Lusitanos

A estrutura social lusitana estaba baseada nas gentilitates^[1] e sobre elas existía unha elite gobernada por un princeps elixido de entre a aristocracia; semella que tiñan tanto propiedades privadas (casa, gando) como comunais (terras de pasto, murallas) e guiábanse polo espírito bélico que os levaba a organizar expedicións non de conquista pero si de botín como ritual de paso da xuventude. Podían usar da súa forza empregándose como mercenarios en exércitos estranxeiros.

O seu hábitat repartíase entre poboados fortificados (castros)^[2] e granxas; o comercio levábase a cabo mediante o pago en metálico (lingotes de prata) ou o intercambio de bens con agasallos, as rutas comerciais eran axilizadas usando curraghs (barcos de coiro e vime) ou troncos baleirados.^[3]

A explotación mineira levábase a cabo en escavacións superficiais de filóns mentres que os ourives e ferreiros se movían por todo o territorio traballando segundo as demandas e conseguindo un alto nivel en trebellos de luxo, como son as famosas lúnulas (como a moi famosa lúnula lusitana de Chao de Lamas) con técnicas de repuxado; tamén se traballou o ferro, sobre todo en armas (espadas de antenas, falcatas, lanzas, puñais...) que formaban parte da panoplia do guerreiro lusitano (que durante anos se confundiu cos estatuas de guerreiros galaicos bracarenses a pesar de que estas estatuas só se dan no territorio galaico e non lusitano).

A súa cultura era típica da Idade de Ferro e conservouse parte da lingua lusitana a través das inscricións de Arroyo de la Luz (Estremadura), Cabeço das Fráguas (Guarda, Portugal), Lamas de Moledo (Viseu) e Arronches (Alto Alentexo, Portugal).

A relixión dos lusitanos era politeísta de carácter panteísta;^[4] descoñécese moito sobre ela pero sábese que debía existir algo semellante aos druídas^[5] (que oficiaban sacrificios humanos para adiviñar o futuro) que se atopaban nos santuarios lusitanos de Panoias, Lamas de Moledo ou San Miguel da Mota.

Os seus deuses eran comúns a outros pobos veciños (Galaicos, Vetóns):^[6]

• Caricocecus: Deus da guerra, un dos máis importantes debido a que recibe os mellores sacrificios (humanos e de cabalos e cabras)
• Ataecina: Deusa da vida e da morte, compartía o control da saúde con Bormánico.
• Bandagona.
• Bormánico: Deusa da saúde.
• Duberdicos: Deus das augas.
• Navia: Deusa dos ríos.
• Runesocesios: Consérvase un ritual baseado en lanzas completas de bronce relacionado con este teónimo.
• Sucellos: Deus da abundancia.