Sulfuro

Sulfuro
Mota	sulfur compound (en)
Identifikatzaileak
Gmelin	26822
MeSH	D013440
RxNorm	1368379
KEGG	C00297

Sulfuroa sufrearen anioi ez-organikoa da, ${\ce {S^2-}}$ formula kimikoa duena, edo ${\ce {S^2-}}$ ioi bat edo gehiago dituen konposatua da. Sufre gatzen disoluzioak korrosiboak dira.

Propietate kimikoak

Sulfuro ioia, ${\ce {S^2-}}$ , ez da ${\ce {Na2S}}$ gatzaren ur-disoluzioetan agertzen. Sulfuroak urarekin erreakzionatzen du hidrosulfuroa emanez.^[1] ^[2]

${\ce {S^2- + H2O -> SH- + OH-}}$

Ingurune azidoan, sulfuro gatzak hidrogeno sulfuro bihurtzen dira.

${\ce {S^2- + H+ -> SH-}}$

${\ce {SH^- + H+ -> H2S}}$

Sulfuroen oxidazioa ez da hain sinplea. Baldintzen arabera, oxidazioan sufrea, polisulfuroak, sulfitoak edo sulfatoak lor daitezke, besteak beste. Metal sulfuroek halogenoekin erreakzionatzen dutenean, metal haluroak eta sufrea eratzen dira.

${\ce {8 MgS + 8 I2 -> 8 MgI2 + S8}}$

Sulfuroen prestaketa

Sulfuroen konposatuak prestatzeko modu bat baino gehiago daude: ^[3]

1. Elementuen konbinazio zuzena

Adibidez: ${\ce {Fe(s) + S(s) -> FeS (s)}}$

2. Sulfatoen erredukzioa

Adibidez: ${\ce {MgSO4(s) + 4C(s) -> MgS (s) + 4CO(g)}}$

3. Metal sulfuro disolbaezinen hauspeaketa

Adibidez: ${\ce {M^2+ + H2S(g) -> MS(s) + H+(aq)}}$

Metal sulfuroak

Ur-disoluzioan dauden trantsizio metalen katioiek sulfuro iturriekin erreakzionatzen dute eta sulfuro gatzak hauspeatzen dira. Sulfuro gatz horiek disolbagarritasun txikia izan ohi dute uretan eta mineral gisa aurki daitezke naturan (ikus beherago sulfuro mineralen atala). Gatz deitzen diegun arren, trantsizio metalen eta sufrearen arteko loturak izaera kobalente sendoa du. Horregatik, erdi-eroaleak dira eta kolore iluna dute. Esaterako, zilarra oxidatzen denean sortzen den korrosio-geruzaren osagai nagusia Ag₂S da (ikus beherago adibideen taula). Beste sulfuro batzuk pigmentuetan, fotozeluletan eta katalisian erabiltzen dira.^[4] Aspergillus niger onddoak metal astunen sulfuroen disolbagarritasunean eragiten du.^[5]

Adibideak

Formula		Urtze-puntua (°C)	Irakite-puntua (°C)	CAS zenbakia
H₂S	Hidrogeno sulfuroa oso gas toxiko eta korrosiboa da. Usteldutako arrautzaren usaina izaten du.	−85.7	−60.20	7783-06-4
CdS	Kadmio sulfuroa fotozeluletan erabil daiteke.	1750		1306-23-6
	Kaltzio polisulfuroa lorezaintzan erabiltzen den fungizida ohikoetako bat da.
CS₂	Karbono disulfuroa konposatu organosulfuratuen aitzindaria da.	−111.6	46	75-15-0
PbS	Berun sulfuroa sentsore infragorrietan erabiltzen da.	1114		1314-87-0
MoS₂	Molibdeno disulfuroa, molibdenita minerala, erregai fosiletatik sulfuroa erauzteko katalizatzaile moduan erabiltzen da.			1317-33-5
Cl–CH₂CH₂–S–CH₂CH₂–Cl	Ziape sulfuroa (ziape gasa) konposatu organosulfuratu bat da, Lehen Mundu Gerran arma kimiko gisa erabili zena.	13–14	217	505-60-2
Ag₂S	Zilar sulfuroa zilarraren korrosio-geruzaren osagaietako bat da.			21548-73-2
Na₂S	Sodio sulfuroa kraft paperaren manufakturan erabiltzen da eta konposatu organosulfuratuen aitzindari gisa ere bai.	920	1180	1313-82-2
ZnS	Zink sulfuroa lenteetan zein beste gailu optiko batzuetan erabiltzen da.		1185	1314-98-3
C₆H₄S	Polifenilen sulfuroa "Sulfar" izenez ezaguna den polimeroa da. Monomeroak tioeter loturen bidez lotzen dira.			26125-40-6 25212-74-2
SeS₂	Selenio disulfuroa antifungiko gisa erabiltzen da.	<100		7488-56-4
FeS₂	Pirita mineral arrunta.	600		1317-66-4

Segurtasuna

Metal sulfuro gehienek disolbagarritasun txikia dute uretan eta hori dela eta, ez dira oso toxikoak. Metal sulfuro batzuek, azido sendoen presentzian, toxikoa den hidrogeno sulfuroa aska dezakete. Hori gerta daiteke adibidez metal sulfuroak azido gastrikoen presentzian daudenean.

Sulfuro organikoak oso sukoiak dira. Sulfuro bat erretzen denean sulfuro dioxido (SO₂) gasa askatzen da.

Hidrogeno sulfuroak, sulfuro gatz batzuek eta sulfuro organiko gehienek ustel usaina izaten dute.

Sulfuro mineralak

Sulfuroak, ekonomikoki etekina duten mea metaliko gehienak dituen mineral talde bat dira. Sulfuroak, sufre (S) eta metal bat edo gehiagoren atomoez osatutako konposatuak dira, oxigeno (O) gabekoak. Batzuetan, sufrea ordezkatu egiten da selenio (Se), teluro (Te), artseniko (As), antimonio (Sb) edo bismuto (Bi) atomoekin.

Sulfuro gehienak metalikoak dira; kolore eta marra biziak dituzte, disdira metalikoa, eta opakoak dira. Dentsitate altua izan ohi dute, eta metal hutsak baino hauskorragoak dira.

Hauek dira hainbat sulfuro:

Akantita (Ag2S)
Kalkozita (Cu2S)
Bornita (Cu2FeS4)
Galena (PbS)
Esfalerita (ZnS)
Kalkopirita (CuFeS2)
Estannita (Cu2FeSnS4)
Pirrotina (Fe(1-x)S)
Nikelia (NiAs)
Breithauptita (NiSb)
Millerita (NiS)
Pentlandita ((Ni,Fe)9S8
Covellina (CuS)
Zinabrioa (HgS)
Oropimentea (As2S3)
Estibnita (Sb2S3)
Pirita (FeS2)
Markasita (FeS2)
Kobaltina (CoAsS)
Arsenopirita (FeAsS)
Sylvanita (AgAuTe4)

Bestalde, aipatu beharra dago sulfogatzak deiturikoak ere existitzen direla: Mineral hauen kasuan, As, Sb eta Bi erdi-metalak metalen lekua hartzen dute kristal egituran. Sulfuruen kasuan, aurreko elementu hauek sufrearen lekua hartzen dute. Sulfogatzak urre (Ag), kobre (Cu) edota berun (Pb) mineralak izaten dira. Kopuru txikian eta beste sulfuroekin batera egon izan ohi dira.

Erreferentziak

↑ (Ingelesez) May, P. M.; Batka, D.; Hefter, G.; Königsberger, E.; Rowland, D.. (2018-02-20). «Goodbye to S2− in aqueous solution» Chemical Communications 54 (16): 1980–1983. doi:10.1039/C8CC00187A. ISSN 1364-548X. (Noiz kontsultatua: 2021-03-03).
↑ Meyer, B.; Ward, K.; Koshlap, K.; Peter, L.. (1983-08-01). «Second dissociation constant of hydrogen sulfide» Inorganic Chemistry 22 (16): 2345–2346. doi:10.1021/ic00158a027. ISSN 0020-1669. (Noiz kontsultatua: 2021-03-03).
↑ (Ingelesez) Jkdhask, Luedu. Inorganic Chemistry (Atkins, Shriver).PDF. (Noiz kontsultatua: 2021-03-03).
↑ «Metal Sulfides - an overview | ScienceDirect Topics» www.sciencedirect.com (Noiz kontsultatua: 2021-03-03).
↑ (Ingelesez) Singh, Harbhajan. (2006-11-17). Mycoremediation: Fungal Bioremediation. John Wiley & Sons ISBN 978-0-470-05058-3. (Noiz kontsultatua: 2021-03-03).

Ikus, gainera

Kanpo estekak

Datuak: Q221205
Multimedia: Sulfides / Q221205

[1] (Ingelesez) May, P. M.; Batka, D.; Hefter, G.; Königsberger, E.; Rowland, D.. (2018-02-20). «Goodbye to S2− in aqueous solution» Chemical Communications 54 (16): 1980–1983. doi:10.1039/C8CC00187A. ISSN 1364-548X. (Noiz kontsultatua: 2021-03-03).

[2] Meyer, B.; Ward, K.; Koshlap, K.; Peter, L.. (1983-08-01). «Second dissociation constant of hydrogen sulfide» Inorganic Chemistry 22 (16): 2345–2346. doi:10.1021/ic00158a027. ISSN 0020-1669. (Noiz kontsultatua: 2021-03-03).

[3] (Ingelesez) Jkdhask, Luedu. Inorganic Chemistry (Atkins, Shriver).PDF. (Noiz kontsultatua: 2021-03-03).

[4] «Metal Sulfides - an overview | ScienceDirect Topics» www.sciencedirect.com (Noiz kontsultatua: 2021-03-03).

[5] (Ingelesez) Singh, Harbhajan. (2006-11-17). Mycoremediation: Fungal Bioremediation. John Wiley & Sons ISBN 978-0-470-05058-3. (Noiz kontsultatua: 2021-03-03).

[1]