkor, [[Lapangan Terbang Sultan Azlan Shah]], dan [[Lebuhraya Utara-Selatan]] Ipoh
}}
[[File:Gloomy Sunset After The Rain in Kampar.jpg|thumb|right|[[Waktu sibuk]] lalu lintas pada [[senja]] di [[Daerah Kampar|Kampar]]]]
[[File:Perak Transit bus at Jalan Kuala Kangsar, Ipoh (220806) 03 (cropped).jpg|thumb|Bas PerakTransit di jalan Kuala Kangsar, [[Ipoh]]]]

Lebuhraya Utara-Selatan Malaysia menghubungkan Perak dengan negeri-negeri pantai barat Malaysia dan wilayah persekutuan yang lain. Perak mempunyai dua kategori jalan raya, pada 2016 berjumlah 1,516 kilometer (942 mi) jalan persekutuan, dan 28,767 kilometer (17,875 mi) jalan negeri.<ref>{{cite web|url=https://www.jkr.gov.my/sites/default/files/upload/BUKU%20STATISTIK%20JALAN%20EDISI%202016.pdf|title=Statistik Jalan|trans-title=Road Statistics|language=ms|publisher=[[Malaysian Public Works Department]]|year=2016|access-date=21 October 2019|page=10/148 [6]|issn=1985-9619|archive-date=15 September 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180915154940/https://www.jkr.gov.my/sites/default/files/upload/BUKU%20STATISTIK%20JALAN%20EDISI%202016.pdf|url-status=dead}}</ref> Sebuah lebuh raya baharu, Lebuhraya Pantai Barat, sedang dibina untuk menghubungkan kawasan pantai di negeri ini dan mengurangkan kesesakan lalu lintas yang semakin meningkat.<ref>{{cite news|url=https://www.nst.com.my/news/nation/2019/04/474833/west-coast-expressway-ease-traffic|title=West Coast Expressway to ease traffic|author=Mohd Noor Aswad|newspaper=New Straits Times|date=1 April 2019|access-date=21 October 2019}}</ref> Perak mempunyai rangkaian jalan raya berkembar dan mengikut peraturan lalu lintas sebelah kiri. Bandar menyediakan pengangkutan awam, termasuk bas, teksi dan perkhidmatan Grab. Di bawah Rancangan Malaysia Kesebelas (RMK11), sekitar 23 projek infrastruktur bernilai RM4.7 bilion telah dilaksanakan. Ini termasuk 11 projek jalan raya untuk negeri ini, melibatkan peruntukan RM1.84 bilion untuk kerja naik taraf dan pembesaran yang dijalankan oleh Jabatan Kerja Raya (JKR).<ref>{{cite news|url=https://www.nst.com.my/news/nation/2018/04/360587/twenty-three-11mp-projects-worth-rm47-billion-boost-state|title=Twenty-three 11MP projects worth RM4.7 billion boost state|author=Shaarani Ismail|newspaper=New Straits Times|date=23 April 2019|access-date=21 October 2019}}</ref>

Stesen kereta api Ipoh, di Jalan Panglima Bukit Gantang Wahab di ibu negeri, adalah stesen tertua rangkaian rel Perak. Ia dibina oleh British pada tahun 1917, dan dinaik taraf pada tahun 1936.<ref>{{cite web|url=https://www.thestar.com.my/metro/focus/2017/04/15/100-years-old-and-going-strong-despite-apathy-the-ipoh-railway-station-once-was-a-hive-of-activity-i/|title=100 years old and going strong despite apathy|author=T. Avineshwaran|work=The Star|date=15 April 2017|access-date=21 October 2019}}</ref><ref>{{cite book|author=Dominique Grele|title=100 Resorts Malaysia: Places with a Heart|url=https://books.google.com/books?id=7C22s1cDfmgC&pg=PA71|date=November 2004|publisher=Asiatype, Inc.|isbn=978-971-0321-03-2|pages=71–}}</ref> Pada 2019, projek pembangunan bersepadu telah dilancarkan untuk menaik taraf stesen kereta api dan kawasan sekitarnya.<ref>{{cite web|url=https://www.thestar.com.my/news/nation/2019/10/10/rm5bil-project-to-turn-ipoh-railway-station-into-transport-hub|title=RM5bil project to turn Ipoh railway station into transport hub|author=Manjit Kaur|work=The Star|date=10 October 2019|access-date=21 October 2019}}</ref> Perkhidmatan bot menyediakan akses pengangkutan utama ke Pulau Pangkor, selain perjalanan udara.<ref>{{cite book|author1=Isabel Albiston|author2=Brett Atkinson|author3=Greg Benchwick|author4=Cristian Bonetto|author5=Austin Bush|author6=Robert Kelly|author7=Simon Richmond|author8=Richard Waters|author9=Anita Isalska|title=Lonely Planet Malaysia Singapore & Brunei|url=https://books.google.com/books?id=V064DAAAQBAJ&pg=PT347|date=1 August 2016|publisher=Lonely Planet|isbn=978-1-76034-162-6|pages=347–}}</ref> Lapangan Terbang Sultan Azlan Shah ialah lapangan terbang antarabangsa utama Perak, bertindak sebagai pintu masuk utama ke negeri ini. Lapangan terbang awam lain termasuk Lapangan Terbang Pangkor dan Lapangan Terbang Sitiawan, dan terdapat lapangan terbang persendirian atau terhad seperti Lapangan Terbang Jendarata dan Lapangan Terbang Taiping tentera.<ref>{{cite web|url=https://ourairports.com/countries/MY/08/airports.html|title=Airports in Perak, Malaysia|publisher=OurAirports|access-date=21 October 2019}}</ref>

=== Penjagaan kesihatan ===
{{see also|Senarai hospital di Malaysia}}
[[File:Taiping General Hospital - panoramio.jpg|thumb|Taiping Hospital di [[Taiping, Perak|Taiping]]]]

Perkhidmatan kesihatan di Perak ditadbir oleh Jabatan Kesihatan Negeri Perak. Hospital kerajaan utama negeri ini ialah Hospital Raja Permaisuri Bainun 990 katil, sebelum ini dikenali sebagai Hospital Ipoh, yang turut menggabungkan hospital wanita dan kanak-kanak.<ref>{{cite web|url=https://hrpb.moh.gov.my/baru/index.php/mengenai-kami/imbasan-sejarah-latar-belakang|title=Sejarah Hospital|trans-title=Hospital History|language=ms|publisher=Raja Permaisuri Bainun Hospital|access-date=22 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191022014837/https://hrpb.moh.gov.my/baru/index.php/mengenai-kami/imbasan-sejarah-latar-belakang|archive-date=22 October 2019|url-status=dead}}</ref> Hospital lain termasuk empat hospital pakar: Hospital Taiping, Hospital Teluk Intan, Hospital Seri Manjung, dan Hospital Slim River khusus minor; sembilan hospital daerah: Hospital Batu Gajah, Hospital Changkat, Hospital Gerik, Hospital Kampar, Hospital Kuala Kangsar, Hospital Parit Buntar, Hospital Selama, Hospital Sungai Siput, Hospital Tapah; dan satu hospital psikiatri: Hospital Bahagia Ulu Kinta.<ref>{{cite web|url=http://jknperak.moh.gov.my/v4/index.php/en/awam/senarai-tadbiran-jknp/senarai-hospital.html|title=Hospital|language=ms|publisher=Perak State Health Department|date=19 May 2011|access-date=22 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191022015237/http://jknperak.moh.gov.my/v4/index.php/en/awam/senarai-tadbiran-jknp/senarai-hospital.html|archive-date=22 October 2019|url-status=dead}}</ref> Klinik kesihatan awam lain, klinik 1Malaysia, dan klinik desa tersebar di seluruh negeri. Terdapat beberapa hospital swasta antaranya Pusat Perubatan Anson Bay, Pusat Perubatan Apollo, Pusat Perubatan Ar-Ridzuan, Hospital Asia Colombia, Hospital Fatimah, Hospital Ipoh Pantai, Pusat Pakar Ipoh, Pusat Perubatan Kinta, Hospital Manjung Pantai, Komuniti Perak Hospital Pakar, Hospital Pakar Sri Manjung, Pusat Perubatan Taiping, dan Hospital Kumpulan Ulu Bernam Jenderata.<ref>{{cite web|url=http://jknperak.moh.gov.my/v4/index.php/en/hospital-dan-pusat-rawatan-swasta|title=Hospital dan Pusat Rawatan Swasta|trans-title=Hospitals and Private Treatment Centres|language=ms|publisher=Perak State Health Department|date=9 February 2015|access-date=22 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191022020811/http://jknperak.moh.gov.my/v4/index.php/en/hospital-dan-pusat-rawatan-swasta|archive-date=22 October 2019|url-status=dead}}</ref> Pada tahun 2009, nisbah doktor-pesakit negeri ialah 3 setiap 1,000.<ref>{{cite web|url=http://www.crc.gov.my/nhsi/wp-content/uploads/publications/NHEWS_PrimaryCare/chapter3.pdf|title=Workforce in Primary Care in Malaysia [Table 3.1 Number and Density of Primary Care Doctors in Malaysia by State and Sector]|author1=Kamaliah MN|author2=Teng CL|author3=Nordin S|author4=Noraziah AB|author5=Salmiah MS|author6=Fauzia AM|author7=Normimiroslina CO|author8=Nadia FMG|author9=Farah A|author10=Mohd AY|publisher=National Healthcare Establishment and Workforce Statistics, Malaysia|year=2008–2009|access-date=22 October 2019|page=2/6 [8]|archive-url=https://web.archive.org/web/20180914031909/http://www.crc.gov.my/nhsi/wp-content/uploads/publications/NHEWS_PrimaryCare/chapter3.pdf|archive-date=14 September 2018|url-status=dead}}</ref>

=== Pendidikan ===
{{main|Senarai sekolah di Perak|Senarai universiti di Malaysia|}}
[[File:UTAR's Grand Hall Lighted Up.jpg|thumb|left|Seni bina Cina [[Universiti Tunku Abdul Rahman]] (UTAR) Dewan Besar Kampus, Kampar, pada waktu malam.<ref>{{cite web|url=https://www.asc2017.net/utar-kampar-campus/|title=Universiti Tunku Abdul Rahman (UTAR) Kampar Campus|publisher=Asian Science Camp 2017|access-date=22 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191022081309/https://www.asc2017.net/utar-kampar-campus/|archive-date=22 October 2019|url-status=dead}}</ref>]]

Semua sekolah rendah dan menengah adalah dalam bidang kuasa Jabatan Pendidikan Negeri Perak, di bawah bimbingan Kementerian Pendidikan negara.<ref>{{cite web|url=http://jpnperak.moe.gov.my/|title=Jabatan Pendidikan Negeri Perak (Perak State Education Department)|publisher=Perak State Education Department|access-date=22 October 2019|archive-date=18 November 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161118230103/http://jpnperak.moe.gov.my/|url-status=dead}}</ref> Antara sekolah tertua di Perak ialah Sekolah King Edward VII (1883), Sekolah Inggeris-Cina (1895), dan St. Michael's Institution (1912).<ref>{{cite web|url=https://says.com/my/news/old-school-sekolah-menengahs-that-are-over-100-years-old-and-still-going-strong|title=14 SMKs That Are Over 100 Years Old And Still Going Strong|author=Anabelle Ong|publisher=Says.com|date=8 April 2015|access-date=22 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20180914003938/https://says.com/my/news/old-school-sekolah-menengahs-that-are-over-100-years-old-and-still-going-strong|archive-date=14 September 2018|url-status=dead}}</ref> Sehingga 2019, Perak mempunyai sejumlah 250 sekolah menengah kerajaan,<ref>{{cite web|url=http://myschoolchildren.com/data/SEK_MEN_Perak.htm|title=Senarai Nama Semua Sekolah Menengah di Negeri Perak (Sejumlah 250 buah) (List of All Secondary Schools in Perak) [Total 250]|work=Educational Management Information System|via=MySchoolChildren.com|access-date=22 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191022025103/http://myschoolchildren.com/data/SEK_MEN_Perak.htm|archive-date=22 October 2019|url-status=dead}}</ref> enam sekolah antarabangsa (City Harbour International School,<ref>{{cite web|url=https://www.cityharbour.edu.my/|title=Home|publisher=City Harbour International School|access-date=22 October 2019}}</ref> Fairview International School Kampus Ipoh,<ref>{{cite web|url=http://www.fairview.edu.my/fv_live/welcome-to-fairview-ipoh-campus/|title=Ipoh Campus|publisher=Fairview International School Ipoh Campus|access-date=22 October 2019}}</ref> Imperial International School Ipoh,<ref>{{cite web|url=https://www.imperial.edu.my/|title=Imperial International School Ipoh Campus|publisher=Imperial International School|access-date=22 October 2019}}</ref> Seri Botani International School,<ref>{{cite web|url=https://www.sbis.edu.my/|title=Home|publisher=Seri Botani International School|access-date=22 October 2019}}</ref> Tenby Schools Ipoh,<ref>{{cite web|url=https://www.tenby.edu.my/ipoh|title=Home|publisher=Tenby Schools Ipoh|access-date=22 October 2019}}</ref> dan Westlake International School),<ref>{{cite web|url=https://www.westlakeschool.edu.my/|title=Home|publisher=Westlake International School|access-date=22 October 2019}}</ref> dan sembilan sekolah bebas Cina.<ref>{{cite web|url=https://www.schoolmalaysia.com/school/list.php?page=2&type=9|title=List of Chinese Independent Schools [Perak]|publisher=School Malaysia|access-date=22 October 2019}}</ref> Terdapat sebuah pusat pembelajaran Jepun, terletak di ibu negeri, Ipoh.<ref>{{cite web|url=https://www.jfkl.org.my/language/learners/list-of-japanese-language-school-in-malaysia/|title=List of Japanese Language School in Malaysia [Perak]|publisher=Japan Foundation Kuala Lumpur|access-date=22 October 2019}}</ref> Universiti Pendidikan Sultan Idris ialah universiti awam tunggal, dan terdapat tiga universiti swasta: Universiti Tunku Abdul Rahman (UTAR), Universiti Antarabangsa Quest,<ref>{{cite web|url=https://www.qiup.edu.my/about-us/about-the-university/|title=About QIUP|publisher=Quest International University|access-date=22 October 2019}}</ref> dan Universiti Teknologi Petronas, serta cawangan kampus Universiti Kuala Lumpur Institut Teknologi Kejuruteraan Marin Malaysia (UniKL MIMET),<ref>{{cite web|url=http://www2.mqa.gov.my/mqr/english/eakrKPList.cfm?IDAkrIPTS=234|title=Universiti Kuala Lumpur - Malaysian Institute of Marine Engineering Technology (UniKL MIMET)|publisher=Malaysian Qualifications Register|access-date=22 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191022091516/http://www2.mqa.gov.my/mqr/english/eakrKPList.cfm?IDAkrIPTS=234|archive-date=22 October 2019|url-status=dead}}</ref> dan Kolej Perubatan Diraja Universiti Kuala Lumpur Perak (UniKL RCMP).<ref>{{cite web|url=http://www2.mqa.gov.my/mqr//english/eakrKPList.cfm?IDAkrIPTS=186|title=Universiti Kuala Lumpur - Royal College of Medicine Perak (UniKL RCMP) (Previously known as: Kolej Perubatan DiRaja Perak)|publisher=Malaysian Qualifications Register|access-date=22 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191022091556/http://www2.mqa.gov.my/mqr//english/eakrKPList.cfm?IDAkrIPTS=186|archive-date=22 October 2019|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www2.mqa.gov.my/mqr/english/eakrKPList.cfm?IDAkrIPTS=239|title=Universiti Tunku Abdul Rahman (UTAR), Perak Campus|publisher=Malaysian Qualifications Register|access-date=22 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191022091217/http://www2.mqa.gov.my/mqr/english/eakrKPList.cfm?IDAkrIPTS=239|archive-date=22 October 2019|url-status=dead}}</ref> Kolej lain termasuk Kolej Cosmopoint, Kolej Maxwell Ipoh, Kolej Olympia Ipoh, Kolej Sunway Ipoh, Kolej Syuen, Kolej Taj, Kolej Tunku Abdul Rahman Kampus Cawangan Perak, dan Kolej WIT Cawangan Ipoh. Terdapat beberapa politeknik, antaranya Politeknik Sultan Azlan Shah di Behrang, dan Politeknik Ungku Omar di Ipoh.<ref>{{cite web|url=http://www2.mqa.gov.my/mqr/english/eiptaKPListAA.cfm?IDAkrIPTS=574|title=Sultan Azlan Shah Polytechnic|publisher=Malaysian Qualifications Register|access-date=22 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191022043836/http://www2.mqa.gov.my/mqr/english/eiptaKPListAA.cfm?IDAkrIPTS=574|archive-date=22 October 2019|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www2.mqa.gov.my/mqr/english/eiptaKPListAA.cfm?IDAkrIPTS=539|title=Ungku Omar Polytechnic|publisher=Malaysian Qualifications Register|access-date=22 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191022043610/http://www2.mqa.gov.my/mqr/english/eiptaKPListAA.cfm?IDAkrIPTS=539|archive-date=22 October 2019|url-status=dead}}</ref>

==Demografi==
=== Bangsa dan imigresen ===
{{Historical populations
|1970|1,569,139
|1980|1,743,655
|1991|1,877,471|
2000|1,973,368
|2010|2,299,582
|2020|2,496,041
|align=left
|graph-pos=bottom
|source=<ref name="Statistik" />
}}
{{bar box
|title=Komposisi bangsa di Perak - Bancian 2020<ref name="Statistik" />
|titlebar=
|left1=Bangsa
|right1=Peratus
|float=right
|bars=
{{bar percent|[[Orang Melayu Malaysia|Melayu]]|Brown|54.7}}
{{bar percent|Bumiputera lain|LimeGreen|3}}
{{bar percent|[[Orang Cina Malaysia|Cina]]|Orange|25.8}}
{{bar percent|[[Orang India Malaysia|India]]|Blue|10.8}}
{{bar percent|Lain-lain|Gray|0.4}}
{{bar percent|Tidak diketahui|Black|5.3}}
}}
Pada tahun 2020, penduduk negeri Perak dianggarkan seramai 2,496,041, menjadikannya negeri kelima paling ramai penduduk di Malaysia, dengan kadar pertumbuhan 0.8 peratus. 94.7 peratus dari jumlah penduduk merupakan warganegara Malaysia. Perak juga mempunyai kepadatan penduduk dengan 118 orang perkilometer persegi.<ref name="Statistik">{{Cite web|url=https://cloud.stats.gov.my/index.php/s/BG11nZfaBh09RaX#pdfviewer|title=PENEMUAN UTAMA BANCI PENDUDUK DAN PERUMAHAN MALAYSIA 2020|publisher=Jabatan Perangkaan Malaysia|page=57|url-status=live|access-date=7 Jun 2022}}</ref> Daripada penduduk Malaysia, 1,364,764 (54.7%) adalah Melayu, 643,627 (25.8%) adalah Cina, 270,809 (10.8%) adalah India, 10,749 (0.4%) adalah dari bangsa lain-lain, 74,888 (3.0%) dikenal pasti sebagai bumiputera lain, dan 131,204 (5.3%) adalah warganegara asing. Pada tahun 2010, penduduk dianggarkan sekitar 2,299,582, dengan 1,212,700 (52.0%) Melayu, 675,517 (29.0%) Cina, 274,631 (11.0%) India, dan 62,877 (2.7%) lagi daripada bumiputera lain. Pernah menjadi negeri paling ramai penduduk semasa pentadbiran British di bawah FMS, Perak masih belum pulih daripada kemerosotan industri perlombongan bijih timah.<ref name="transformation of Perak under the British" /><ref>{{cite book|url=http://myrepositori.pnm.gov.my/bitstream/123456789/3318/1/JB1288_BTMK.pdf|title=Beyond the Tin Mines: Coolies, Squatters and New Villagers in the Kinta Valley, Malaysia, c.1880–1980|author=Francis Loh Kok Wah|publisher=Oxford University Press|year=1988|pages=1–13 [1/10]|archive-url=https://web.archive.org/web/20191023035209/http://myrepositori.pnm.gov.my/bitstream/123456789/3318/1/JB1288_BTMK.pdf|archive-date=23 October 2019|via=[[National Library of Malaysia]]|url-status=dead}}</ref> Kemelesetan ekonomi yang berkaitan mengakibatkan pengaliran tenaga kerja secara besar-besaran ke negeri-negeri dengan pertumbuhan lebih tinggi seperti Pulau Pinang, Selangor, dan Kuala Lumpur.<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=UNHpAAAAIAAJ&q=perak+tin+fall+migrate+penang+selangor+kuala+lumpur|title=Migration and development in South-East Asia: a demographic perspective|author=Robin J. Pryor|publisher=Oxford University Press|year=1979|isbn=9780195804218|pages=85–}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=MJMSAQAAIAAJ&q=perak+tin+fall+migrate+penang+selangor+kuala+lumpur|title=Malaysian Journal of Tropical Geography|publisher=Department of Geography, University of Malaya|year=1994|pages=85–}}</ref> Penempatan penduduk berbangsa Cina dan India kebanyakannya tertumpu di kawasan bandar manakala penempatan penduduk berbangsa Melayu tertumpu di kawasan bandar dan kampung. 

Perlembagaan semasa mentakrifkan Melayu sebagai seorang yang beragama Islam dan berasimilasi dengan masyarakat Melayu. Mengikut tradisi, orang Melayu jati kebanyakannya tinggal di Lenggong, Gerik, Kinta, Bota dan Beruas. Terdapat beberapa suku Melayu anak dagang di negeri Perak seperti [[Orang Jawa|Jawa]], [[Orang Banjar|Banjar]], [[Minangkabau|Minang]], [[Suku Mandailing|Mandailing]], [[Orang Aceh|Aceh]], [[Orang Rawa|Rawa]] dan [[Orang Melayu Thai|Pattani]]. Negeri Perak juga mempunyai penduduk bersuku [[Orang Banjar|Banjar]] paling ramai di Malaysia yang tertumpu di daerah Kerian.<ref>{{Cite news|url=https://themalayapost.my/etnik-banjar-di-perak/|title=Etnik Banjar di Perak|last=Megat|first=Suhaila|date=7 Disember 2020|newspaper=The Malaya Post|access-date=8 Jun 2022}}</ref> Kebanyakan penduduk bersuku Jawa, [[Bengkulu]] dan Minang tertumpu di bahagian selatan negeri Perak. Orang Jawa kebanyakannya tinggal di Hilir Perak, terdiri daripada Bagan Datuk, Batak Rabit, Sungai Manik, Teluk Intan, dan beberapa tempat lain di sepanjang pantai Perak. Penduduk bersuku Mandailing dan Rawa pula tertumpu di bahagian timur negeri Perak, kebanyakannya di Gopeng, Kampar, Tanjung Malim, dan Kampung Mandailing di Gua Balak. Mereka ini kebanyakannya berasal dari negeri jiran Selangor, melarikan diri dari Perang Klang. Di utara negeri terdapat komuniti penduduk bersuku Pattani manakala di bahagian barat terdapat beberapa komuniti penduduk berketurunan Aceh. Terdapat juga kehadiran orang Aceh yang tersebar, sejak zaman pemerintahan Kesultanan Aceh. Orang Bugis terdapat di Kuala Kangsar, khususnya di Kota Lama Kiri dan Sayong. Sebilangan kecil orang Minangkabau di negeri itu tinggal di kalangan kumpulan etnik lain tanpa kampung atau penempatan mereka sendiri. Sehingga 2015, terdapat kira-kira 3,200 orang Siam Malaysia di Perak, warisan kehadiran orang Siam di negeri-negeri Melayu utara.<ref>{{cite web|url=http://gscm.nida.ac.th/uploads/files/1536032634.pdf|title=Dynamic Construction of the Siamese-Malaysians' Ethnic Identity, Malaysia|author=Thatsanawadi Kaeosanit|work=A Dissertation Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Doctor of Philosophy (Communication Arts and Innovation)|via=Graduate School of Communication Arts and Management Innovation, [[National Institute of Development Administration]], Thailand|year=2016|access-date=24 October 2019|page=143 [153/384]}}</ref>

Kepadatan penduduk tertinggi Perak terutamanya tertumpu di kawasan pantai dan tanah pamah. Penduduk Cina dan India mewakili peratusan yang lebih tinggi daripada jumlah penduduk negeri ini berbanding negeri-negeri Melayu utara yang berdekatan.<ref name="RumleyMinghi2014">{{cite book|author1=Dennis Rumley|author2=Julian V. Minghi|title=The Geography of Border Landscapes|url=https://books.google.com/books?id=XVivBAAAQBAJ&pg=PT132|date=3 October 2014|publisher=Taylor & Francis|isbn=978-1-317-59879-4|pages=132–}}</ref> Kehadiran kumpulan ini amat ketara selepas British membuka banyak lombong bijih timah dan ladang getah yang luas pada pertengahan abad ke-19. Lebih separuh daripada penduduk Perak pada tahun 1930-an adalah pendatang Cina.<ref name="British in the Malay States">{{cite book|title=World and Its Peoples: Eastern and Southern Asia|url=https://books.google.com/books?id=72VwCFtYHCgC&pg=PA1184|year=2007|publisher=Marshall Cavendish|isbn=978-0-7614-7642-9|pages=1184–}}</ref> Masyarakat India Perak kebanyakannya daripada etnik Tamil, walaupun ia juga termasuk komuniti India Selatan yang lain seperti Malayalees, terutamanya di Sitiawan, Sungai Siput, Trolak dan Kuala Kangsar; orang Telugu, di Teluk Intan dan Bagan Datuk; dan Sikh, yang tersebar di dalam dan sekitar Perak, kebanyakannya di Ipoh dan Tanjung Tualang.<ref>{{cite book|author1=Melvin Ember|author2=Carol R. Ember|author3=Ian Skoggard|title=Encyclopedia of Diasporas: Immigrant and Refugee Cultures Around the World. Volume I: Overviews and Topics; Volume II: Diaspora Communities|url=https://books.google.com/books?id=7QEjPVyd9YMC&pg=PA274|date=30 November 2004|publisher=Springer Science & Business Media|isbn=978-0-306-48321-9|pages=274–}}</ref><ref name="Omar2015">{{cite book|author=Asmah Haji Omar|title=Languages in the Malaysian Education System: Monolingual strands in multilingual settings|url=https://books.google.com/books?id=iaQ0CwAAQBAJ&pg=PT16|date=16 December 2015|publisher=Routledge|isbn=978-1-317-36421-4|pages=16–}}</ref>

Terdapat juga beberapa komuniti orang asli di hulu, tengah dan selatan Perak. Pada tahun 2020, Dianggarkan seramai 60,565 orang asli yang tinggal di serata negeri Perak terdiri daripada kumpulan [[Senoi]], [[Melayu Proto]] dan [[Negrito]]. Kumpulan Senoi merupakan kumpulan majoriti di negeri ini dengan seramai 57,120 orang. Majoriti orang asli di negeri ini beretnik Semai iaitu seramai 35,453 orang. Antara etnik majoriti yang lain ialah etnik [[Temiar]] seramai 21,451 orang dan etnik [[Jahai]] seramai 2,205 orang. Terdapat juga beberapa komuniti etnik yang kecil iaitu etnik [[Jah Hut]], [[Jakun]], [[Orang Semelai|Semelai]], [[Temuan]], [[Kintak]] dan [[Lanoh]] yang seramai dalam lingkungan 100 hingga 300 orang serta beberapa etnik lain yang lebih kecil seperti [[Mahmeri]], [[Semaq Beri|Semoq Beri]], [[Orang Kuala]], [[Kensiu]] dan [[Mendriq]] yang seramai dalam lingkungan beberapa puluhan orang. Hanya enam orang sahaja beretnik [[Bateq]] dan seorang beretnik [[Che Wong]] dan [[orang Seletar]].<ref>{{Cite web|url=https://www.jakoa.gov.my/orang-asli/taburan-etnik-orang-asli-mengikut-etnik-sub-etnik-mengikut-negeri/|title=Taburan etnik orang asli mengikut etnik sub-etnik mengikut negeri|publisher=Jabatan Kemajuan Orang Asli|url-status=live|access-date=9 Jun 2022}}</ref>

Orang Asli beretnik Senoi dan Melayu Proto kebanyakannya tinggal di tengah dan selatan Perak terutamanya etnik Semai dan Temiar. Orang asli yang beretnik Negrito pula kebanyakannya tinggal di bahagian pedalaman di kawasan Hulu Perak terutamanya etnik Jahai, Lanoh dan Kintak.<ref>{{Cite web|url=https://www.jakoa.gov.my/orang-asli/suku-kaum/|title=Suku kaum|publisher=Jabatan Kemajuan Orang Asli|url-status=live|access-date=9 Jun 2022}}</ref> Kepadatan penduduk agak rendah di kebanyakan kawasan pedalaman Perak, di mana Orang Asli asli bertaburan, termasuk di daerah sempadan paling utara di Hulu Perak.<ref name="RumleyMinghi2014"/> Orang asli pada asalnya mendiami sebahagian besar kawasan pesisir pantai Perak, tetapi telah ditolak lebih dalam ke kawasan pedalaman dengan kedatangan semakin ramai pendatang Jawa, Banjar, Mandailing, Rawa, Batak, Kampar, Bugis dan Minangkabau pada awal abad ke-19. Tradisi lisan Orang Asli mengekalkan kisah kekejaman Rawa dan Batak dan perhambaan penduduk asli.<ref name="Duncan2008"/>

=== Agama ===
{{multiple image|perrow=2|total_width=300|align=left
| image1 = Kuala Kangsar, Masjid Ubaidullah Mosque - panoramio.jpg
| image2 = Sam Poh Tong Temple.jpg
| image3 = Kallumalai Murugan Temple, Ipoh, Malaysia.jpg
| image4 = Sjc2 170916.jpg
| footer = [[Tempat ibadat|Tempat-tempat ibadat]] di Perak, mengikut arah jam dari kanan atas: [[Tokong Sam Poh Tong]], Gereja St. John, Kuil Kallumai Murugan dan [[Masjid Ubudiah]]
}}
{{bar box
|title=Agama di Perak - Bancian 2020<ref name="Statistik" />
|titlebar=
|left1=Agama
|right1=Peratus
|float=right
|bars=
{{bar percent|[[Islam]]|LimeGreen|57.9}}
{{bar percent|[[Buddha]]|Red|24.2}}
{{bar percent|[[Hindu]]|Yellow|9.7}}
{{bar percent|[[Kristian]]|Blue|3.0}}
{{bar percent|Lain-lain|Gray|1.3}}
{{bar percent|[[Tiada agama]]|Black|1.3}}
{{bar percent|Tidak diketahui|Brown|2.7}}
}}
[[Fail:Masjid Ubudiah.jpg|thumb|[[Masjid Ubudiah, Perak|Masjid Ubudiah, Kuala Kangsar]]]]
Seperti di seluruh Malaysia, Islam diiktiraf sebagai agama negeri, walaupun agama lain boleh diamalkan secara bebas.<ref>{{cite book|title=Who's who in Malaysia and Guide to Singapore|url=https://books.google.com/books?id=jNgUAQAAIAAJ&q=perak+state+religion|year=1977|publisher=J. V. Morais.}}</ref><ref>{{cite book|author=Hamilton Alexander Rosskeen Gibb|title=The Encyclopaedia of Islam: NED-SAM|url=https://books.google.com/books?id=OO4pAQAAMAAJ&q=perak+state+religion|year=1995|publisher=Brill|isbn=9789004098343}}</ref> Menurut Banci Malaysia 2010, majoriti penduduk negeri Perak beragama Islam iaitu 1,444,033 orang atau 57.9% dari jumlah penduduk, diikuti agama Buddha 24.2%, Hindu 9.7%, Kristian 3.0%, tidak diketahui dan tiada agama 2.7% dan 1.3% masing-masing.<ref name="Statistik" /> Penduduk beragama Islam di negeri Perak mengamalkan fahaman [[Ahli Sunah Waljamaah]] dan bermazhab [[Mazhab Syafie|Syafie]]. Majoriti penduduk beragama Islam di negeri ini terdiri daripada penduduk berbangsa Melayu. Penganut agama Buddha, Hindu dan Kristian di negeri ini pula terdiri daripada penduduk berbangsa Cina, India dan bangsa minoriti yang lain.

Banci menunjukkan bahawa 83.7% penduduk Cina Perak dikenal pasti sebagai penganut agama Buddha, dengan minoriti yang ketara dikenal pasti sebagai Kristian (9.2%), penganut agama rakyat Cina (5.8%), dan Islam (0.2%). Majoriti penduduk India dikenal pasti sebagai Hindu (87.6%), dengan minoriti ketara dikenal pasti sebagai Kristian (6.01%), Islam (2.67%), dan Buddha (1.0%). Masyarakat bumiputera bukan Melayu kebanyakannya tidak beragama (28.2%), dengan minoriti yang ketara dikenal pasti sebagai Islam (24.1%), dan Kristian (22.9%). Di kalangan penduduk majoriti, semua bumiputera Melayu dikenal pasti beragama Islam. Perkara 160 Perlembagaan Malaysia mentakrifkan menganut agama Islam sebagai salah satu kriteria untuk menjadi seorang Melayu.<ref name="Statistik" /><ref>{{cite book|author=Andrew Harding|title=The Constitution of Malaysia: A Contextual Analysis|url=https://books.google.com/books?id=DZV6BAAAQBAJ&pg=PT141|date=27 July 2012|publisher=Bloomsbury Publishing|isbn=978-1-84731-983-8|pages=141–}}</ref>

=== Bahasa ===
[[File:Malay signboard with English location name in Ipoh.jpg|thumb|right|Papan tanda jalan [[Bahasa Melayu]] dengan nama lokasi Inggeris di Ipoh]]
[[File:Roadsign in Ipoh city centre (cropped).jpg|thumb|right|Papan tanda jalan berhampiran [[Majlis Bandaraya Ipoh]]]]

Sebagai sebuah negeri yang berbilang kaum, Perak juga mempunyai kepelbagaian bahasa. Varieti tempatan utama bahasa Melayu yang dituturkan di negeri ini ialah Melayu Perak, yang dicirikan oleh "e" (seperti dalam "merah", [e]) dan "r"nya, seperti "r" Perancis ([ʁ]) . Ia biasa dituturkan di Perak tengah, lebih khusus di daerah Kuala Kangsar dan Perak Tengah.<ref>{{cite book|author1=Sir Hugh Charles Clifford|author2=Sir Frank Athelstane Swettenham|title=A Dictionary of the Malay Language|url=https://archive.org/details/adictionarymala00swetgoog|year=1894|publisher=Authors at the Government's Printing Office}}</ref><ref name="Malay dialects of Perak">{{cite book|chapter-url=http://language.cs.usm.my/publications/tienping/ialp2012-synthesis.pdf|author1=Tien-Ping Tan|author2=Sang-Seong Goh|author3=Yen-Min Khaw|title=2012 International Conference on Asian Language Processing |chapter=A Malay Dialect Translation and Synthesis System: Proposal and Preliminary System |via=Speech Processing Group, School of Computer Sciences, [[Universiti Sains Malaysia]]|year=2012|pages=1–4 [109–112]|doi=10.1109/IALP.2012.14|archive-url=https://web.archive.org/web/20191024033022/http://language.cs.usm.my/publications/tienping/ialp2012-synthesis.pdf|archive-date=24 October 2019|url-status=dead|isbn=978-1-4673-6113-2|s2cid=15342784}}</ref> Penutur dialek Melayu Kedah utara juga terdapat di bahagian utara Perak, yang terdiri daripada daerah Kerian, Pulau Pangkor, dan Larut, Matang dan Selama.<ref>{{cite journal|url=http://web.usm.my/kajh/vol23_s1_2016/kajh23s12016_01.pdf|title=Hybrid Language and Identity among the Samsam, Baba Nyonya and Jawi Peranakan Communities in North Peninsular Malaysia|author=Noriah Mohamed|journal=A Dissertation Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Doctor of Philosophy (Communication Arts and Innovation)|via=Universiti Sains Malaysia|year=2016|pages=1–23|archive-url=https://web.archive.org/web/20191024021613/http://web.usm.my/kajh/vol23_s1_2016/kajh23s12016_01.pdf|archive-date=24 October 2019|url-status=dead}}</ref> Di bahagian timur laut Perak (Hulu Perak), dan beberapa bahagian Selama dan Kerian, orang Melayu bercakap satu lagi variasi bahasa Melayu yang berbeza yang dikenali sebagai Melayu Reman atau tempatan dikenali sebagai Basa Ulu/Grik (dinamakan sempena Grik), iaitu yang paling rapat. berkaitan dengan Melayu Kelantan-Pattani di Kelantan dan selatan Thailand (Yawi) kerana kedekatan geografi dan asimilasi sejarah.<ref name="Malay dialects of Perak"/> Di bahagian selatan Perak (Hilir Perak dan Batang Padang), dan juga di daerah Kampar dan Kinta dan beberapa bahagian di Manjung, dialek yang dituturkan banyak dipengaruhi oleh dialek Melayu selatan semenanjung seperti Selangor, Melaka, dan Johor-Riau. Ia juga dipengaruhi oleh beberapa bahasa kepulauan Indonesia: Jawa, Banjar, Rawa (ragam Minangkabau), Batak (Mandailing), dan Bugis, akibat imigrasi sejarah, perang saudara seperti Perang Klang, dan faktor lain.<ref name="Malay dialects of Perak"/>

Di antara pelbagai etnik Cina Perak, Kantonis Malaysia telah menjadi lingua franca, walaupun beberapa dialek dituturkan termasuk Kantonis, Hakka, Mandarin, Teochew, Hokkien, dan Hokchiu.<ref name="Omar2015"/><ref>{{cite book|author1=Jacquetta Megarry|author2=Stanley Nisbet|author3=Eric Hoyle|title=World Yearbook of Education: Education of Minorities|url=https://books.google.com/books?id=wIErNLnCT1MC&pg=PA166|date=8 December 2005|publisher=Taylor & Francis|isbn=978-0-415-39297-6|pages=166–}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.thestar.com.my/opinion/letters/2017/12/09/the-rise-and-fall-of-languages-and-dialects/|title=The rise and fall of languages and dialects|author=A. Y. Yong|work=The Star|date=9 December 2017|access-date=24 October 2019}}</ref>

Masyarakat Tamil terutamanya bercakap dialek Malaysia dalam bahasa Tamil; orang Malayalee berbahasa Malayalam; orang Telugu bercakap bahasa Telugu; dan orang Sikh berbahasa Punjabi.<ref name="Omar2015"/> Lama kelamaan, bahasa Tamil menjadi lingua franca di kalangan masyarakat India yang berbeza di Perak kerana orang berbahasa Tamil menjadi majoriti di beberapa negeri pantai barat Malaysia dengan populasi India yang lebih tinggi.<ref name="British in the Malay States"/><ref name="Omar2015"/> Sebilangan kecil penutur Sinhala juga ditemui di bahagian ibu negeri, Ipoh.<ref name="Omar2015"/>

Beberapa bahasa Orang Asli dituturkan di dalam negeri, semuanya milik cabang bahasa Austroasiatik Asli. Bahasa-bahasa tersebut ialah Lanoh, Temiar, Jahai, Kensiu, Kintaq, dan Semai.

Ahli masyarakat Siam kebanyakannya bertutur dalam varian Thai Selatan, dan fasih berbahasa Melayu, juga mempunyai sedikit pengetahuan tentang beberapa dialek Cina. Dengan solekan berbilang etnik masyarakat Perak, sesetengah orang bercakap lebih daripada satu bahasa.<ref>{{cite web|url=http://dailyexpress.com.my/news.cfm?NewsID=100379|title=Language unites Malay and Siamese community|work=Bernama|publisher=Daily Express|date=5 June 2015|access-date=24 October 2019|quote=Thai was widely used among the Malays who live in villages shared by the Siamese community, especially in states like Perlis, Kedah, Perak, Kelantan and Terengganu.|archive-url=https://web.archive.org/web/20191024041319/http://dailyexpress.com.my/news.cfm?NewsID=100379|archive-date=24 October 2019|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.malaymail.com/news/life/2019/10/17/how-knowing-mandarin-helps-this-perak-veterinarian-in-her-work/1801084|title=How knowing Mandarin helps this Perak veterinarian in her work|author=Sylvia Looi|newspaper=The Malay Mail|date=17 October 2019|access-date=24 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191024041813/https://www.malaymail.com/news/life/2019/10/17/how-knowing-mandarin-helps-this-perak-veterinarian-in-her-work/1801084|archive-date=24 October 2019|url-status=dead}}</ref>

== Kebudayaan ==
{{see also|Kebudayaan Malaysia}}
{{multiple image|perrow=2|align=left
| image1 = Cantonese opera, Ipoh, Perak, Malaysia.jpg
| width1 = 123
| image2 = 2017 Thaipusam Festival, Ipoh, Perak, Malaysia.jpg
| width2 = 122
| image3 = Dance at the 2017 Ipoh Cultural Parade.jpg
| width3 = 250
| footer = Multikulturalisme di Perak. Mengikut arah jam dari kanan atas: persembahan festival [[Thaipusam]], Perarakan Budaya dan [[opera Kantonis]]
}}
[[File:Labu Sayong Kuala Kangsar, Perak, Malaysia.jpg|thumb|122px|''Labu sayong'', [[tembikar]] tradisional di Kuala Kangsar<ref name="Kuala Kangsar pottery">{{cite journal|url=http://web.usm.my/km/33(Supp.2)2015/km33s22015_07.pdf|title=Traditional Malay Pottery of Kuala Kangsar: Its History and Development|author=Azmi Arifin|journal=Malaysia Research|via=Universiti Sains Malaysia|year=2015|volume=33|issue=2|pages=113–133|archive-url=https://web.archive.org/web/20191024091848/http://web.usm.my/km/33(Supp.2)2015/km33s22015_07.pdf|archive-date=24 October 2019|url-status=dead}}</ref>]]

Masyarakat majmuk Perak mencerminkan pengaruh pelbagai etnik sepanjang sejarahnya. Beberapa bentuk seni Melayu, seperti sulaman dan persembahan seperti dabus, menunjukkan pengaruh budaya Arab yang jelas. Sulaman khas negeri, tekat emas, pernah dipersembahkan kepada diraja. Reka bentuk adalah berdasarkan motif bunga, haiwan dan geometri.<ref>{{cite web|url=https://www.goingplacesmagazine.com/golden-heritage-the-malaysian-art-of-gold-embroidery/|title=Golden Heritage: The Malaysian Art Of Gold Embroidery|author=Rachael Lum|publisher=Going Places Magazine|via=Malaysia Airlines|date=28 June 2019|access-date=24 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191024085612/https://www.goingplacesmagazine.com/golden-heritage-the-malaysian-art-of-gold-embroidery/|archive-date=24 October 2019|url-status=dead}}</ref> Dabus telah wujud selama kira-kira 300 tahun, dan tidak dapat dipisahkan daripada ritual yang melibatkan mantera.<ref>{{cite web|url=https://www.thestar.com.my/metro/metro-news/2017/09/16/bringing-old-dances-to-new-audiences|title=Bringing old dances to new audiences|author=Ivan Loh|work=The Star|date=16 September 2017|access-date=26 October 2019}}</ref> Ia dibawa ke Perak oleh pedagang dari Sumatera, dan diamalkan oleh masyarakat Melayu di Lumut, Kampung Pasir Panjang Laut di Sitiawan, dan Teluk Intan.<ref>{{cite web|url=https://www.kkmm.gov.my/pdf/buku/dabus.pdf|title=Dabus (Pengenalan)|trans-title=Dabus (Introduction)|language=ms|publisher=Ministry of Communications and Multimedia of Malaysia|year=2003|access-date=24 October 2019}}</ref> Kraftangan tembikar Melayu tradisional yang dipanggil labu sayong merupakan sebahagian daripada warisan seni Kuala Kangsar. Reka bentuknya yang unik tidak dipengaruhi oleh teknik asing.<ref name="Kuala Kangsar pottery"/> Labu sayong dikaitkan dengan tarian yang dipanggil sayong.<ref>{{cite web|url=https://www.tourism.gov.my/media/view/the-many-colours-of-malaysia|title=The Many Colours of Malaysia|publisher=[[Tourism Malaysia]]|date=24 March 2003|access-date=26 October 2019|quote=The most famous product which has every tourist in awe is the ''labu sayong'' - a calabash shaped [[urn]] used during mystical rituals or simply for storing water. It's a wonder as the water stored in it is always cool. The people of Perak even have a dance called the ''labu sayong''.|archive-url=https://web.archive.org/web/20191025225806/https://www.tourism.gov.my/media/view/the-many-colours-of-malaysia|archive-date=25 October 2019|url-status=dead}}</ref> Satu lagi tarian tempatan orang Melayu Perak ialah bubu, yang dikenali selama 120 tahun, yang berasal dari Kampung Tanjung Bidara di Pulau Tiga Parit.<ref>{{cite web|url=http://commonrepo.um.edu.my/7275/1/Perak-perkenal_n2-241287.jpg|title=Perak perkenal Tarian Bubu sebagai seni budaya Melayu|year=1987|access-date=26 Oktober 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191025231001/http://commonrepo.um.edu.my/7275/1/Perak-perkenal_n2-241287.jpg|archive-date=25 October 2019|url-status=dead}}</ref>

Opera Kantonis pernah berkembang pesat di bandar Ipoh, kerana majoriti orang Cina di sana adalah Kantonis.<ref>{{cite magazine|url=http://www.travelandleisureasia.com/features/2987465/ipohs_old_town_revival.html|title=Ipoh's Old Town Revival|magazine=Travel + Leisure|date=25 March 2016|access-date=25 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191025082500/http://www.travelandleisureasia.com/features/2987465/ipohs_old_town_revival.html|archive-date=25 October 2019|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=http://mysinchew.sinchew.com.my/node/61711|title=Untiring commitment for Cantonese opera|author=Chan Li Lin|publisher=Sin Chew Daily|date=5 August 2011|access-date=25 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191025082559/http://mysinchew.sinchew.com.my/node/61711|archive-date=25 October 2019|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite journal|url=http://web.usm.my/km/29(Supp1)2011/KM%20Vol.%2029%20Supp.%201%20-%20Art.%205%20-%20(Ngo%20Sheau%20Shi).pdf|title=The Shaw Brothers' Wuxia Pian: An Early Identity and Business-Cultural Connection for the Chinese in Malaya|author=Ngo Sheau Shi|journal=Malaysia Research|via=Universiti Sains Malaysia|year=2011|volume=29|issue=1|pages=75–93|archive-url=https://web.archive.org/web/20191025090805/http://web.usm.my/km/29(Supp1)2011/KM%20Vol.%2029%20Supp.%201%20-%20Art.%205%20-%20(Ngo%20Sheau%20Shi).pdf|archive-date=25 October 2019|url-status=dead}}</ref> Sejarah China, dan khususnya Hong Kong, dicipta semula di Qing Xin Ling Leisure and Cultural Village (digelar Little Guilin) di Ipoh, dengan struktur kayu yang dicat di sekeliling tasik yang terletak di antara bukit batu kapur dan gua.<ref>{{cite news|url=https://www.malaymail.com/news/life/2016/07/24/a-walk-through-time-at-ipohs-qing-xin-ling-leisure-cultural-village/1167711|title=A walk through time at Ipoh's Qing Xin Ling Leisure & Cultural Village|author=Vivian Chong|newspaper=The Malay Mail|date=24 July 2016|access-date=26 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191026023020/https://www.malaymail.com/news/life/2016/07/24/a-walk-through-time-at-ipohs-qing-xin-ling-leisure-cultural-village/1167711|archive-date=26 October 2019|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.star2.com/travel/malaysia/2018/03/19/qing-xin-ling-leisure-cultural-village/|title=What to do at Qing Xin Ling Leisure and Cultural Village in Ipoh, Perak|author=Ming Teoh|publisher=Star2.com|date=19 March 2018|access-date=26 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191026023329/https://www.star2.com/travel/malaysia/2018/03/19/qing-xin-ling-leisure-cultural-village/|archive-date=26 October 2019|url-status=dead}}</ref> Satu lagi lokasi budaya etnik Cina di Perak ialah Bercham, yang asalnya dipanggil Wo Tau Kok dalam bahasa Kantonis pada tahun 1950-an. Kawasan itu dahulunya merupakan pusat perlombongan bijih timah, yang juga menjadi salah satu tempat perpindahan bagi etnik Cina Malaya semasa era British di bawah Rancangan Briggs kerajaan untuk melindungi dan menjauhkan mereka daripada pengaruh komunis.<ref>{{cite web|url=https://www.thestar.com.my/metro/community/2015/11/26/booming-township-bercham-a-former-tin-mining-centre-has-been-developing-rapidly-since-the-british-co|title=Bercham - former tin mining centre turned booming township|author=Amanda Yeap|work=The Star|date=26 November 2015|access-date=26 October 2019}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.thestar.com.my/metro/community/2017/01/16/insight-into-chinese-culture-cultural-tourist-centre-to-have-displays-on-bercham-new-villages-60year|title=Insight into Chinese culture|author=Amanda Yeap|work=The Star|date=16 January 2017|access-date=26 October 2019}}</ref> Masyarakat Melayu, Cina, dan India Perak, yang mewakili tiga kumpulan etnik utamanya, masing-masing mempunyai persatuan seni dan tarian tradisional mereka sendiri untuk mengekalkan dan memelihara warisan budaya masing-masing.<ref>{{cite web|url=http://www.jmm.gov.my/files/5-PERAK.pdf|title=Senarai Persatuan/Pertubuhan Tarian dan Seni Kebudayaan Kaum di Perak|trans-title=List of Ethnic Folk Dance and Cultural Arts Association/Organisation in Perak|language=ms|publisher=Department of Museums Malaysia|access-date=26 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191026025300/http://www.jmm.gov.my/files/5-PERAK.pdf|archive-date=26 October 2019|url-status=dead}}</ref>

Suatu ketika dahulu, persembahan [[Wayang Kulit Kelantan]] (atau Wayang Kulit Siam) pernah bertapak di negeri Perak. Walau bagaimanapun, teater tradisional ini telah lama lenyap dari bumi Perak.

=== Masakan ===
{{see also|Masakan Ipoh}}
[[File:IpohWhiteCoffee..jpg|thumb|right|[[Kopi putih Ipoh]], minuman warisan Perak<ref name="Ipoh white coffee">{{cite news|url=https://www.freemalaysiatoday.com/category/leisure/2019/09/10/intriguing-and-interesting-inception-of-ipoh-white-coffee/|title=Intriguing and interesting inception of Ipoh White Coffee|author=Dave Avran|work=Free Malaysia Today|date=10 September 2019|access-date=26 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191026044300/https://www.freemalaysiatoday.com/category/leisure/2019/09/10/intriguing-and-interesting-inception-of-ipoh-white-coffee/|archive-date=26 October 2019|url-status=dead}}</ref>]]

Sebagai tempat mencairkan pelbagai budaya, Perak menampilkan pelbagai masakan. Lemang, makanan istimewa Melayu yang diperbuat daripada pulut yang dimasak dalam tabung buluh dengan api perlahan, sangat popular di negeri ini. Ia dihidangkan terutamanya semasa perayaan Aidilfitri (Hari Raya Aidilfitri) dan Aidil Adha (Hari Raya Haji), bersama dengan rendang.<ref name="Perak cuisine">{{cite web|url=http://www.peraktourism.com.my/about-perak/2014-11-14-20-40-24/food-and-cuisine.html|title=Food and Cuisine|publisher=Perak Tourism|access-date=26 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191026031613/http://www.peraktourism.com.my/about-perak/2014-11-14-20-40-24/food-and-cuisine.html|archive-date=26 October 2019|url-status=dead}}</ref> Kaedah penyediaannya dipercayai sebahagiannya berasal daripada Orang Asli Perak, menjelaskan asal-usul hidangan itu. Satu lagi juadah Melayu yang popular ialah tempoyak, ekstrak durian yang diawet dan disimpan dalam tempayan tradisional. Ia biasanya dicampur dengan cili api, dan dimakan bersama hidangan lain.<ref name="Perak cuisine"/> Masakan Cina sangat biasa di Perak, kerana sejarah penghijrahan dan hubungan perdagangan orang Cina di negeri itu selama berabad-abad. Ia secara tradisinya popular terutamanya di Ipoh. Melalui lebih 2,000 tahun hubungan dengan India, pengaruh masakan India turut tersebar di Perak.<ref name="Perak cuisine"/> Negeri ini terkenal sebagai pengeluar buah limau bali (limau bali). Buah ini telah diperkenalkan oleh Hugh Low, Residen British keempat Perak, yang membawa anak benih dari negara jiran Hindia Belanda dan mengedarkannya di Pulau Pinang dan di Perak (terutamanya di Tambun).<ref>{{cite journal|url=http://eprints.utar.edu.my/1975/1/Pomelo_-_Citrus_maxima_-_the_indigenous_mega-citrus_of_South-East_Asia.pdf|title=Pomelo—''Citrus maxima''���the indigenous mega-citrus of South-East Asia|author=Casey Ng|journal=UTAR Agriculture Science Journal|via=[[Universiti Tunku Abdul Rahman]]|volume=1|number=3|year=2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20191026033640/http://eprints.utar.edu.my/1975/1/Pomelo_-_Citrus_maxima_-_the_indigenous_mega-citrus_of_South-East_Asia.pdf|archive-date=26 October 2019|url-status=dead}}</ref> Daerah lain juga terkenal dengan pengeluaran pertanian mereka: Bidor untuk jambu, Hulu Perak (durian), Menglembu (kacang tanah), dan Tapah (petai).<ref>{{cite web|url=https://www.thestar.com.my/opinion/letters/2007/08/01/please-keep-pomelos-special-to-perak|title=Please keep pomelos special to Perak|author=Zari Mahmood|work=The Star|date=1 August 2007|access-date=26 October 2019|quote=Talking about fruits, Perak is one state where particular districts are known for certain fruits. Bidor is famous for the guava, Tapah the petai, Menglembu the groundnuts, Hulu Perak the durians, and of course Tambun for the pomelo.}}</ref> Kopi putih Ipoh, minuman popular Malaysia, menjejaki asal-usulnya ke Ipoh.<ref name="Ipoh white coffee"/>

=== Sukan ===
[[File:Perak football supporters, 2017 Malaysia Cup quarter-finals.jpg|thumb|left|Penyokong bola sepak [[Perak FA]] di suku akhir [[Piala Malaysia 2017|Piala Malaysia]] menentang [[Pahang FA|Pahang]], [[Stadium Perak]], Ipoh, 24 September 2017]]

Perak menjadi sebahagian daripada Tanah Melayu sejak 1957, dan atletnya telah mewakili Tanah Melayu, dan kemudiannya Malaysia, di Sukan Olimpik Musim Panas, Sukan Komanwel, Sukan Asia, dan Sukan Asia Tenggara. Jabatan Belia dan Sukan Negeri Perak telah ditubuhkan pada tahun 1964 untuk meningkatkan taraf sukan di negeri ini.<ref>{{cite web|url=http://www.jbsn.gov.my/en/2015-12-09-03-05-18.html|title=Sejarah JBS Perak|trans-title=History of Perak YSD|language=ms|publisher=Perak State Youth and Sports Department|access-date=26 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20180919051521/http://www.jbsn.gov.my/en/2015-12-09-03-24-43.html|archive-date=19 September 2018|url-status=dead}}</ref> Perak menjadi tuan rumah Sukan Sukma pada 1994 dan 2018. Negeri ini mempunyai beberapa kompleks sukan, terletak di sekitar Ipoh dan di daerah lain.<ref>{{cite web|url=http://www.mbi.gov.my/en/citizens/services/sports-complex|title=Sports Complex|publisher=Ipoh City Council|access-date=26 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191026053250/http://www.mbi.gov.my/en/citizens/services/sports-complex|archive-date=26 October 2019|url-status=dead}}</ref> Kerajaan negeri memperuntukkan dana untuk pembangunan sukan kepada setiap persatuan sukan peringkat daerah.<ref>{{cite web|url=https://www.thestar.com.my/sport/community-sports/2019/10/01/boost-in-funding-for-district-level-sports-associations|title=Boost in funding for district-level sports associations|author=Ili Aqilah|work=The Star|date=1 October 2019|access-date=26 October 2019}}</ref>

Stadium Perak Ipoh ialah stadium utama bagi Perak FA. Pasukan ini telah ditubuhkan pada tahun 1951, walaupun negeri ini telah mempunyai pasukan bola sepak sejak tahun 1921.<ref>{{cite web|url=http://johorsoutherntigers.com.my/team/perak-fa/|title=Perak FA|publisher=Johor Southern Tigers|access-date=26 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191026054540/http://johorsoutherntigers.com.my/team/perak-fa/|archive-date=26 October 2019|url-status=dead}}</ref> Perak FA memenangi Piala FA Malaysia pada 1990 dan 2004; Piala Malaysia pada 1926, 1931, 1957, 1967, 1970, 1998, 2000, dan 2018; menjadi naib juara Liga Super Malaysia pada 2006–07 dan 2018; dan memenangi Piala Presiden Malaysia pada 2006–07, 2012 dan 2014. Pasukan bola sepak wanita negeri itu pernah menjadi naib juara Piala Tun Sharifah Rodziah pada 1977, 1979 dan 1992. Satu lagi stadium terkenal di negeri ini ialah Stadium Pangkalan Tentera Laut di Lumut.

Kejohanan hoki padang tahunan di Perak, Piala Sultan Azlan Shah, menjejaki akar umbinya kepada bekas sultan negeri bernama Azlan Shah, seorang peminat setia sukan itu.<ref>{{cite web|url=https://www.thestar.com.my/opinion/columnists/why-not/2014/05/30/a-sultans-legacy|title=A Sultan's legacy|author=Dorairaj Nadason|work=The Star|date=30 May 2014|access-date=26 October 2019}}</ref> Perak merupakan negeri pertama Malaysia yang memperkenalkan e-sukan, dalam Sukan Sukma. Kerajaan negeri terus menyasarkan pembangunan e-sukan dengan peningkatan minat belia.<ref>{{cite web|url=https://teknoratz.com/perak-menjadi-negeri-pertama-memperkenalkan-e-sukan-dalam-temasya-sukma-2018/|title=Perak Menjadi Negeri Pertama Memperkenalkan E-Sukan Dalam Temasya SUKMA 2018|trans-title=Perak Becomes The First State To Introduce E-Sports At SUKMA Games 2018|author=Azuan|language=ms|publisher=TeknoRatz|date=24 September 2018|access-date=26 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191026055230/https://www.bharian.com.my/berita/wilayah/2019/03/536657/perak-mahu-bina-stadium-e-sports|archive-date=26 October 2019|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.bharian.com.my/berita/wilayah/2019/03/536657/perak-mahu-bina-stadium-e-sports|title=Perak mahu bina stadium e-sports|trans-title=Perak wants to build an e-sports stadium|author=Shamsul Kamal Amarudin|language=ms|newspaper=Berita Harian|date=2 March 2019|access-date=26 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191030065109/https://teknoratz.com/perak-menjadi-negeri-pertama-memperkenalkan-e-sukan-dalam-temasya-sukma-2018/|archive-date=30 October 2019|url-status=dead}}</ref>
{{clear}}

== Negeri bersebelahan ==
*[[Pulau Pinang]]
*[[Selangor]] 
*[[Pahang]]
*[[Kelantan]]
*[[Kedah]]

== Rujukan ==
{{reflist}}

== Lihat juga ==

* [[Bahasa Melayu Perak]]
* [[Sejarah Perak]]
* [[Identiti Perak]]
* [[Sultan Perak]] + [[Raja Permaisuri Perak]]
* [[Raja Muda Perak]] + [[Raja Puan Besar Perak]]
* [[Raja Bendahara Perak]] (1750-1958) + Raja Puan Bendahara Perak
* [[Raja Di-Hilir Perak]] + [[Raja Puan Muda Perak]]
* [[Raja Kecil Besar]] Perak + Raja Puan Bendahara Perak
* [[Raja Kecil Sulong]] Perak + Raja Puan bendahara Perak
* [[Raja Kecil Tengah]] Perak + Raja Puan Bendahara Perak
* [[Raja Kecil Bongsu]] Perak + Raja Puan Bendahara Perak
* [[Raja Puan Mahkota Perak]] (1963-1984)
* [[Darjah Kebesaran Negeri Perak]]
* [[Masjid di Perak]]
* [[Senarai orang dari Perak]], [[Orang Asli di Perak]]
* Pentadbiran Umum Kerajaan Negeri Perak
* [[Pentadbiran Agama Islam di Perak]]
* [[Pelancongan di Negeri Perak]]
* [[Pengangkutan di Negeri Perak]]
* [[Senarai Residen British di Perak]]
* [[Senarai sekolah kebangsaan di Perak]]
* [[Senarai sekolah menengah di Perak]]

== Pautan luar ==
* [http://www.orangperak.com Laman berinformasi berkenaan dengan negeri Perak] | http://www.orangperak.com
* http://www.4dw.net/royalark/Malaysia/perak.htm
* Caer MNP
* Amar Proton

{{Perak}}
{{Negeri dan Wilayah Persekutuan Malaysia}}

[[Kategori:Perak| ]]
[[Kategori:Negeri dan wilayah persekutuan di Malaysia]]
[[Kategori:Semenanjung Malaysia]]
Templat yang digunakan dalam laman ini:
Negeri Perak (sunting)
Templat:* (lihat sumber) (dilindungi separa)
Templat:AFA (sunting)
Templat:AFA-may (sunting)
Templat:Abbr (sunting)
Templat:Anchor (sunting)
Templat:Background color (sunting)
Templat:Bahagian pilihan raya negeri di Perak (sunting)
Templat:Bar box (lihat sumber) (dilindungi separa)
Templat:Bar percent (sunting)
Templat:Bendera-ikon (lihat sumber) (dilindungi separa)
Templat:Bendera-negara (lihat sumber) (dilindungi separa)
Templat:Both (sunting)
Templat:Category handler (sunting)
Templat:Circa (sunting)
Templat:Cite book (lihat sumber) (dilindungi separa)
Templat:Cite journal (sunting)
Templat:Cite magazine (sunting)
Templat:Cite news (sunting)
Templat:Cite web (lihat sumber) (dilindungi separa)
Templat:Clear (sunting)
Templat:Color box (sunting)
Templat:Comma separated entries (sunting)
Templat:Coord (lihat sumber) (dilindungi)
Templat:Country data Johor (sunting)
Templat:Country data Kedah (sunting)
Templat:Country data Kelantan (sunting)
Templat:Country data Kuala Lumpur (sunting)
Templat:Country data Labuan (sunting)
Templat:Country data Melaka (sunting)
Templat:Country data Negeri Sembilan (sunting)
Templat:Country data Pahang (sunting)
Templat:Country data Perak (sunting)
Templat:Country data Perlis (sunting)
Templat:Country data Pulau Pinang (sunting)
Templat:Country data Putrajaya (sunting)
Templat:Country data Sabah (sunting)
Templat:Country data Sarawak (sunting)
Templat:Country data Selangor (sunting)
Templat:Country data Terengganu (sunting)
Templat:Dead link (sunting)
Templat:Ensure AAA contrast ratio (sunting)
Templat:Fix (lihat sumber) (dilindungi separa)
Templat:Fix/category (sunting)
Templat:Fix comma category (sunting)
Templat:Flagcountry (lihat sumber) (dilindungi separa)
Templat:Flagcountry/core (sunting)
Templat:Flagicon (lihat sumber) (dilindungi separa)
Templat:Flagicon/core (sunting)
Templat:Force plural (sunting)
Templat:Greater color contrast ratio (sunting)
Templat:Historical populations (sunting)
Templat:Huraian pendek (sunting)
Templat:IPA (sunting)
Templat:IPA-may (sunting)
Templat:Icon (sunting)
Templat:If empty (sunting)
Templat:Ifsubst (sunting)
Templat:Ikon (sunting)
Templat:Image label (sunting)
Templat:Image label begin (sunting)
Templat:Image label end (sunting)
Templat:Image label small (sunting)
Templat:Imej banyak (sunting)
Templat:Imej banyak/gaya.css (sunting)
Templat:Infobox (lihat sumber) (dilindungi)
Templat:Infobox settlement (lihat sumber) (dilindungi separa)
Templat:Infobox settlement/areadisp (lihat sumber) (dilindungi separa)
Templat:Infobox settlement/columns (sunting)
Templat:Infobox settlement/densdisp (lihat sumber) (dilindungi separa)
Templat:Infobox settlement/lengthdisp (sunting)
Templat:Infobox settlement/link (lihat sumber) (dilindungi separa)
Templat:Infobox settlement/metric (lihat sumber) (dilindungi separa)
Templat:Infobox settlement/pref (lihat sumber) (dilindungi separa)
Templat:Jawi (sunting)
Templat:Kalau kosong (sunting)
Templat:Kira-kira (sunting)
Templat:Kosongkan (sunting)
Templat:Kotak info petempatan (lihat sumber) (dilindungi separa)
Templat:Kotak info petempatan/keluasan (lihat sumber) (dilindungi separa)
Templat:Kotak info petempatan/kepadatan (lihat sumber) (dilindungi separa)
Templat:Kotak info petempatan/keutamaan (lihat sumber) (dilindungi separa)
Templat:Kotak info petempatan/lajur (sunting)
Templat:Kotak info petempatan/metrik (lihat sumber) (dilindungi separa)
Templat:Kotak info petempatan/panjang (sunting)
Templat:Kotak info petempatan/pautan (lihat sumber) (dilindungi separa)
Templat:Kotak info petempatan/styles.css (sunting)
Templat:Kotak warna (sunting)
Templat:Lang (lihat sumber) (dilindungi)
Templat:Legend (sunting)
Templat:Legend/styles.css (sunting)
Templat:Legend inline (sunting)
Templat:Lihat juga (sunting)
Templat:Main (sunting)
Templat:Main article (sunting)
Templat:Main other (sunting)
Templat:Max/2 (sunting)
Templat:Multiple image (sunting)
Templat:N/A (sunting)
Templat:N/a (sunting)
Templat:Navbox (lihat sumber) (dilindungi)
Templat:Navbox with columns (sunting)
Templat:Nbsp (lihat sumber) (dilindungi)
Templat:Negeri dan Wilayah Persekutuan Malaysia (sunting)
Templat:Nowrap (lihat sumber) (dilindungi)
Templat:Nowrap begin (sunting)
Templat:Nowrap end (sunting)
Templat:Order of magnitude (lihat sumber) (dilindungi separa)
Templat:PAGENAMEBASE (sunting)
Templat:Pautan putus (sunting)
Templat:Pengendali kategori (sunting)
Templat:Perak (sunting)
Templat:Peta Berlabel Perak (sunting)
Templat:Petunjuk (sunting)
Templat:Pie chart (sunting)
Templat:Pie chart/slice (sunting)
Templat:Pluralize from text (sunting)
Templat:Pp-vandalism (lihat sumber) (dilindungi)
Templat:Precision (lihat sumber) (dilindungi separa)
Templat:Redirect-multi (sunting)
Templat:Reflist (sunting)
Templat:Reflist/styles.css (sunting)
Templat:Replace (sunting)
Templat:Rnd (lihat sumber) (dilindungi separa)
Templat:Script (sunting)
Templat:Script/Arabic (sunting)
Templat:Script/styles.css (sunting)
Templat:See also (sunting)
Templat:Sejarah penduduk (sunting)
Templat:Short description (sunting)
Templat:Spaces (lihat sumber) (dilindungi separa)
Templat:Template other (sunting)
Templat:Utama (lihat sumber) (dilindungi)
Templat:Warna latar belakang (sunting)
Templat:Yesno (sunting)
Templat:·w (sunting)
Templat:·wrap (sunting)
Modul:Anchor (sunting)
Modul:Arguments (sunting)
Modul:Category handler (sunting)
Modul:Category handler/blacklist (sunting)
Modul:Category handler/config (sunting)
Modul:Category handler/data (sunting)
Modul:Category handler/shared (sunting)
Modul:Check for clobbered parameters (sunting)
Modul:Check for unknown parameters (sunting)
Modul:Citation/CS1 (lihat sumber) (dilindungi)
Modul:Citation/CS1/COinS (lihat sumber) (dilindungi)
Modul:Citation/CS1/Configuration (lihat sumber) (dilindungi)
Modul:Citation/CS1/Date validation (lihat sumber) (dilindungi)
Modul:Citation/CS1/Identifiers (lihat sumber) (dilindungi)
Modul:Citation/CS1/Utilities (lihat sumber) (dilindungi)
Modul:Citation/CS1/Whitelist (lihat sumber) (dilindungi)
Modul:Citation/CS1/styles.css (sunting)
Modul:Color contrast (sunting)
Modul:Color contrast/colors (sunting)
Modul:Coordinates (sunting)
Modul:Detect singular (sunting)
Modul:Effective protection expiry (sunting)
Modul:Effective protection level (sunting)
Modul:Exponential search (sunting)
Modul:File link (sunting)
Modul:Format link (sunting)
Modul:Hatnote (sunting)
Modul:Hatnote/styles.css (lihat sumber) (dilindungi separa)
Modul:Hatnote list (sunting)
Modul:ISO 3166 (sunting)
Modul:ISO 3166/data/Negara (sunting)
Modul:If empty (sunting)
Modul:Infobox (sunting)
Modul:Infobox/styles.css (sunting)
Modul:InfoboxImage (sunting)
Modul:Kependudukan (sunting)
Modul:Koordinat (sunting)
Modul:Labelled list hatnote (sunting)
Modul:Lang (sunting)
Modul:Lang/ISO 639 synonyms (sunting)
Modul:Lang/data (sunting)
Modul:Language/data/iana languages (sunting)
Modul:Language/data/iana regions (sunting)
Modul:Language/data/iana scripts (sunting)
Modul:Language/data/iana suppressed scripts (sunting)
Modul:Language/data/iana variants (sunting)
Modul:Math (sunting)
Modul:Multiple image (sunting)
Modul:Namespace detect/config (sunting)
Modul:Namespace detect/data (sunting)
Modul:Navbar (lihat sumber) (dilindungi)
Modul:Navbar/configuration (sunting)
Modul:Navbar/styles.css (sunting)
Modul:Navbox (sunting)
Modul:No globals (sunting)
Modul:Nota topi senarai berlabel (sunting)
Modul:Plain text (sunting)
Modul:Protection banner (sunting)
Modul:Protection banner/config (sunting)
Modul:Redirect (sunting)
Modul:Redirect-multi (sunting)
Modul:Redirect hatnote (sunting)
Modul:Separated entries (sunting)
Modul:Settlement short description (sunting)
Modul:String (sunting)
Modul:TableTools (sunting)
Modul:Text (sunting)
Modul:Unicode data (sunting)
Modul:Unicode data/scripts (sunting)
Modul:Unsubst (sunting)
Modul:Yesno (sunting)
Kembali ke Perak.
Diambil daripada "https://ms.wikipedia.org/wiki/Perak"