Erreboilo ezkatadun

Erreboilo ezkatadun
Irudi gehiago
Iraute egoera
Arrisku txikia  (IUCN 3.1)
Sailkapen zientifikoa
Erreinua	Animalia
Filuma	Chordata
Klasea	Actinopteri
Ordena	Pleuronectiformes
Familia	Scophthalmidae
Generoa	Scophthalmus
Espeziea	Scophthalmus rhombus (Linnaeus, 1758)

Erreboilo ezkataduna (Scophthalmus rhombus; Linnaeus, 1758) hondarreko itsas-hondotan bizi den arrain zapala da.

Erreboilo ezkataduna izendatzeko modu ezberdinak daude Euskal Herriko herri ezberdinetan^{[Euskal Herriko Arrainen Gida 1]}:

Erreboilo ezkatadun helduek 30-50 zm inguru neurtu ohi dute, baina badira handiagoak ere, 70 zm ingurura heltzen direnak^[3][4].

Erreboiloaren antzera, arrain zapalen artean lodienetakoa da. Gorputza erronbo itxurakoa dauka, buru erlatiboki txikiarekin, gorputzaren ezkerraldean kokatua dagoena. Begiak gorputzaren ezkerraldean ditu, goiko begia azpikoa baina zertxobait atzerago kokatzen delarik. Aho handia du, azpiko baraila irtena eta goikaldekoa baino luzeagoa duelarik^[4].

Gorputzaren alde dortsala marroixka izan ohi da, batzuetan tonu grisekin, eta neurri ezberdineko orban ilunez betea; erreboilo guztien antzera, honek ere bizi ohi den inguruko hondarraren kolorea hartzen du, hondoarekin mimetizatuz. Alde bentrala berriz, zurixka izan ohi da. Lerro laterala ongi bereizten da alde bietan. Gorputza ezkata txiki zikloideoz estalia izaten dute (hortik bere izena)^[4].

Nahastu daitezken espezieak^{[Euskal Herriko Arrainen Gida 1]}:

• Erreboiloa (Scophthalmus maximus): Erreboilo ezkataduna sarritan erreboilo arruntarekin nahastu ohi da, bai lonjatan baita arraindegietan ere. Kolorazioa oso aldakorra izan daiteke bi espezieen kasuetan eta beraz, ez da gomendagarria horren araberako identifikazioa burutzea, nahiz eta erreboilo arruntak orban argi-ilun gehiago izan ohi dituen, kolorazio uniformeagoa duen erreboilo ezkatadunaren aldean. Gorputzaren formari erreparatuz gero ordea, erreboilo arrunta borobilagoa da, eta erreboilo ezkataduna, luzeagoa; lehengoak beraz, gorputz erlatiboki altuagoa du. Bestalde, erreboilo ezkatadunaren goikaldeko begia, azpikoa baino zertxobait atzerago kokatzen da, erreboikoaren bi begiak altura berean dauden bitartean.
• Platuxa latza (Platichthys flesus) eta Platuxa leuna (Pleuronectes platessa): Erreboiloak edota platuxak ongi ezagutzen dituztenen artean zalantzarik ez dagoen arren, gerta daiteke kasuren batean espezie hauek nahastea. Platuxen gorputza fusiformeagoa da erreboiloen aldean, are nabarmenago aletei muzin egin eta soilik gorputzari erreparatuz gero. Hala ere, ezaugarri nabarmen batek bereizten ditu platuxak erreboiloengandik; platuxek burua eskuinaldean dute (alde zuri bentrala beherantz jarriz gero); erreboiloek ordea, ezkerraldera dute haien burua.

Erreboilo ezkatadunak duen gantz kantitate baxuagatik, arrain zuria da. Haragia oso kalitate handikoa da, trinkoa eta zuria, oso preziatua sukaldaritzan, batez ere parrilarako baina baita bestelako prestaketetarako, garbiketa errazekoa baita, hezurrik gabeko xerrak lortzea baimenduz^[5]. Omega-3 eta proteina kantitateari dagokionez beste arrain askoren azpitik kokatzen bada ere,  bitaminei erreparatuz gero, ano bakar batek populazioarentzat gomendatutako eguneko B12 bitamina kopurua asetzea suposatzen du, eta niazina kopuruaren %40 baino gehiago. Mineralei dagokienez, aipatzekoak dira bere haragiak dituen selenio eta fosforo kantitateak^[5].

Martxotik Urrira batez ere, nahiz eta negu aldean ere agertu daiteken. Espezie honek negu aldean, eta bereziki Otsailetik Apirilera bitarte du errunaldi sasoi nagusia eta beraz, garai horretan erreboilo ezkatadunaren kontsumoa gutxitzen saiatu beharko ginateke^{[Euskal Herriko Arrainen Gida 1]}.

Ipar-ekialdeko Ozeano Atlantikoan zehar hedatua dago, Norvegiatik Gibraltarreraino, Mediterraneo itsasoa eta Itsaso Beltza barne^[6][3].

Erreboiloa arrain demertsala da, itsas-hondoari estuki erlazionatutako bizimodua duena. Hondo hareatsu edota lohitsuetan bizi da, plataforma kontinentalaren barnean, 10 eta 100 m tarteko itsas sakoneran^[4], hondoarekin mimetizatuta, eta kasu batzuetan partzialki estalia, aho paretik igaro daiteken harrapakinen baten zai pasatzen duelarik bere bizitzako denbora asko; horrela, txirla, krustazeo, zefalopodo edota bestelako ornogabe bentoniko edota arrainez elikatzen da, hauek aktiboki ehizatuz.

Indibiduo gazteak kostatik gertuagoko eremutan bizi ohi dira, ibaien itsasadarretan eta estuariotan ere aurki daitezkelarik^[4]. Gazte hauek ornogabe bentonikoez elikatzen dira batez ere, poliketo eta bestelako krustazeo txikiez; handitu ahala, irensten duten arrain kopurua handitzen joaten da^[7].

Errunaldia neguan eta udaberri hasieran izaten da, eta sasoi horretan erreboilo ezkatadunak kostaldera hurbildu ohi dira, sakonera txikiko eremuetara. Erruten diren arraultzak zooplanktonaren parte izatera pasatzen dira. Larbek 3 mm neurtu ohi dute, pelagikoak dira eta simetria bilaterala mantentzen dute. Aste gutxitan ordea, 3 zm inguru lortzen dutenean, gorputza zapaldu eta begien migrazioa ematen da, albo bakarrera, simetria bilaterala galtzen dutelarik; une honetatik aurrera bizitza bentonikoa mantenduko dute. Lehen urtetan oso hazkuntza azkarra izaten dute, urtebeteko epean 20-30 zm izatera iritsi daitezkelarik.

Eguneko arrainaz ari bagara, artisau-arrantzaleek sareak (hala nola, mallabakarra edo tresmaila) erabiltzen dituzte erreboilo ezkataduna arrantzatzeko. Hala ere, arraindegietan ohiko arraina izanik, erreboilo ezkatadun asko arraste-arrantzarekin harrapatutakoa ere izan daiteke, sarritan atzerriko uretan arrantzatutakoa.

Erreboilo ezkatadunak gehienez 14 urte inguru izatera iritsi daitezke, erreboilo (arrunt)-en aldean, bizi-iraupen erdia. Arrak, emeak baino txikiagoak izaten dira, mantsoago hazten direlarik^[4].

Garai batean erreboilo ezkataduna askoz merkeago saldu ohi zen erreboiloarekin (arrunta) alderatuz gero; gaur egun ordea, antzeko prezioetan aurki ditzakegu biak arraindegietan^[8].

1. ↑ Getariako 'Elkano' Arrantzaleen Kofradiako hiztegia (2019-2020).

1. ↑ ^{a b c} https://arrainak.eus/arrainak/erreboilo-ezkatadun