Religio Aegyptia

Religio Aegyptia fuit religio cuius usus praesertim in Aegypto vigebat.

Multos deos colebat, inter eos Phra, Solem deum, Thoth deum artis scribendi. Alii fuerunt Horus, deum Regum, Isis deam Naturae, Amun 'deum occultum', Osiris, Regem Inferum e Iudicem mortuum, et cetera. Populus cum sacerdotibus hos deos in templis magnis adorabat, ubi sacerdotes eorum imagines curabant, et de adorantibus munia et sacrificia petebant.

Di

Nomen Aegyptium

Transcriptio

Nomen Latinum

Interpretatio

Ỉmn.t

Amauni^[1]

Ỉmn

Ammōn,^[2] Amun^[3]

Iuppiter^[3]

Ỉnpw

Anūbis^[4]

Mercurius^[5]

^Cnq.t

Anūcis^[6]

Vesta^[6]

Ỉry-Ḥmz-Nfr

Arensnuphis

Bś

Besa^[7]

B'ɜśt.t

Būbastis^[8]

Diana^[9]

W'ɜd.t'

Būtō^[10]

Latona^[11]

Gbb

Cēb^[12]

Saturnus^[12]

Hnmw

Chnūbis,^[6] Chnūphis,^[13] Chnūmis^[14]

Iuppiter Ammon^[6]

Kkw, Kkw.t

Chō et Chūch^[1]

Ḫnśw

Chōns, Chōn^[15]

Hercules^[15]

Ḥry-Š=f

Harsaphēs^[16]

Hercules,^[17] Bacchus^[16]

Ḥw.t-Ḥrw

Hathōr,^[18] Athyri^[19]

Venus^[18]

,

Ḥḥ & Ḥḥ.t

Hē et Hō^[1]

Ḥrw

Hōrus^[20]

Apollo^[20]

Nfr-Tm

Iphthimis^[21]

Prometheus^[21]

Ȝś.t

Īsis^[22]

Ceres^[9]

Mrwr

Mandūlis^[23]

Sol, Macareus^[23]

Mḥ.t-Wr.t

Mĕthyĕr ^[19]

Mnw

Mīn,^[19] Mĕndēs^[24]

Pan^[24]

Mntw

*Monthis^[25]

Apollo^[26]

Mw.t

Mūth^[19]

Iuno, Lucina

N'ỉ.t, Nr.t

Nēïth^[27]

Minerva^[27]

Nwn.t

Nauni^[1]

Nb.t-Ḥw.t

Nĕphthys,^[28] Nĕphthō^[29]

Teleute, Venus, Victoria^[28]

Nw.t

Neuth

Rhea

Ḥ^cpy

—

Nilus

Nwn

Nū^[1]

Oceanus (Abyssus)

Ỉn-Ḥr.t

Ŏnūris^[30]

Mars^[30]

Wp-Wɜ.wt

Ophois^[31]

Macedon?

Wz'ỉr

Ŏsīris^[8]

Bacchus^[32]

Pḫ.t

—

Diana

(p'ɜ') R^c

Phre,^[29] Phra

Sol

Ptḥ

Phtha, Phthas

(p'ɜ') Š'ɜy'

Śrq.t

Śḫm.t

Sachmis^[31]

St.t

Satis^[6]

Iuno^[6]

Ḥp'-Wzỉr

Śt'h, Śwty

Zkr

Šw

Sōsis, Sōs^[12]

Hercules, Mars^[12]

Śpd.t

Sōthis

Sirius

Śbk

Sūchus^[31]

—

(tɜ) Rnnwt.t

Thĕrmūthis

Dḥwty

Thōth, Thōyth, Taat, etc.

Mercurius

Tfnw.t

Tphenis^[31]

("Dea")

Tɜ Wr.t

Thūēris, Thŏēris

Minerva

(tɜ) Rpy.t

Triphis

Fuit per spatium temporis haeresis fortasse monotheistica, quae praeter omnes deos Solis discum, Athon colebat.

Bestiae Sacrae

Ḥp

Apis^[8]

(taurus Phthae)

Bh

Būchis, Bachis

(taurus Monthis)

Bɜ-Nb-Dd.t

Mĕndēs

(aries Osiridis)

Mr-Wr

Mnĕvis

(aries Phrae)

Notae

↑ ^1.0 ^1.1 ^1.2 ^1.3 ^1.4 Papyrus Magica 13.788-89: οἱ ηʹ φύλακες Η, Ω, Χω, Χουχ, Νουν, Ναυνι, Ἀμοῦν, Ἀμαυνι "Octo Custodes: He, Ho, Cho, Chuch, Nun, Nauni, Amun, Amauni
↑ Optime attestatum in scriptoribus Classicis, a Pindaro: Pythia 4.16: "Διὸς ἐν Ἄμμωνος θεμέθˈλοις." Latine habemus e.g. Lucani Pharsalia 9.511: "Iupiter, ut memorant, sed non aut fulmina vibrans, / Aut similis nostro, sed tortis cornibus Ammon."
↑ ^3.0 ^3.1 E.g. Hdt. 2.42: Ἀμοῦν γὰρ Αἰγύπτιοι καλέουσι τὸν Δία. "Amun enim Aegyptii vocant Iovem."
↑ Verg. E.g. Aen. 8.698–700: "omnigenumque deum monstra et latrator Anubis / contra Neptunum et Venerem contraque Minervam / tela tenent." Cf. Plin. NH 33.46.131, Ovidii Amores 2.13. Apud Graecos Anubin primus commemorat Hecataeus Abderites, F. 31.264.F: τὸν δὲ κύνα πρός τε τὰς θήρας εἶναι χρήσιμον καὶ πρὸς τὴν φυλακήν· διόπερ τὸν θεὸν τὸν παρ’ αὐτοῖς καλούμενον Ἄνουβιν παρεισάγουσι κυνὸς ἔχοντα κεφαλήν, ἐμφαίνοντες ὅτι σωματοφύλαξ ἦν τῶν περὶ τὸν Ὄσιριν καὶ τὴν Ἶσιν. "Canem autem et in bestias esse utilem et in custodiam: qua de causa deum apud eos dictum Anubim repraesentant canis habentem caput, monstrantes eum corporis custodem fuisse eorum quae circa Osirim et Isim sint"
↑ Titulus quidam Anubis, nempe Hermanubis, fortasse a verbis Aegyptiis Ḥrw-m-Ỉnpw, id est "Horus in forma Anubis" derivandus est, attamen etsi hoc veriloquium recte excogitatum sit, patet antiquos "Mercurium-Anubin" intellexisse
↑ ^6.0 ^6.1 ^6.2 ^6.3 ^6.4 ^6.5 O.G.I. 130: …Ἡρῴδης Δημοφῶντος Βερενικεύς, ὁ ἀρχισωματοφύλαξ καὶ στρατηγός, καὶ οἱ συνάγοντες ἐν Σήτει τῇ τοῦ Διονύσου νήσῳ βασιλισταί, ὧν τὰ ὀνόματα ὑπόκειται, Χνούβει τῷ καὶ Ἄμμωνι, Σάτει τῇ καὶ Ἥρᾳ, Ἀνούκει τῇ καὶ Ἑστίᾳ, Πετεμπαμέντει τῷ καὶ Διονύσῳ, Πετενσήτει τῷ καὶ Κρόνῳ, Πετενσήνε[ι] τῷ καὶ Ἑρμεῖ, θεοῖς μεγάλοις, καὶ τοῖς ἄλλοις τοῖς ἐπὶ τοῦ Καταράκτου δαίμοσιν τὴν στήλην… "Herodes Demophontis filius Berenicensis, archisomatophylax et dux, et conducentes in Seti Insula Bacchi Basilistae, quorum nomina subiacent, Chnubi qui et Ammon dicitur, Sati quae et Iuno, Anuci quae et Vesta, Petempamenti qui et Bacchus, Petenseti qui et Saturnus, Petenseni qui et Mercurius, Deis magnis, et aliis super Cataractam daemonibus, hanc stelam...." Cf. CIL 3.75: "I.O.M. Hammoni Chnubidi, Iunoni Reginae quor[um] sub tutela hic mons est...."
↑ Ammiani Marcellini 19.12.3: "Materiam autem in infinitum quaestionibus extendendis dedit occasio vilis et parva. oppidum est Abydum in Thebaidis parte situm extrema. hic Besae dei localiter adpellati oraculum quondam futura pandebat, priscis circumiacentium regionum caerimoniis solitum coli."
↑ ^8.0 ^8.1 ^8.2 Ovidii Metamorphoseon 9.690–695: "Cum qua latrator Anubis / sanctaque Bubastis variusque coloribus Apis, / quique premit vocem digitoque silentia suadet, / sistraque erant numquamque satis quaesitus Osiris / plenaque somniferis serpens peregrina venenis."
↑ ^9.0 ^9.1 Hdt. 2.156: αἰγυπτιστὶ δὲ Ἀπόλλων μὲν Ὧρος, Δημήτηρ δὲ Ἶσις, Ἄρτεμις δὲ Βούβαστις. "Aegyptie autem Apollo quidem 'Horus,' Ceres vero 'Isis,' Diana vero 'Bubastis'.
↑ Herodiani De Prosodia Catholica 3.1 p. 347: Βουτώ κώμη Αἰγύπτου, ἀφ’ ἧς καὶ Λητὼ Βουτώ, ἧς τινος χρηστήριον ἦν. ἐκαλεῖτο δὲ καὶ Βοῦτος. "Buto pagus Aegypti, a quo et Latona 'Buto,' cuius oraculum fuit. Dicebatur autem et Butos." Quod ad civitatem eiusdem nominis pertinet, hanc figuram, nempe Buton, tantum habemus Latinitate Classica. Plinius NH 5.11.64: Butos. Ergo fortasse et dea ita nuncupanda est.
↑ Strabonis Geographica 17.1.18: ἐν δὲ τῇ Βούτῳ Λητοῦς ἐστι μαντεῖον. "Buti autem Latonae est oraculum."
↑ ^12.0 ^12.1 ^12.2 ^12.3 Ioannis Antiocheni Historia f. 21: Αἰγύπτιοί φασιν ὡς Ἥφαιστος αὐτῶν ἐβασίλευσεν ἀπείρους τινὰς χρόνους· μετὰ τοῦτον Ἥλιος ὁ Ἡφαίστου ἔτη ͵ξψοζʹ· μετ’ αὐτὸν Σῶς, ἤτοι Ἄρης, μεθ’ ὃν Κὴβ τοῦ Ἡλίου, ἤτοι Κρόνος. "Aegyptii dicunt Vulcanum eos regisse infinita quaedam tempora; post eum Solem Vulcani filium annos 6777; post eum Sos (vero Mars), post quem Ceb Solis filium (vero Saturnus)."
↑ Papyri magici
↑ Hephaestionis Apotelesmatica p.12: μὴ λαθέτω δὲ ὡς εἰκότως εἰς φυλακτήριον τοῦ στομάχου παραδέχονται τὸν Χνουμὶν ὡς κύριον ὄντα τοῦ στήθους τοῦ κόσμου καθὼς ἡ διαίρεσις τῶν ζῳδίων περιέχει. "Ne fugat autem apte in phylacterium stomachi suscipiunt Chnumin cum dominus sit pectoris mundi sicut divisio zodiaci circumditur" Sed fortasse haec ad alium Daemonem spectant. Cf. Chnumen Celsi (8.58)
↑ ^15.0 ^15.1 Etymologicaum Magnum, p. 816 s.v. Χῶνες: Τὸν Ἡρακλέα φασὶ κατὰ τὴν Αἰγυπτίων διάλεκτον Χῶνα λέγεσθαι... "Herculem ferunt in Graeco sermone Chonem dici.
↑ ^16.0 ^16.1 Plutarchi De Iside et Osiride 365e: Ἀρίστων τοίνυν ὁ γεγραφὼς Ἀθηναίων ἀποικίας ἐπιστολῇ τινι Ἀλεξάρχου περιέπεσεν, ἐν ᾗ Διὸς ἱστορεῖται [δὲ] καὶ Ἴσιδος υἱὸς ὢν ὁ Διόνυσος ὑπ’ Αἰγυπτίων οὐκ Ὄσιρις ἀλλ’ Ἀρσαφὴς [ἐν τῷ ἄλφα γράμματι] λέγεσθαι δηλοῦντος τὸ ἀνδρεῖον τοῦ ὀνόματος. "Nunc vero Aristo qui scripsit De Atheniensium Cololonia epistola quadam Alexarchi incidit, in qua Iovis narratur et Isidis filius Bacchus ab Aegyptiis non Osiris sed Harsaphes (littera a) dici, declarante virtutem nomine."
↑ Sacrum principale Harsaphis fuit Heracleopoli Magnae. Causa identificationis fortasse est nomen Harsaphis saepe ab Aegyptiis non Ḥry-Š=f 'Qui Super Lacum Suum Est' sed ex verborum lusu Ḥry-Šf.t "Qui Super Fortitudinem Est" (vel "Virtutem," cf. Plutarchum).
↑ ^18.0 ^18.1 Etymologicum Genuinum α146: Ἀθύρ· ὁ μήν· καὶ τὴν Ἀφροδίτην Αἰγύπτιοι καλοῦσιν Ἀθώρ· καὶ μῆνά γε τὸν τρίτον ἐπώνυμον ταύτης πεποιήκασι. "Athyr: mensis, et Venerem Aegyptii vocant Athor: et mensem quidem tritum eponymum eiusdem fecerunt."
↑ ^19.0 ^19.1 ^19.2 ^19.3 Plutarchi De Iside et Osiride 374b: τὸν μὲν οὖν Ὧρον εἰώθασι καὶ Μὶν προσαγορεύειν, ὅπερ ἐστὶν ὁρώμενον· αἰσθητὸν γὰρ καὶ ὁρατὸν ὁ κόσμος. ἡ δ’ Ἶσις ἔστιν ὅτε καὶ Μοὺθ καὶ πάλιν Ἄθυρι καὶ Μεθύερ προσαγορεύεται· σημαίνουσι δὲ τῷ μὲν πρώτῳ τῶν ὀνομάτων μητέρα, τῷ δὲ δευτέρῳ οἶκον Ὥρου κόσμιον, ὡς καὶ Πλάτων χώραν γενέσεως καὶ δεξαμενήν, τὸ δὲ τρίτον σύνθετόν ἐστιν ἔκ τε τοῦ πλήρους καὶ τοῦ αἰτίου· πλήρης γάρ ἐστιν ἡ ὕλη τοῦ κόσμου καὶ τῷ ἀγαθῷ καὶ καθαρῷ καὶ κεκοσμημένῳ σύνεστιν. "Horum quidem igitur solent et Min appellare, quod est visum: sensibile enim et visibile mundus. Isis autem est(?) aliquando et Muth et rursum Athyri et Methyer appellatur: significant autem primo quidem nominum matrem, secundo autem domum Hori mundanum, ut et Plato locum generationis et recipientem, trito autem componendum est ex et pleno et causa: plena enim est materies mundi et bono et puro et mundato."
↑ ^20.0 ^20.1 Macrobii Saturnalia 1.21.13: "Apud eosdem Apollo, qui est sol, Horus vocatur: ex quo et horae viginti quattuor quibus dies noxque conficitur nomen acceperunt, et quattuor tempora quibus annuus orbis impletur horae vocantur." Hecataeus Milesius, ut assolet, primus, f. 1a.1.f.300: ὕστατον δὲ αὐτῆς βασιλεῦσαι Ὦρον τὸν Ὀσίριος παῖδα, τὸν Ἀπόλλωνα Ἕλληνες ὀνομάζουσι "ultimum autem eam regisse Horum Osiridis filium, quem Apollinem Graeci nuncupant."
↑ ^21.0 ^21.1 Papyrus Hîbeh i.27, vv. 84–5: Προμηθέως ἑορτὴ ὃν καλοῦσιν / Ἰφθῖμιν ... "Promethei festum quem dicunt Iphthimin".
↑ Ciceronis De Natura Deorum 3.19.47: "Quid autem dicis, si di sunt illi, quos colimus et accepimus, cur non eodem in genere Serapim Isimque numeremus? Quod si facimus, cur barbarorum deos repudiemus? Boves igitur et equos, ibis, accipitres, aspidas, crocodilos, pisces, canes, lupos, faelis, multas praeterea beluas in deorum numerum reponemus. Quae si reiciamus, illa quoque, unde haec nata sunt, reiciemus." etc.
↑ ^23.0 ^23.1 Inscriptione Graeca quaedam Talmi reperta, et inter alia apud Preisgke Sammelbuch 4127 divulgata: Ἀκτινοβόλε δεσπότα / Μανδοῦλι, Τιτάν, Μακαρεῦ / σημῖά σου τινα λαμπρὰ θεάμενος / ἐπενόησα καὶ ἐπολυπραγμοσα ἀσφαλῶς / ἰδέναι θέλων εἰ σὺ ἶ ὁ Ἤλιος / .... / …. Ἔνθα σε ἔγνων, Μανδοῦλι, Ἥλιον τὸν παντεπόπτην δεσπότην, ἁπάντων βασιλέα / Αἰῶνα παντοκράτορα. "Radios emmittens domine Manduli, Titan, Macareu, signa tua quaedam luminosa tuitus recogitavi et requisitavi certe novisse volens num tu sis Sol …. Inde te scivi, Manduli, Solem omnia despectantem dominum, omnium regem, aeternum pantocratorem."
↑ ^24.0 ^24.1 Hdt. 2.46: Καλέεται δὲ ὅ τε τράγος καὶ ὁ Πὰν αἰγυπτιστὶ Μένδης "Vocatur autem et caper et Pan Aegyptie 'Mendes'"
↑ Figura Graeca nusquam secure attestatum, sed fortasse a nomine civitatis Hermonthis (Ỉwnw-Mntw), et Grenfell An Alexandrian erotic fragment and other X (p. 24), vv. 4-6: "Οἱ ἱερε[ῖς] / τοῦ ἐν Ἑ[ρμώνθει] τῆς Θη(βαΐδος) ἱερ[οῦ] / τοῦ Μόν[θ . . . . .]" , *Monthem coniecturare licet.
↑ Strabonis Geographica 17.1.47: Μετὰ δὲ Θήβας Ἑρμωνθὶς πόλις, ἐν ᾗ ὅ τε Ἀπόλλων τιμᾶται καὶ ὁ Ζεύς "Post Thebas autem Hermonthis civitas, in qua et Apollo reveretur et Iuppiter."
↑ ^27.0 ^27.1 Platonis Timaeus, 21E: "Ἔστιν τις κατ’ Αἴγυπτον," ἦ δ’ ὅς, "ἐν τ�� Δέλτα, περὶ ὃν κατὰ κορυφὴν σχίζεται τὸ τοῦ Νείλου ῥεῦμα Σαϊτικὸς ἐπικαλούμενος νομός, τούτου δὲ τοῦ νομοῦ μεγίστη πόλις Σάις—ὅθεν δὴ καὶ Ἄμασις ἦν ὁ βασιλεύς—οἷς τῆς πόλεως θεὸς ἀρχηγός τίς ἐστιν, Αἰγυπτιστὶ μὲν τοὔνομα Νηίθ, Ἑλληνιστὶ δέ, ὡς ὁ ἐκείνων λόγος, Ἀθηνᾶ· μάλα δὲ φιλαθήναιοι καί τινα τρόπον οἰκεῖοι τῶνδ’ εἶναί φασιν. "'Est quidam in Aegypto inferiore," inquit, "in Delta, circa quam de summo finditur Nili flumen, Saiticus dictus nomos. Huius autem nomi maxima civitas Sais—unde quidem et Amasis erat rex—quibus civitatis dea conditrix quedam est, Aegyptie quidem nomine Neith, Graece autem, secundum eorum verbum, Athena. Valde autem Athenensium amatores et quodam modo cognatos eorum esse aiunt."
↑ ^28.0 ^28.1 Plutarchi De Iside & Osiride 355f: τῇ δὲ πέμπτῃ Νέφθυν, ἣν καὶ Τελευτὴν καὶ Ἀφροδίτην, ἔνιοι δὲ καὶ Νίκην ὀνομάζουσιν "tritae autem Nephthyn, quam et Teleuten (Terminam) et Venerem, nonnulli autem et Victoriam nuncupant."
↑ ^29.0 ^29.1 S. Iulii Cesti 5.1 = Papyrus Magica 23: «⟦κλῦθί⟧ μοι, εὐμειδὴς καὶ ἐπίσκοπος, εὔσπο⟦ρ’ Ἄν⟧ουβι / † ...α̣υλλ̣ι̣παε παρευνεταωσι ο̣ει † ... / ⟦ἔλθ’ Ἑρ⟧μῆ, ἅρπαξ, δεῦρ’ εὐπλόκαμε χθόνιε Ζεῦ, / ⟦κῦρσ⟧αι δωσάμενοι κρηήνατε τήνδ’ ἐπαοιδήν· / ⟦δεῦρ’ Ἅιδ⟧η καὶ Χθών, πῦρ ἄφθιτον, Ἥλιε Τιτάν, / ⟦ἐλθὲ καὶ⟧ Ἰάα καὶ Φθᾶ καὶ Φρῆ νομοσώσω⟦ν⟧, / ⟦καὶ Νεφ⟧θὼ πολύτιμε καὶ Ἀβλαναθὼ πολύολβε...."
↑ ^30.0 ^30.1 Somnium Nectonabo, 24: (ἔδοξεν κατ' ἐνύπν<ι>ον ...) τὸν προσαγορευόμενον Αἰγυπτιστὶ Ὀνοῦρει, Ἑλληνιστεὶ δὲ Ἄρης, πεσόντα ἐπὶ κοιλίαν λέγιν τάδε... "(visum est in somnio) eum qui dicitur Aegyptie Onuris, Graece autem Ares, cecidisse super alvum et dicere haec..."
↑ ^31.0 ^31.1 ^31.2 ^31.3 Alan Gardiner eques, Egyptian Grammar p. 435 "To these may perhaps be added some of which the Greek transcriptions have been recently discovered from the papyri, exx. Sakhmis ..., often called Sekhmet, Thphēnis ... usually known as Tefnut.... Sōs, Suchos and Ophois ... are too remote from their Egyptian originals to be really serviceable; in these cases Shu, Sobk and Wepwawet are handier renderings. " Tamen fontes primarii non dantur.
↑ Hecataei fragmentum 300: Ὄσιρις δέ ἐστι Διόνυσος κατὰ Ἑλλάδα γλῶσσαν "Osiris autem est Bacchus secundum Graecum sermonem."

De Religione Aegyptia

Mythologia

Paganismus • Pantheia • Polytheismus

Dii

Ammōn • Anūbis • Anūcis • Arensnuphis • Besa • Būbastis • Būtō • Cēb • Chnūbis • Chō et Chūch • Chōns • Harsaphēs • Hē et Hō • Hōrus • Iphthimis • Īsis • Mandūlis • Sol, Macareus • Mĕthyĕr • Mīn • Mūth • Nēïth • Nauni • Nĕphthys • Neuth • Nilus • Nū • Ŏnūris • Ophois • Ŏsīris • Phre • Phtha, Phtha • Psais • Selcis • Sachmis • Satis • Sĕrapis, Sarapis • Sēth • Socaris • Sōsis, Sōs • Sōthis • Sūchus • Thĕrmūthis • Thōth • Tphenis • Thūēris, Thŏēris • Triphis

[p.m.13-1] 1.0 ^1.1 ^1.2 ^1.3 ^1.4 Papyrus Magica 13.788-89: οἱ ηʹ φύλακες Η, Ω, Χω, Χουχ, Νουν, Ναυνι, Ἀμοῦν, Ἀμαυνι "Octo Custodes: He, Ho, Cho, Chuch, Nun, Nauni, Amun, Amauni

[2] Optime attestatum in scriptoribus Classicis, a Pindaro: Pythia 4.16: "Διὸς ἐν Ἄμμωνος θεμέθˈλοις." Latine habemus e.g. Lucani Pharsalia 9.511: "Iupiter, ut memorant, sed non aut fulmina vibrans, / Aut similis nostro, sed tortis cornibus Ammon."

[Amun-3] 3.0 ^3.1 E.g. Hdt. 2.42: Ἀμοῦν γὰρ Αἰγύπτιοι καλέουσι τὸν Δία. "Amun enim Aegyptii vocant Iovem."

[4] Verg. E.g. Aen. 8.698–700: "omnigenumque deum monstra et latrator Anubis / contra Neptunum et Venerem contraque Minervam / tela tenent." Cf. Plin. NH 33.46.131, Ovidii Amores 2.13. Apud Graecos Anubin primus commemorat Hecataeus Abderites, F. 31.264.F: τὸν δὲ κύνα πρός τε τὰς θήρας εἶναι χρήσιμον καὶ πρὸς τὴν φυλακήν· διόπερ τὸν θεὸν τὸν παρ’ αὐτοῖς καλούμενον Ἄνουβιν παρεισάγουσι κυνὸς ἔχοντα κεφαλήν, ἐμφαίνοντες ὅτι σωματοφύλαξ ἦν τῶν περὶ τὸν Ὄσιριν καὶ τὴν Ἶσιν. "Canem autem et in bestias esse utilem et in custodiam: qua de causa deum apud eos dictum Anubim repraesentant canis habentem caput, monstrantes eum corporis custodem fuisse eorum quae circa Osirim et Isim sint"

[5] Titulus quidam Anubis, nempe Hermanubis, fortasse a verbis Aegyptiis Ḥrw-m-Ỉnpw, id est "Horus in forma Anubis" derivandus est, attamen etsi hoc veriloquium recte excogitatum sit, patet antiquos "Mercurium-Anubin" intellexisse

[OGI130-6] 6.0 ^6.1 ^6.2 ^6.3 ^6.4 ^6.5 O.G.I. 130: …Ἡρῴδης Δημοφῶντος Βερενικεύς, ὁ ἀρχισωματοφύλαξ καὶ στρατηγός, καὶ οἱ συνάγοντες ἐν Σήτει τῇ τοῦ Διονύσου νήσῳ βασιλισταί, ὧν τὰ ὀνόματα ὑπόκειται, Χνούβει τῷ καὶ Ἄμμωνι, Σάτει τῇ καὶ Ἥρᾳ, Ἀνούκει τῇ καὶ Ἑστίᾳ, Πετεμπαμέντει τῷ καὶ Διονύσῳ, Πετενσήτει τῷ καὶ Κρόνῳ, Πετενσήνε[ι] τῷ καὶ Ἑρμεῖ, θεοῖς μεγάλοις, καὶ τοῖς ἄλλοις τοῖς ἐπὶ τοῦ Καταράκτου δαίμοσιν τὴν στήλην… "Herodes Demophontis filius Berenicensis, archisomatophylax et dux, et conducentes in Seti Insula Bacchi Basilistae, quorum nomina subiacent, Chnubi qui et Ammon dicitur, Sati quae et Iuno, Anuci quae et Vesta, Petempamenti qui et Bacchus, Petenseti qui et Saturnus, Petenseni qui et Mercurius, Deis magnis, et aliis super Cataractam daemonibus, hanc stelam...." Cf. CIL 3.75: "I.O.M. Hammoni Chnubidi, Iunoni Reginae quor[um] sub tutela hic mons est...."

[7] Ammiani Marcellini 19.12.3: "Materiam autem in infinitum quaestionibus extendendis dedit occasio vilis et parva. oppidum est Abydum in Thebaidis parte situm extrema. hic Besae dei localiter adpellati oraculum quondam futura pandebat, priscis circumiacentium regionum caerimoniis solitum coli."

[ovidius-8] 8.0 ^8.1 ^8.2 Ovidii Metamorphoseon 9.690–695: "Cum qua latrator Anubis / sanctaque Bubastis variusque coloribus Apis, / quique premit vocem digitoque silentia suadet, / sistraque erant numquamque satis quaesitus Osiris / plenaque somniferis serpens peregrina venenis."

[Hdt-9] 9.0 ^9.1 Hdt. 2.156: αἰγυπτιστὶ δὲ Ἀπόλλων μὲν Ὧρος, Δημήτηρ δὲ Ἶσις, Ἄρτεμις δὲ Βούβαστις. "Aegyptie autem Apollo quidem 'Horus,' Ceres vero 'Isis,' Diana vero 'Bubastis'.

[10] Herodiani De Prosodia Catholica 3.1 p. 347: Βουτώ κώμη Αἰγύπτου, ἀφ’ ἧς καὶ Λητὼ Βουτώ, ἧς τινος χρηστήριον ἦν. ἐκαλεῖτο δὲ καὶ Βοῦτος. "Buto pagus Aegypti, a quo et Latona 'Buto,' cuius oraculum fuit. Dicebatur autem et Butos." Quod ad civitatem eiusdem nominis pertinet, hanc figuram, nempe Buton, tantum habemus Latinitate Classica. Plinius NH 5.11.64: Butos. Ergo fortasse et dea ita nuncupanda est.

[11] Strabonis Geographica 17.1.18: ἐν δὲ τῇ Βούτῳ Λητοῦς ἐστι μαντεῖον. "Buti autem Latonae est oraculum."

[Antiochenus-12] 12.0 ^12.1 ^12.2 ^12.3 Ioannis Antiocheni Historia f. 21: Αἰγύπτιοί φασιν ὡς Ἥφαιστος αὐτῶν ἐβασίλευσεν ἀπείρους τινὰς χρόνους· μετὰ τοῦτον Ἥλιος ὁ Ἡφαίστου ἔτη ͵ξψοζʹ· μετ’ αὐτὸν Σῶς, ἤτοι Ἄρης, μεθ’ ὃν Κὴβ τοῦ Ἡλίου, ἤτοι Κρόνος. "Aegyptii dicunt Vulcanum eos regisse infinita quaedam tempora; post eum Solem Vulcani filium annos 6777; post eum Sos (vero Mars), post quem Ceb Solis filium (vero Saturnus)."

[13] Papyri magici

[14] Hephaestionis Apotelesmatica p.12: μὴ λαθέτω δὲ ὡς εἰκότως εἰς φυλακτήριον τοῦ στομάχου παραδέχονται τὸν Χνουμὶν ὡς κύριον ὄντα τοῦ στήθους τοῦ κόσμου καθὼς ἡ διαίρεσις τῶν ζῳδίων περιέχει. "Ne fugat autem apte in phylacterium stomachi suscipiunt Chnumin cum dominus sit pectoris mundi sicut divisio zodiaci circumditur" Sed fortasse haec ad alium Daemonem spectant. Cf. Chnumen Celsi (8.58)

[Chons-15] 15.0 ^15.1 Etymologicaum Magnum, p. 816 s.v. Χῶνες: Τὸν Ἡρακλέα φασὶ κατὰ τὴν Αἰγυπτίων διάλεκτον Χῶνα λέγεσθαι... "Herculem ferunt in Graeco sermone Chonem dici.

[Harsaphes-16] 16.0 ^16.1 Plutarchi De Iside et Osiride 365e: Ἀρίστων τοίνυν ὁ γεγραφὼς Ἀθηναίων ἀποικίας ἐπιστολῇ τινι Ἀλεξάρχου περιέπεσεν, ἐν ᾗ Διὸς ἱστορεῖται [δὲ] καὶ Ἴσιδος υἱὸς ὢν ὁ Διόνυσος ὑπ’ Αἰγυπτίων οὐκ Ὄσιρις ἀλλ’ Ἀρσαφὴς [ἐν τῷ ἄλφα γράμματι] λέγεσθαι δηλοῦντος τὸ ἀνδρεῖον τοῦ ὀνόματος. "Nunc vero Aristo qui scripsit De Atheniensium Cololonia epistola quadam Alexarchi incidit, in qua Iovis narratur et Isidis filius Bacchus ab Aegyptiis non Osiris sed Harsaphes (littera a) dici, declarante virtutem nomine."

[17] Sacrum principale Harsaphis fuit Heracleopoli Magnae. Causa identificationis fortasse est nomen Harsaphis saepe ab Aegyptiis non Ḥry-Š=f 'Qui Super Lacum Suum Est' sed ex verborum lusu Ḥry-Šf.t "Qui Super Fortitudinem Est" (vel "Virtutem," cf. Plutarchum).

[Hathor-18] 18.0 ^18.1 Etymologicum Genuinum α146: Ἀθύρ· ὁ μήν· καὶ τὴν Ἀφροδίτην Αἰγύπτιοι καλοῦσιν Ἀθώρ· καὶ μῆνά γε τὸν τρίτον ἐπώνυμον ταύτης πεποιήκασι. "Athyr: mensis, et Venerem Aegyptii vocant Athor: et mensem quidem tritum eponymum eiusdem fecerunt."

[Plut-19] 19.0 ^19.1 ^19.2 ^19.3 Plutarchi De Iside et Osiride 374b: τὸν μὲν οὖν Ὧρον εἰώθασι καὶ Μὶν προσαγορεύειν, ὅπερ ἐστὶν ὁρώμενον· αἰσθητὸν γὰρ καὶ ὁρατὸν ὁ κόσμος. ἡ δ’ Ἶσις ἔστιν ὅτε καὶ Μοὺθ καὶ πάλιν Ἄθυρι καὶ Μεθύερ προσαγορεύεται· σημαίνουσι δὲ τῷ μὲν πρώτῳ τῶν ὀνομάτων μητέρα, τῷ δὲ δευτέρῳ οἶκον Ὥρου κόσμιον, ὡς καὶ Πλάτων χώραν γενέσεως καὶ δεξαμενήν, τὸ δὲ τρίτον σύνθετόν ἐστιν ἔκ τε τοῦ πλήρους καὶ τοῦ αἰτίου· πλήρης γάρ ἐστιν ἡ ὕλη τοῦ κόσμου καὶ τῷ ἀγαθῷ καὶ καθαρῷ καὶ κεκοσμημένῳ σύνεστιν. "Horum quidem igitur solent et Min appellare, quod est visum: sensibile enim et visibile mundus. Isis autem est(?) aliquando et Muth et rursum Athyri et Methyer appellatur: significant autem primo quidem nominum matrem, secundo autem domum Hori mundanum, ut et Plato locum generationis et recipientem, trito autem componendum est ex et pleno et causa: plena enim est materies mundi et bono et puro et mundato."

[Horus-20] 20.0 ^20.1 Macrobii Saturnalia 1.21.13: "Apud eosdem Apollo, qui est sol, Horus vocatur: ex quo et horae viginti quattuor quibus dies noxque conficitur nomen acceperunt, et quattuor tempora quibus annuus orbis impletur horae vocantur." Hecataeus Milesius, ut assolet, primus, f. 1a.1.f.300: ὕστατον δὲ αὐτῆς βασιλεῦσαι Ὦρον τὸν Ὀσίριος παῖδα, τὸν Ἀπόλλωνα Ἕλληνες ὀνομάζουσι "ultimum autem eam regisse Horum Osiridis filium, quem Apollinem Graeci nuncupant."

[iphthimis-21] 21.0 ^21.1 Papyrus Hîbeh i.27, vv. 84–5: Προμηθέως ἑορτὴ ὃν καλοῦσιν / Ἰφθῖμιν ... "Promethei festum quem dicunt Iphthimin".

[22] Ciceronis De Natura Deorum 3.19.47: "Quid autem dicis, si di sunt illi, quos colimus et accepimus, cur non eodem in genere Serapim Isimque numeremus? Quod si facimus, cur barbarorum deos repudiemus? Boves igitur et equos, ibis, accipitres, aspidas, crocodilos, pisces, canes, lupos, faelis, multas praeterea beluas in deorum numerum reponemus. Quae si reiciamus, illa quoque, unde haec nata sunt, reiciemus." etc.

[Mandulis-23] 23.0 ^23.1 Inscriptione Graeca quaedam Talmi reperta, et inter alia apud Preisgke Sammelbuch 4127 divulgata: Ἀκτινοβόλε δεσπότα / Μανδοῦλι, Τιτάν, Μακαρεῦ / σημῖά σου τινα λαμπρὰ θεάμενος / ἐπενόησα καὶ ἐπολυπραγμοσα ἀσφαλῶς / ἰδέναι θέλων εἰ σὺ ἶ ὁ Ἤλιος / .... / …. Ἔνθα σε ἔγνων, Μανδοῦλι, Ἥλιον τὸν παντεπόπτην δεσπότην, ἁπάντων βασιλέα / Αἰῶνα παντοκράτορα. "Radios emmittens domine Manduli, Titan, Macareu, signa tua quaedam luminosa tuitus recogitavi et requisitavi certe novisse volens num tu sis Sol …. Inde te scivi, Manduli, Solem omnia despectantem dominum, omnium regem, aeternum pantocratorem."

[Mendes-24] 24.0 ^24.1 Hdt. 2.46: Καλέεται δὲ ὅ τε τράγος καὶ ὁ Πὰν αἰγυπτιστὶ Μένδης "Vocatur autem et caper et Pan Aegyptie 'Mendes'"

[25] Figura Graeca nusquam secure attestatum, sed fortasse a nomine civitatis Hermonthis (Ỉwnw-Mntw), et Grenfell An Alexandrian erotic fragment and other X (p. 24), vv. 4-6: "Οἱ ἱερε[ῖς] / τοῦ ἐν Ἑ[ρμώνθει] τῆς Θη(βαΐδος) ἱερ[οῦ] / τοῦ Μόν[θ . . . . .]" , *Monthem coniecturare licet.

[26] Strabonis Geographica 17.1.47: Μετὰ δὲ Θήβας Ἑρμωνθὶς πόλις, ἐν ᾗ ὅ τε Ἀπόλλων τιμᾶται καὶ ὁ Ζεύς "Post Thebas autem Hermonthis civitas, in qua et Apollo reveretur et Iuppiter."

[Neith-27] 27.0 ^27.1 Platonis Timaeus, 21E: "Ἔστιν τις κατ’ Αἴγυπτον," ἦ δ’ ὅς, "ἐν τ�� Δέλτα, περὶ ὃν κατὰ κορυφὴν σχίζεται τὸ τοῦ Νείλου ῥεῦμα Σαϊτικὸς ἐπικαλούμενος νομός, τούτου δὲ τοῦ νομοῦ μεγίστη πόλις Σάις—ὅθεν δὴ καὶ Ἄμασις ἦν ὁ βασιλεύς—οἷς τῆς πόλεως θεὸς ἀρχηγός τίς ἐστιν, Αἰγυπτιστὶ μὲν τοὔνομα Νηίθ, Ἑλληνιστὶ δέ, ὡς ὁ ἐκείνων λόγος, Ἀθηνᾶ· μάλα δὲ φιλαθήναιοι καί τινα τρόπον οἰκεῖοι τῶνδ’ εἶναί φασιν. "'Est quidam in Aegypto inferiore," inquit, "in Delta, circa quam de summo finditur Nili flumen, Saiticus dictus nomos. Huius autem nomi maxima civitas Sais—unde quidem et Amasis erat rex—quibus civitatis dea conditrix quedam est, Aegyptie quidem nomine Neith, Graece autem, secundum eorum verbum, Athena. Valde autem Athenensium amatores et quodam modo cognatos eorum esse aiunt."

[Nephthys-28] 28.0 ^28.1 Plutarchi De Iside & Osiride 355f: τῇ δὲ πέμπτῃ Νέφθυν, ἣν καὶ Τελευτὴν καὶ Ἀφροδίτην, ἔνιοι δὲ καὶ Νίκην ὀνομάζουσιν "tritae autem Nephthyn, quam et Teleuten (Terminam) et Venerem, nonnulli autem et Victoriam nuncupant."

[cesti-29] 29.0 ^29.1 S. Iulii Cesti 5.1 = Papyrus Magica 23: «⟦κλῦθί⟧ μοι, εὐμειδὴς καὶ ἐπίσκοπος, εὔσπο⟦ρ’ Ἄν⟧ουβι / † ...α̣υλλ̣ι̣παε παρευνεταωσι ο̣ει † ... / ⟦ἔλθ’ Ἑρ⟧μῆ, ἅρπαξ, δεῦρ’ εὐπλόκαμε χθόνιε Ζεῦ, / ⟦κῦρσ⟧αι δωσάμενοι κρηήνατε τήνδ’ ἐπαοιδήν· / ⟦δεῦρ’ Ἅιδ⟧η καὶ Χθών, πῦρ ἄφθιτον, Ἥλιε Τιτάν, / ⟦ἐλθὲ καὶ⟧ Ἰάα καὶ Φθᾶ καὶ Φρῆ νομοσώσω⟦ν⟧, / ⟦καὶ Νεφ⟧θὼ πολύτιμε καὶ Ἀβλαναθὼ πολύολβε...."

[Onuris-30] 30.0 ^30.1 Somnium Nectonabo, 24: (ἔδοξεν κατ' ἐνύπν<ι>ον ...) τὸν προσαγορευόμενον Αἰγυπτιστὶ Ὀνοῦρει, Ἑλληνιστεὶ δὲ Ἄρης, πεσόντα ἐπὶ κοιλίαν λέγιν τάδε... "(visum est in somnio) eum qui dicitur Aegyptie Onuris, Graece autem Ares, cecidisse super alvum et dicere haec..."

[gardiner-31] 31.0 ^31.1 ^31.2 ^31.3 Alan Gardiner eques, Egyptian Grammar p. 435 "To these may perhaps be added some of which the Greek transcriptions have been recently discovered from the papyri, exx. Sakhmis ..., often called Sekhmet, Thphēnis ... usually known as Tefnut.... Sōs, Suchos and Ophois ... are too remote from their Egyptian originals to be really serviceable; in these cases Shu, Sobk and Wepwawet are handier renderings. " Tamen fontes primarii non dantur.

[32] Hecataei fragmentum 300: Ὄσιρις δέ ἐστι Διόνυσος κατὰ Ἑλλάδα γλῶσσαν "Osiris autem est Bacchus secundum Graecum sermonem."

[1]