Venezia

Malgre ne restar historiala enrejistruri pri la fondo di Venezia, l'atesti disponebla posibligis a multa historiisti afirmar ke l'unesma habitanti dil urbo esis refujinti veninta de vicina Romana urbi, exemple Padova, Aquileia, Treviso, Altinum e Concordia (la nuna Portogruaro), ed anke de rurala regioni, qui fugis de multa invadi dal Germani e dal Huni.^[2] Posa fonti Romana mencionis la habitado di peskisti en multa insuli de la laguno. Tradicionale, on identifikas la fondo dil urbo kun la dediko dil kirko di San Giacomo, situita sur l'insulo Rialto (Rivoalto, "alta rivo") eventinta ye la 25ma di marto 421 (Dio dil Anunco-festo).

L'unesma dojo di Venezia, Paolo Lucio Anafesto, elektesis en 697, segun afirmas kroniko skribita en 1008. Kelka moderna historiisti afirmas ke Paolo Lucio Anafesto esis fakte l'exarko (reprezentero dil imperiestro Leo la 3ma Izauriano, de Bizanco). En 726, soldati e civitani del exarkio, incitita dal papo Gregorius la 2ma, komencis revolto kontre l'ikonoklasmo Bizancana. En 751, Lombarda rejulo Aistulf konquestis la maxim multa teritorio del exarkio Ravenna, e Venezia restis la sola avanposteno Bizancana en la regiono, sempre plu multe autonoma.

Karolus la Granda probis submisar Venezia, ed imperis ke la papo ekpulsez Veneziani de Pentapolis ("kin urbi", Rimini, Pesaro, Fano, Sinigaglia ed Ancona), che Adriatiko. Peppino, filiulo de Karolus, probis siejar Venezia, sensucese e kun granda perdaji: la siejo duris dum sis monati, e l'armeo de Peppino devastesis pro morbi, e fine retretis en 810. Poka monati pose, Peppino mortis, posible pro morbo aquirita dum la siejo. En 814, pakto inter Karolus la granda e l'imperiestro Nikeforos la 1ma de Bizanco agnoskis Venezia kom Bizancana teritorio, ed agnoskis la yuro dil urbo pri komerco en tota Adriatiko.

De la 9ma til la 12ma yarcenti, Venezia divenis povoza marala imperio, anke konocata kom un ek la 8 repubbliche marinare. Ultre Venezia, altra povoza republiki esis Genova, Pisa e Amalfi. La strategiala lokizo di Venezia, apud Adriatiko, e l'elimino di pirati alonge la litoro di Dalmatia transformis ol en importanta komercala centro inter westal Europa, Bizancana imperio ed Azia. La republiko kaptis diversa posedaji an l'estala rivo di Adriatiko ante 1200, ambe por motivi komercala e por kombatar pirati. Ol dominacis la komerco di salo, obtenita de insuli che Egea maro, nome Kriti, e mantenis importanta komercala privileji kun Bizancana imperio. Lua povo augmentis pos la 4ma krucomilito, qua kulminis kun la kapto di Konstantinoplo ed establiso di tale nomizita "Latina imperio". Konstantinoplo spoliesis, e quar skulturi pri kavali del hipodromo dil urbo kaptesis ed instalesis avan la katedralo di Santa Markus, en Venezia.

Dum la 13ma yarcento, Venezia esis la maxim povoza urbo di Europa: cirkume 36 mil maristi laboris en 3 300 navi, e l'urbo dominacis Mediteranea komerco. L'urbo administresis da la Granda Konsilistaro, qua konsistis ek nobela familii. La Konsilistaro nominis tota publika oficisti e la Senato, qua havis de 200 til 300 membri, de qui 10 selektesis por formacar la "konsilistaro di la 10", qua administris la urbo. Inter la dek, 1 elektesis kom "dojo", o supra exekutiva chefo. La dojo mantenis lua titulo dumvive. Ca administro-strukturo havis similesi kun l'anciena Romana republiko, kun elektita chefo (dojo), asemblitaro di nobeli simila a senato, e civitanaro kun limitizita politikala povo.

La reliefo di Venezia esas plana, e granda parto dil urbo jacas sub la marala nivelo. Ofte, tale nomizita Acqua alta (alta marei) inundas granda parti dil urbo. En 2003 inauguresis moderna sistemo di digi por protektar ol.

La klimato di Venezia esas humida subtropikala (Cfa, segun la klimatala klasifikuro da Köppen-Geiger), kun kolda vintri e varma e humida someri. La maxim kolda monato esas januaro, kun temperaturo mezavalora di 3,3°C. La maxim varma monato esas julio, kun mezavalora temperaturo di 23°C. La mezavalora yarala temperaturo esas 13°C.

La mezavalora yarala pluvo-quanto esas 748,4mm. La maxim pluvoza monato esas junio (78 mm), kontre ke la maxim sika monato esas januaro (47 mm).

Turismo esas importanta ekonomial agado por la urbo de la 18ma yarcento, kande richa Europani, nome Britaniani, kreis tradiciono konsistinta ek exkursar tra Europa por konocar exempleri pri klasikal arto. Ca exkurso nominesis Grand Tour. Dum la 19ma yarcento, Venezia divenis eleganta centro por la "richi e famozi", qui lojis su e dineis en luxoza loki, exemple la hotelo Danieli e la kafeerio Caffè Florian.

Nun existas multra atraktivi en la urbo, exemple:

• La baziliko di Santa Markus (Cattedrale Patriarcale di San Marco), jacanta sur la samnoma placo (Piazza San Marco) qua kompleteskis la yaro 1092.
• La palaco dil dojo (duko) di Venezia, fondita en 1340, qua divenis muzeo en 1923.
• La Granda Kanalo (Canal Grande), la precipua kanalo dil urbo.
• La Ponto Rialto, konstruktita unesmafoye en 1173, sur la Granda Kanalo.