Yolanda Barcina

Nada en Burgos, é filla única de María Dolores Angulo (1932-2018), mestra e natural de Biscaia, e José Barcina (1930-2005), agricultor e empresario burgalés. Sendo nena os seus pais trasladáronse a vivir a Portugalete (Biscaia), onde transcorreu a súa infancia até os 18 anos, cando se trasladou a Navarra a estudar a carreira de Farmacia na Universidade de Navarra. Doutorouse en 1984 cunha tese que foi premio extraordinario.^[1]

En 1988 obtivo unha praza de profesora titular na Universidade Autónoma de Barcelona. En 1990 trasladouse á Universidade do País Vasco, onde foi vicedecana da Facultade de Farmacia. En 1991 incorporouse ao departamento de Tecnoloxía de Alimentos da Universidade Pública de Navarra e en 1993 obtivo a cátedra de Nutrición e Bromatoloxía nesta universidade. Desde 1995 até 1996 foi vicerreitora de Xestión Académica da mesma e actualmente forma parte do seu Consello Social.^[1]

En 1996 incorporouse como independente á Consellería de Medio Ambiente, Vivenda e Ordenación do Territorio do primeiro Goberno de Navarra presidido por Miguel Sanz (UPN), converténdose na primeira muller en formar parte do Goberno de Navarra.

En 1999 foi designada para encabezar a candidatura de Unión del Pueblo Navarro (UPN) ao Concello de Pamplona, converténdose en xuño do mesmo ano na primeira muller na historia en alcanzar a alcaldía de Pamplona. En 2000 afiliouse a UPN e no seu VI Congreso, celebrado en febreiro de 2001, foi elixida membro do seu comité executivo. Foi novamente cabeza de lista por esta formación nas eleccións municipais de 2003 e 2007, conseguindo ser investida alcaldesa, tras senllas citas electorais, en tres lexislaturas consecutivas.

A traxectoria municipal de Yolanda Barcina na alcaldía caracterizouse pola transformación urbanística da cidade. Entre os maiores investimentos realizados destacaron o impulso á peonalización das avenidas Carlos III e Roncesvalles e as rúas Iturralde e Suit; como tamén da reurbanización do centro histórico da cidade, creando un grande espazo exclusivamente peonil na Plaza del Castillo, ao dotala dun aparcadoiro subterráneo; así como o investimento en cultura e en educación, multiplicando o número de prazas en escolas infantís e creando unha rede de centros culturais (Civivox). Ademais, durante o seu mandato construíuse o Palacio de Congresos e Auditorio Baluarte e a nova estación de autobuses subterránea en pleno centro da cidade. Pamplona foi recoñecida neste tempo como unha das cidades con maior calidade de vida, segundo un estudo da OCU.^[2]

No entanto a súa actividade foi duramente criticada por todos os grupos da oposición, sendo acusada de sectarismo e de gobernar só en favor dos seus votantes, así como de discriminación de todo o referente ao vasquismo ou o éuscaro. Algunhas das polémicas que máis impacto tiveron nos medios foron a situación urbanística dun ático da súa propiedade, a destrución dos restos arqueolóxicos na Praza de El Castillo, o nunca terminado Museo dos Sanfermines, a non remoción do xefe de Policía Municipal que foi reprobado pola maioría política do Concello,^[3] a súa actitude fronte ás peñas sanfermineiras,^[4] favorecer os intereses privados de El Corte Inglés en contra do pequeno comercio local, percibir grandes dietas^[5][6] e obsequios valiosos de institucións públicas (Caja Navarra), que nada máis ocupar o cargo de presidenta foral se subise o soldo mentres predicaba austeridade ou que unha das numerosas propiedades inmobiliarias que acumulou nestes anos de dedicación política, sita en Cantabria e valorada en dous millóns de euros, se mostrase nun programa televisivo de casa luxosas.^[7]

O 19 de abril de 2009 foi elixida presidenta de Unión del Pueblo Navarro co 89% dos votos,^[8] en substitución de Miguel Sanz. Nas eleccións ao Parlamento de Navarra de 2011 encabezou a candidatura do seu partido ao Parlamento de Navarra, que obtivo 19 dos 50 escanos, sendo o máis votado de Navarra. Con todo, tivo que pactar a súa investidura co Partido Socialista de Navarra (PSN), o que foi ratificado por ambas as organizacións o 18 de xuño de 2011. O 23 de xuño foi investida presidenta do Goberno de Navarra cos votos dos dous grupos,^[9] e o 1 de xullo de 2011 tomou posesión do cargo, converténdose na primeira muller que ocupa a presidencia do Goberno de Navarra. Apenas un ano despois, Yolanda Barcina destituíu o vicepresidente Roberto Jiménez (secretario xeral do PSN), acusándoo de «comportamento desleal» por denunciar un déficit nas contas públicas; o que provocou o paso á oposición do PSN.^[10]

No IX Congreso de UPN, celebrado o 17 de marzo de 2013, Barcina impúxose a Alberto Catalán como presidenta do partido rexionalista nunha disputada votación interna na que obtivo o 51,7% dos votos.^[11]

En xaneiro de 2013 a Asociación Kontuz denunciou o cobro de cuantiosas dietas por parte dos presidentes da Comisión Permanente da Xunta de Entidades Fundadoras de Caja Navarra, Miguel Sanz e Yolanda Barcina, durante o tempo que ocuparon o cargo de presidentes do Goberno de Navarra.^[12] Barcina chegou a recibir, nun mesmo día no que houbo dúas reunións, 3434 euros en dietas.^[13] Difundido o escándalo polos medios de comunicación, Barcina e Sanz aseguraron que devolverían parte das dietas cobradas. A cantidade que Barcina afirmou que devolvería sería de 68 500 euros.^[14]

Como consecuencia deste escándalo, o 11 de marzo de 2013 o Parlamento de Navarra aprobou unha declaración na que se pedía a dimisión de Yolanda Barcina.^[15] En xuño de 2013 o xuíz de instrución do chamado 'Caso Caja Navarra' considerou que existían «indicios da comisión dun presunto delito de suborno» por parte de Barcina, elevando a causa ao Tribunal Supremo por ser aforada.^[16] Finalmente a causa foi arquivada por devandito tribunal, que considerou que os feitos non eran constitutivos de delito.^[17]

O 13 de marzo de 2014, o Parlamento de Navarra volveu pedir a dimisión de Yolanda Barcina e o adianto de eleccións, xunto coa dimisión da conselleira de Economía e vicepresidenta primeira Lourdes Goicoechea, como consecuencia do ditame da comisión de investigación sobre as irregularidades en Facenda, denunciadas pola súa exdirectora Idoia Nieves, que implicaban a conselleira.^[18]

O 10 de novembro de 2014 anunciou que non se ía a presentar á reelección nos comicios forais.^[19] O 27 de agosto de 2015 presentou ao Comité Executivo de UPN a súa dimisión como presidenta a pesar de que o seu mandato concluía en 2017. A presidencia en funcións foi asumida polo vicepresidente Antonio Sola coa misión de convocar unha asemblea do partido para escoller quen lideraría o partido na súa nova etapa. Barcina reincorporouse á Universidade Pública de Navarra.^[20]

O 14 de outubro de 2015 foi nomeada conselleira independente de Movistar+.^[21]

O 16 de febreiro de 2017 tomou posesión da Medalla número 31 da Real Academia Nacional de Farmacia.^[22]

Até 2010, e durante 21 anos, foi esposa do arquitecto santanderino José Virgilio Vallejo, con quen tivo un fillo adoptado en Bolivia.^[23] O 26 de decembro de 2016 contraeu matrimonio con Manuel Pizarro.^[24]