Maotsjappie

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

't Begrip maotsjappie vèltj gooddeils same mitte notie samelaeving, meh lègk mieë naodrök oppe institutioneel en ordenendje aspèkte daovan: de staot enne staotsapparate. Daomit is 't ouch e territoriumgebónjener begrip es samelaeving.

't Begrip maotsjappie wuuertj döks ouch aan 'n bepaoldje identiteit gekoppeldj. Zoea besteitj 't begrip wèsterse maotsjappie en primitieve maotsjappie. 't Element "maot-" is 'n euverzètting van 't Letiens "socius" (bóndjgenoeat, mitgezel, deilgenoeat, kammeraod, maot); in 'n samelaeving wuuertj me gebaore, kump me terech, mer 'n maotsjappie of "society" mót me aktief vormgaeven en aevenes 'n kammeraodsjap of maotsjap in standj haje.

'n Ikkenomie veróngerstèltj de dynamische wirking van 'n maotsjappie. Ikkenomie mit langtermiensperspectief besteitj allein es die t'n deens steitj vanne maotsjappie. In 'n positieve ikkenomie steitj de ikkenomie t'n deens vanne miens, de maotsjappie enne ómgaeving, en neet ómgedrejdj.

Inne theorie en praktiek wuuertj óngersjied gemaak tösse:

1. de agrarische maotsjappie;
2. de industrieel maotsjappie;
3. de pósindustrieel maotsjappie;
4. enne infermaasjemaotsjappie.

Maotsjappiefilosofie is nej verwantj ane sociaal filosofie: e deilgebied vanne filosofie en besjeftig zich mitte vraog nao 't óntstaon, de zin enne aerd vanne maotsjappie. Det wil zègke det ze de verhajing tösse d'n individuele miens enne maotsjappie en zien structure bestudeertj. De sociaal filosofie haet nej raakvlakke mitte filosofische vakgebiede ethiek en rechsfilosofie, meh beguuef zich daonaeven op 't gebied vanne sociaal weitesjappen en mieër in 't biezunjer vanne sociologie.

Filosofe die zich ouch of oetsloetendj besjeftigdje mitte maotsjappie-filosofische vraogstökker zeen ónger anger: Plato, Aristoteles, Thomas Hobbes, Georg Wilhelm Friedrich Hegel, Voltaire, Karl Marx, Theodor Adorno, Max Horkheimer, Herbert Marcuse en Jürgen Habermas.

Maotsjappieweitesjap is bao synoniem ane sociaal weitesjappe: die takke vanne weitesjap die betrèkking höbben oppe miens in zien sociaal ómgaeving. In Nederlandj raekentj me wiejer toete maotsjappieweitesjappe:

• Antropologie - de weitesjap die zich besjeftig mitte bestudering van luuj en culturen in alle aspèkte;
• Bestuurskónde - de weitesjappelike disciplien die zich besjeftig mitte wies worop 't aopenbaar bestuur fónksjeneertj, zowaal intern es extern;
• Ikkenomie - de weitesjap die zich besjeftig mitte beheufdjebevraejiging vanne luuj;
• Rechsgelieërdjheid - de weitesjap die zich besjeftig mitte kènnis enne studie van 't rech;
• Politicologie - de weitesjap die zich besjeftig mitte bestudering van 't toet standj kómme, 't veuren enne effèkte van 't euverheidsbeleid;
• Sociaal geografie - de weitesjap die zich besjeftig mitte bestudering van ruumdjelike petroeane binne de maotsjappie;
• Sociologie - de weitesjap die zich besjeftig mitte bestudering van 't sociaal gedraag en sociaal hanjele vanne miens inne samelaeving.

Sociologie is de weitesjap die zich besjeftig mitte bestudering van 't sociaal gedraag en sociaal hanjele vanne miens inne samelaeving.

De sociologie bestudeertj luuj en häör gedraag in häör sociaal ómgaeving, in relatie toete hieërsjendje moraal en ethiek en in verbandj mit politische en filosofische gedraagscodes. Praktisch gezeen mèntj det de bestudering van 't daacheliks laeve van luuj en 't fónksjenere van luuj in häör ómgaeving, sociaal verbenj, gezinsstructure, religieus verbenj, wètte, normen en waerd, rolpetroeanen en cultureel verbenj. De drie houfthema's vanne sociologie zeen 't rationalisatieperblieëm, 't cohesieperblieëm en 't óngeliekheidsperblieëm.