Iran-en iturria ikusi

Ezin duzu orri hau aldatu, ondorengo arrazoi hau dela eta:
Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.
The block was made by ‪Jon Kolbert‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected .
Start of block: 06:40, 21 otsaila 2024
Expiry of block: 06:40, 21 otsaila 2029
Your current IP address is 54.156.127.198. The blocked range is 54.156.0.0/16.
Mesedez, sartu goiko xehetasun guztiak egiten dituzun kontsultetan. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the No open proxies global policy.
Otherwise, to discuss the block please post a request for review on Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.
Orrialde honen testua ikusi eta kopiatu dezakezu:
{{Wikipedia1000}}
{{Herrialde infotaula
| ohiko_izen = Iran
| ohiko_izen_luze= Irango Islamiar Errepublika
| bertako_izen = {{lang|fa|جمهوری اسلامی ایران}} <br />Jomhūrī-ye Eslāmī-ye Īrān
| nongo = Irango
| lema_nazional = {{lang|fa|استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی}}<br />Esteqlāl, āzādī, jomhūrī-ye eslāmī<br /> Independentzia, Askatasuna, Errepublika islamiarra
| gentilizioa = irandar
}}
'''Iran'''<ref name="Euskaltzaindia">{{erreferentzia|izena= |abizena= |url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0038.pdf |izenburua= Euskaltzaindia, 38. araua: Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak | argitaletxea= euskaltzaindia.net |sartze-data=2017-2-1}}</ref> ({{lang-fa|ایران}}‎, ''Īrān''), ofizialki '''Irango Islamiar Errepublika'''<ref name="Euskaltzaindia"/> ({{lang|fa|جمهوری اسلامی ایران}}, ''Jomhūrī-ye Eslāmī-ye Īrān''), [[Hego-mendebaldeko Asia]]ko estatua da, [[1935]] arte '''Persia''' izena zuena. Iparraldean [[Armenia]], [[Azerbaijan]] eta [[Turkmenistan]]ekin du muga, [[Pakistan]] eta [[Afganistan]]ekin ekialdean, eta [[Turkia]] eta [[Irak]]ekin mendebaldean. 1.648.195 kilometro koadroko eremua dauka, eta 2016an 82,8 milioi biztanle zituen<ref name="cia">[https://web.archive.org/web/20120203093100/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html The World Factbook: Iran], cia.gov</ref>. Hiriburua [[Teheran]] da.

Irango [[Barne produktu gordin]]a 412,3 mila milioi [[dolar]]rekoa izan zen 2015ean, munduko 29.a, eta [[per capita errenta]] 17.600 dolarrekoa. Munduko zazpigarren [[petrolio]] ekoizlea da eta 16. esportatzailea. Munduko bigarren [[gas natural|gas]] erreserba handienak dauzka, [[Errusia]]ren ondotik, eta hirugarren ekoizlea da.<ref name="cia"/>

== Izena ==
[[Akemenestar Inperioa|Akemenestarren]] dinastiaren garaian ([[K.a. 500]]-[[K.a. 330]]) irandarrek ''Parsa'' esaten zioten lurraldeari, [[Ziro II.a Handia|Ziro II.aren]] erreinuaren izenetik; hitza oraindik ere erabiltzen da, [[Fars]] edo Pars probintziaren izenean. Hala ere, estatu osoaren izena ''Aryanam'' zen, [[ariar]] hitzarekin zerikusia duena, ''aitonen seme'' esanahikoa<ref>[http://www.blackwellpublishing.com/content/BPL_Images/Content_store/Sample_chapter/9781557868602/Garthwaite_sample%20chapter_Persians.pdf « Persia: Place and Idea »], chap. 1 in ''The Persians'', Gene R. Garthwaite, Blackwell Publishing, 2005, ({{ISBN|1-55786-860-3}})</ref>. [[Partiar Inperioa]]ren garaian ([[K.a. 248]]-[[224]]) ''Aryanam'' hitza ''Aryan'' bihurtu zen, eta [[Sasandar Inperioa]]n ''Iranxar'' eta ''Iran''. [[Antzinako Grezia|Greziarrek]] ''Aryana'' eta ''Persis'' hitzak erabiltzen zituzten oraingo [[Irango goi-ordokia]] izendatzeko<ref>[https://web.archive.org/web/20070101203034/http://meria.idc.ac.il/journal/1998/issue3/keddie.pdf « Iran: Understanding the Enigma: A Historian’s View »], Nikki Keddie, ''Middle East Review of International Affairs'' Vol. 2, No. 3, 1998 iraila</ref>. Hitza [[latin]]era igaro zen ''Persia'' emateko.

[[XX. mendea]]n, intelektualen arteko eztabaida piztu zen, herrialdea izendatzeko moduaren inguruan. [[1935]]eko [[martxoaren 21]]ean, Noruz egunean, [[Mohammad Reza Pahlavi|Reza Pahlavi]] xahak dekretua argitaratu zuen, atzerriko estatu guztiei haien eskutitzetan ''Persia'' izenaren ordez ''Iran'' erabiltzeko eskatuz. [[1979]]an, [[Irango Iraultza]]k Irango Errepublika Islamiarra eratu zuen, eta ''Iran'' izena orokortu zen.

== Geografia ==
{{sakontzeko|Irango geografia}}
=== Mugak ===
Iran [[Hego-mendebaldeko Asia]]ko estatua da, ipar latitudeko 24° eta 40° artean, eta ekialdeko longitudeko 44° eta 64° artean hedatua. 1.648.000 kilometro koadroko eremua du, hots, [[estatuen zerrenda azaleraren arabera|munduko 17.a]]. Zazpi herrialderekin du muga: [[Azerbaijan]], 432 kilometro, [[Armenia]], 35 kilometro, [[Turkmenistan]], 992 kilometro, [[Pakistan]], 909 kilometro, [[Afganistan]], 936 kilometro, [[Turkia]], 499 kilometro eta [[Irak]]ekin, 1.458 kilometro<ref name="cia"/>.

=== Erliebea ===
[[Fitxategi:Iran topo-fr.jpg|thumb|300px|Irango mapa fisikoa.]]
Lau forma geografiko bereizten dira Irango erliebean<ref>{{erreferentzia|izena= Matthieu |abizena= Anquez|url= https://books.google.es/books?id=pCXSDQAAQBAJ&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false |izenburua=  La stratégie de l'Iran: Entre puissance et mémoire |argitaletxea= tempora, books.google.es |sartze data=2017-2-2}}</ref>:
* [[Goi-ordoki]]ek Irango erdialdea eta ekialdea hartzen dute; 900 metroko garaiera dute, batez beste. Arront eremu agor eta zabala da, eta oso jende gutxi bizi da. Prezipitazioak urriak dira, 300 litro metro koadroko gehienez. Bi basamortu gazi daude: [[Kavir basamortua|Kavir]] (80.000 kilometro koadro) ipar-ekialdean, eta [[Lut basamortua|Lut]] (50.000 kilometro koadro) ekialdean.
* [[Mendilerro]] nagusiak bi dira: [[Elburz]] iparraldean, Kaspiar itsasoaren hegoaldeko bazterrean, eta [[Zagros mendiak]] ekialdean. Elburzen dago mendirik garaiena: [[Damavand]] (5.671 metro). Hau [[Eurasiako plaka|Eurasiar plakan]] [[Hindu Kush]]etik mendebaldera dagoen mendirik altuena da.
* [[Muino]]aldeak mendilerroen magalean hedaturik daude. Herrialdearen bihotza dira, bertan baitaude herri eta hiri nagusiak, hala nola, [[Teheran]], [[Yazd]], [[Isfahan]] eta [[Xiraz]].
* [[Ordoki|Lautada]] zabalenak hiru dira: [[Khuzestango ordokia]] hego-mendebaldean, [[Irak]]eko mugatik hurbil, [[Kaspiar itsasoa]]ren bazterra iparraldean, eta [[Makran]] hego-ekialdean.

=== Hidrografia ===
Iranen ez da ibai handirik. [[Persiar golkoa]]ren arroan [[Karun]] nabarmentzen da, [[Xatt al-Arab]]en adarra; herrialdeko ibaiarik luzeena da (725 km), eta nabigagarri bakarra. [[Karkheh]] ibaiak ere Xatt al-Araben du ahoa. [[Sefīd-Rud]] (670 km), berriz, Kaspiar itsasora isurtzen da. Erdialdeko goi-ordokian, aintzira gazietara isurtzen diren erreka asko agortu egiten dira udan. [[Urmia (aintzira)|Urmia]], ipar-mendebaldean dagoena, Irango aintzirarik zabalena da (5.200 kilometro koadro); [[Sistan eta Balutxistan]]en ere aintzira gazi ugari dago.

<gallery mode=packed>
Damavand in winter.jpg|[[Damavand]] mendia
The misty mountains.jpg|[[Arasbaran]], [[Ekialdeko Azerbaijan]]
Sand dunes of Maranjab Desert in Kavir National Park.jpg|[[Maranjab basamortua]], [[Isfahan (probintzia)|Isfahan]]
Kandelu 9.JPG|Haraz ibaia, [[Mazandaran]]
Kados_maklawany.jpg|Maklavan mendigunea, [[Gilan]]
Kaluts, Iran (5072510138).jpg|[[Lut basamortua]]
Oshtoran kuhj.jpg|Sepidaxt, [[Lorestan]].
File:Khezr Beach, Hormoz Island, Persian Gulf, Iran, 02-09-2008.jpg|[[Ormuzko itsasartea]]
|[[Polond basamortua]], [[Hego Khorasan]]
</gallery>

== Historia ==
{{sakontzeko|Irango historia}}
=== Protohistoria eta Mediar eta Akemenestar inperioak ===
{{sakontzeko|Media|Akemenestar Inperioa}}
Antzina persiarrak eta [[Indoariar hizkuntzak|indoariarrak]] elkarrekin bizi ziren: herri horien hizkuntzen antzinako formak oso antzekoak dira, mitologian jainko asko berdinak dituzte, eta [[brahman]]en eta [[parsi]]en erlijio zeremonia asko eta asko antzekoak dira. Bigarren milurtekoaren hasieran, arioak Asiako ordokietan sartu ziren, [[Kaspiar itsasoa]]ren eta [[Persiako golkoa]]ren artean, eta beren gizarte egiturak ezarri zituzten; bestalde, nomadismoa utzi eta nekazaritzan hasi ziren. Herrialdez eta bizimoduz aldatzeaz gainera, erlijioan ere hainbat aldaketa onartu zituzten [[Zoroastro]]ren predikuak zirela eta.

[[Fitxategi:Choghazanbil2.jpg|ezkerrera|thumb|280px|Dur Untax zigurata, elamdar eraikina]]
Antzinako Ekialdeko hainbat eskualdetan irandar aztarnak aurkitu dira, mediar-persiar erreinuaren aurretikoak. [[Elam]]dar zibilizazioa, persiarren urrungo arbasoena, [[Kish]]eko erregeen mende gelditu zen; horiek [[Mesopotamia]] hartu zuten mendean. [[Media]]rrak [[Irango goi-ordokia]]ren ipar-mendebaldean bizi ziren ([[Ekbatana]] inguruan), eta persiarrek [[Urmia (aintzira)|Urmia]] aintziraren mendebaldean eta hego-mendebaldean hartu zuten bizileku; nekazaritza goi-ordoki horren ekialdean eta mendebaldean landu zitekeen bakarrik.

[[K.a. VIII. mendea|K.a. VIII.]] eta [[K.a. VII. mendea|VII.]] mendeetan, mediarrek arbasoekiko loturak hautsi zituzten, beren bizimodu berria nekazaritza eta abeltzaintzan oinarritu zuten, eta gero eta indar handiagoa hartu zuen eskulangintzak haien artean. Mediarrek, asiriarretatik babesteko, mediar tribuen konfederazioa sortu zuten: [[Dejozes]]ek estatu bat osatu zuen [[K.a. 715]]. urte inguruan, eta ondoren, [[zimeriar]]rak eta [[eszita]]k iritsi ziren. [[Fraortes]]ek mediar tribuak bildu eta Parsimaxeko persiarrak menderatu zituen.

[[Asiria|Asiriarren erreinua]] ahuldu ahala, mediarrek mendebaldean zuten presioa hazi egin zen: [[Ziaxares]]ek esziten nagusitasuna galarazi zuen eta, ondoren, mediarrak [[Babilonia]]rekin aliatu ziren eta asiriarren inperioa desegin zuten (gudaroste profesionala osatu zen asiriarren ereduaren arabera). Une horretan sortu zen mediarren estatua; errege nagusietako bat [[Astiages]] izan zen. Baina erregearen ahalmena nobleek mugatzen zuten, eta monarkiaren kontrako higikundeak bata bestearen atzetik gertatzen ziren, Persian gertatzen zen bezalaxe.

[[Fitxategi:Map achaemenid empire en.png|ezkerrera|thumb|380px|[[Akemenestar Inperioa]]ren hedadura handiena]]
[[559]]an [[Ziro Handia]]k, [[Babilonia]]rekin elkar harturik, [[media]]rren kontra egin zuen, eta [[550]]ean hiriburua, [[Ekbatana]], suntsitu zuen; horren ondorioz, mediarrak persiarrekin batu ziren eta [[Akemenestar Inperioa]] sortu zen. Zirok, ''Handia'' goitizena ez ezik, [[xah]] titulua ere jaso zuen. Berak sortu zuen [[Ziroren Zilindroa]] deritzona, giza-eskubideen lehen adierazpentzat hartzen dena. Ziroren ondorengoek inperioa sendotu zuten. [[Kanbises II.a]] errege zela, [[K.a. 530]]etik aurrera, hainbat iraultza izan ziren, baina, hala eta guztiz ere, [[K.a. 525]]ean Egipto menderatu ahal izan zuten. [[Dario I.a]]k hainbat borrokaldi zuzendu zituen [[Trazia]], [[Mazedonia (antzinako erresuma)|Mazedonia]] eta [[Itsaso Beltz]]eko kostaldea bereganatzeko; hala, garai hartan izan zuen persiarren inperioak gehieneko hedadura. Mende eta erdi iraun zuen aldi horrek.

[[Fitxategi:Gate_of_All_Nations,_Persepolis.jpg|eskuinera|thumb|280px|''Herrialdeen Atea'', [[Persepolis]]]]
K.a. 499-493 bitartean gertatu zen [[Jonia]]rren altxamenduaren ondoren, [[Xerxes I.a]]k hainbat saio egin zituen Grezia menderatzeko ([[Mediar Gerrak]]), baina huts egin zuen, eta persiar gobernarien indar politiko eta militarrak gainbehera latza egin zuen. Ondoren, garrantzi gutxiko erregeak izan ziren, harik eta [[Alexandro Handia]]k akemenestarren inperioa desegin zuen arte Granikon ([[K.a. 334]]. urtea). Horrela amaitu zen Akemenestar Inperioa, 200 urte iraun zuena. Oso indar handiko inperioa izan zen, hiru kontinentetan zabaldua: [[Asia]], [[Afrika]] eta [[Europa]].

=== Seleukotar eta Partiar inperioak ===
{{sakontzeko|Seleukotar Inperioa|Partiar Inperioa}}
[[Fitxategi:SeleucosCoin.jpg|ezkerrera|thumb|180px|[[Seleuko I.a Nikator|Seleuko Nikator]]]]
[[K.a. 323]]an Alexandro Handia oinordekorik hil zenez gero, inperioa haren jeneralen artean ([[diadoko]]ak) banatu zen. Haietako batek, [[Seleuko I.a Nikator]]rek, Asiako aldeaz jabeturik, [[Seleukotar Inperioa]] sortu zuen. Berak fundatu zituen inperioaren hiriburuak: [[Seleuzia Tigrisekoa]] [[Mesopotamia]]n eta [[Seleuzia Pieria]] Sirian. Erresuma multikulturala zen, besteak beste persak, grekoak, [[judu]]ak eta [[mediar]]rak biltzen zituena. Persia [[helenizazio|helenizatuz]] joan zen, errege eta [[satrapa]] guztiak greziar jatorrikoak baitziren, batasun kulturalaren bitartez inperioa baturik atxiki nahi zutenak.

Seleukotar Inperioa sortu orduko hasi zen beheraka, [[K.a. 304]]an [[Chandragupta Maurya]]ren esku gelditu baitziren [[Indus]]etik mendebaldera zeuden lurrak<ref>{{erreferentzia|izena= Ignacio |abizena= Gómez de Liaño|url=https://books.google.es/books?id=GHCtboCpzTkC&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false |izenburua= El círculo de la sabiduría, Vol. 2| argitaletxea= 30. orrialdea, Editorial Siruela, books.google.es |sartze-data=2017-3-7}}</ref>. [[K.a. 250]] aldean, [[Partia]] eta [[Greko-Baktriar Erresuma]] independizatu ziren. Bestalde, [[Antioko III.a Handia|Antioko III.a]], [[Hanibal]]ek adoreturik, Grezia konkistatatzen saiatu zen; [[Etoliar Liga]]rekin bat egin zuen, baina erromatarrek azpiratu zuten [[Termopilak|Termopiletan]], [[K.a. 191]]n. Seleukotar dinastia [[K.a. 64]]an itzali zen, [[Ponpeio]]k [[Antioko XIII.a Asiarra|Antioko XIII.a]] erregetzatik kendu eta [[Siria (erromatar probintzia)|Siria]] [[Antzinako Erroma|Erromako]] probintzia bihurtu zuenean<ref>{{erreferentzia|izena= |abizena= |url=http://www.euskara.euskadi.eus/r59-738/eu/contenidos/termino/_c00358/eu_a_3586/a3586.html |izenburua= Antioko| argitaletxea= Lur Hiztegi Entziklopedikoa, euskara.euskadi.eus  |sartze-data=2017-3-7}}</ref>.

[[Fitxategi:Map Parthian Empire-fr.png|thumb|350px|[[Partiar Inperioa]]ren hedadura handiena, [[K.a. 60]]an]]
[[Partiar Inperioa]]ren historia oso loturik dago Seleukotar Inperioarenari. Parni tribu nomadako [[Artsazes I.a|Artsazes]] eta [[Tiridates I.a|Tiridates]] anaiek fundatu zuten Artsazidar dinastia, [[K.a. 247]]an. [[K.a. II. mende]]an, [[Seleukotar Inperioa|seleukotarren]] ahuleziaz baliatu ziren, Siriatik ekialdera zeuden lurraldeak menderatzeko<ref name="iranica-ars">{{erreferentzia|izena= |abizena= |url=http://www.iranicaonline.org/articles/arsacids-index |izenburua= Arsacids| argitaletxea= Encyclopaedia Iranica, II/5, pp. 525-546, iranicaonline.org |sartze-data=2017-3-7}}</ref>. Geroago, [[Antzinako Erroma|Erromaren]] ekialdeko etsai porrokatua izan zen Partia, eta geldiarazi zuen erromatarren hedatzea [[Kapadozia]]tik haratago. Partiar armadak bi zalditeria mota zituen: bata astuna eta blindatua, eta arina bestea, mugikortasun handikoa, zaldun [[arkulari]]z osatua. Erromatar armadaren oinarria infanteria zenez gero, partiarrak garaitzeko zailak ziren, bi zalditeria motak soldaduak baino azkarragoak baitziren. Bestalde, partiarrek zailtasun handiak zituzten konkistatutakoa okupatzeko, setio-gerrara egokitzen ez zirelako. Hori zela eta, ez erromatarrek, ez partiarrek, ezin izaten zituzten elkarren lurrak beretu. Partiar Inperioa [[224]]an amaitu zen, [[Asdaxir I.a]]k, [[Sasandar Inperioa]]ren sortzaileak, [[Artaban IV.a]] bentzutu zuelarik<ref name="iranica-ars"/>.

=== Sasandar Inperioa ===
{{sakontzeko|Sasandar Inperioa}}
[[Fitxategi:Carte_empire_Sassanide.png|thumb|ezkerrera|300px|[[Sasandar Inperioa]] 500. urte aldean]]
224 aldean, [[Ardaxir I.a]]k, Sasanen leinuko agintariak, [[Partiar Inperioa|partiarrak]] garaitu eta [[Sasandar Inperioa]] sortu zuen. Sasandarrek [[Akemenestar Inperioa|akemenestarren]] ondorengotzat jotzen zuten beren burua. [[Xapur I.a]], Ardaxirren ondorengoa, agintari ahaltsua izan zen. Haren erregealdian estatuaren agintea sendotu zen, eta [[zoroastrismo]]a estatu erlijio bilakatu zen. Mendebalderantz hedatu ahala, sasandarrak gatazkan hasi ziren [[Erromatar Inperioa|Erromarekin]]. [[260]]an, [[Edesa]]ko guduan, Xapur I.ak gatibu hartu zuen [[Valeriano]] erromatar enperadorea. Xapur hiltzerako, Sasandar Inperioak [[Eufrates]]etik [[Indus]]erainoko lurrak hartzen zituen, gaur egungo [[Armenia]] eta [[Georgia]] barne<ref name="met">{{erreferentzia|izena= Blair |abizena= Fowlkes-Childs|url=http://www.metmuseum.org/toah/hd/sass/hd_sass.htm |izenburua= The Sasanian Empire (224–651 A.D.) | argitaletxea= metmuseum.org |sartze-data=2017-3-14}}</ref>.

Gainbehera labur baten ostean, [[Xapur II.a]]ren agintaldian ([[309]]–[[379]]) sasandarrek berreskuratu zituzten lehengo lurraldeak. [[Kusan]]darrak menderatu zituzten ekialdean, eta basamortuan [[arabiar]]ren aurka borrokatu ziren. Bestalde, erromatarrei iparraldeko [[Mesopotamia]] eta Armenia kendu zieten<ref name="met"/>.

[[V. mende]]an, [[Inperio Heftalita|Huno zuriek]] inperio zabala eratu zuten, erdigunea [[Afganistan]]en zuena. Kanpaina ezin txarrago baten ondoan, sasandarrak behartuak izan ziren hunoei zerga ordaitzera. Hunoak azpiraturik, inperioak bere une gorenetako bat izan zuen [[Kosroes I.a]]ren erregealdian ([[531]]–[[579]]). Kosroes hil osteko urteetan, ordea, barne gatazkek eta [[Bizantziar Inperioa]]ren aurkako gerrek ahuldu zuten Persia. [[642]]an, [[Islam]]ak batutako arabiarrek garaitu zuten sasandar armada; azken sasandar agintaria, Jazdgard III.a, [[651]]n hil zen<ref name="met"/>.

=== Persia musulmana eta Urrezko Garaia ===
Jazdgard III.a azpiratu ondoren, arabiarrek Persia konkistatu zuten. [[674]]ko Khorasan Handia, gaur egungo [[Khorasan]], [[Afganistan]] eta [[Transoxiana]]ren zati bat hartzen zuena, musulmanen esku zegoen. [[Omeiatar Kalifa-herria|Omeiatarrak]] arabiarren gailentasuna defendatzen bazuten ere, irandarrak integratuz joan ziren komunitate berrian, eta konkistatzaileek [[Sasandar Inperioa|sasandar]] usadio ugari berenganatu zituzten. Beti ere, [[Islam]]aren sineste, lege eta ohiturak inposatu ziren. [[696]]tik aurrera, arabiera izan zen gorteko hizkuntza ofiziala, baina persiera ere erabiltzen zen<ref name="iranchamber2">{{erreferentzia|izena= |abizena= |url=http://www.iranchamber.com/history/islamic_conquest/islamic_conquest.php |izenburua= Islamic Conquest | argitaletxea= iranchamber.com |sartze-data=2017-3-22}}</ref>.

[[Fitxategi:Toghrol_Tower_in_Ray.jpg|thumb|220px|Toghrol dorrea, Ray, XII. mendea]]
[[750]]. urtean, [[As-Saffah]] kalifak [[Omeiatar Kalifa-herria|omeiatarrak]] garaitu eta [[Abbastar Kalifa-herria|abbastar dinastia]] sortu zuen. Arabiarren aginpidegunea gaur egungo [[Siria]]tik [[Bagdad]]era eraman zuen eta, horren ondorioz, kalifa-herriak Persiaren eragin handia jaso zuen. Ekialdeko Iranek burujabetasuna lortu zuen eta bere dinastiak sortu zituen: tahiriarrak Korasan Handian ([[821]]-[[873]]), saffariarrak [[Sistan]]en ([[861]]–[[1003]]), [[Samandar Inperioa|samandarrak]] Korasan Handian eta Transoxianan ([[874]]-[[899]] inguru).

[[IX. mendea|IX]]-[[X. mendea|X.]] mendeetan, [[shu'ubiyya]] higikundea garatu zen, arabiarren estatus abantailatsuaren aurka. Ez zeuden Islamaren aurka, baina persiar nortasuna eta kultura babestu nahi zituzten<ref>{{erreferentzia|izena= Julie |abizena= Scott Meisami|izena2= Paul |abizena2= Starkey |url=https://books.google.es/books?id=DbCFBX6b3eEC&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false |izenburua= Encyclopedia of Arabic Literature, Volume 2, 717. orrialdea | argitaletxea= Routledge, books.google.es |sartze-data=2017-3-22}}</ref>. Persierari eustea izan zen shu'ubiyyaren ondorio azpimarragarrienetakoa. Iranek berebiziko garrantzia izan zuen [[Islamaren Urrezko Aroa]]n (VIII-XIII. mendeak); garai horretan, ehunka jakintsu eta zientzialarik aurrerapen handiak egin zituzten teknologia, zientzia eta medizinan.

[[934]]-[[1055]] bitartean, [[Buiatar dinastia|buiatarrek]] gobernatu zuten mendebaldeko Iranen. [[XI. mende]]an, [[Seljuk dinastia]] turkiarra Iran, Irak eta [[Anatolia]]z nagusitu zen. [[1218]]-[[1224]] bitartean, [[Genghis Khan]] buru zuten [[Mongolen Inperioa|mongolek]] eskualdea inbaditu eta suntsitu zuten. [[1380]]-[[1393]] urteetan, [[Tamerlan]]ek gauza bera egin zuen. Honen ondorengoek eratutako [[Timur Inperioa]]k [[XVI. mende]]aren hasiera arte iraun zuen.

=== Safavi leinua eta Persia modernoa ===
{{sakontzeko|Safaviden dinastia}}
[[Fitxategi:Сефи 1й 1629-42.jpg|thumb|ezkerrera|150px|[[Ismail I.a]], [[Safavi|Safavidar Inperioaren]] sortzailea]]
Safavidak [[Safi-ad-din Ardabili]] ([[1253]]-[[1334]]) [[xeik]] [[kurdu]]aren ondorengoak ziren<ref>{{erreferentzia|izena= |abizena= |url=http://www.iranicaonline.org/articles/ebn-bazzaz |izenburua= Ebn Bazzaz| argitaletxea= Encyclopaedia Iranica, VIII/1, p. 8, iranicaonline.org |sartze-data=2017-3-23}}</ref>; [[1399]]an utzi zuten ordena [[sufismo|sufia]] eta [[xiismo]]ra bihurtu ziren. [[1488]]an, otomandarren aurka zeuden turkiar herri guztiak bildu zituen [[Ismail I.a|Ismail]] buruzagi safaviak eta, Persiako mendebaldeko osteak garaitu ondoren, xah titulua jaso zuen [[1501]]ean<ref name="safawi">{{erreferentzia|izena= |abizena= |url=http://www.euskara.euskadi.eus/r59-lurcontd/eu/contenidos/termino/_c05191/eu_s_0108/s0108.html |izenburua= Safawi| argitaletxea= Lur hiztegi entziklopedikoa, Creative Commons Aitortu 3.0 Espainia, euskara.euskadi.eus |sartze-data=2017-3-24}}</ref>. Handik aurrera, [[xiismo]]a estatu-erlijio bihurtu zen.

[[Abbas I.a Persiakoa|Abbas I.a Handiaren]] garaian ([[1587]]-[[1628]]) bizi izan zuen bere gorena Ismail I.ak sortu zuen dinastiak. Arkitekturak goraldia izan zuen, eta monumentu berri ugari eraiki ziren. Persiak ospe handia izan zuen Europan garai haietan eta [[XVII. mende]] osoan zehar, eta eragin berezia izan zuen [[India]] aldean, persiar moldeak arras nagusitu baitziren [[mongol]]en mende zeuden lurralde haietan<ref name="safawi"/>. [[XVIII. mende]]n safaviden gainbehera etorri zen, eta [[1736]]an [[Nadir Xah|Nadirrek]] [[Abbas III.a]], safaviden dinastiako azken erregea, eraitsi zuen.

Aginpide politikoaren gaineko kontrola eskuratu ondoren, [[Nadir Xah]]ek eraso militarrak egin zituen [[Afganistan]], [[India]] eta [[Turkestan]] aldera. [[Afxariden dinastia|Nadirren ondorengoek]], ordea, ezin izan zioten aurrekoak konkistaturiko lurraldeen gaineko aginpideari eutsi, eta [[Karim Khan]]en agintaldira arte ([[1751]]-[[1779]]) ez zen batasunik izan inperioan. Karim Khan hil zenean, [[Aga Muhammad Khan]] leinu buruak bateratu zituen Persiako inperioaren mendekoak, eta [[1925]] arte agintean iraun zuen [[Kajar dinastia]] sortu zuen. [[1786]]an [[Teheran]]go errege izendatu zuten, eta Teheran izan zen Persiako Inperioko hiriburua, lehenik, eta Irango Inperioarena ondoren. [[1797]]an hil zutenean, Europako herrialde ahaltsu batzuk, [[Britainiar Inperioa|Britainia Handia]] eta [[Errusiar Inperioa|Errusia]], inperio zahar hura menderatzeko ahaleginak egiten hasi ziren<ref>{{erreferentzia|izena= |abizena= |url=http://www.euskara.euskadi.eus/r59-luredir/eu/contenidos/articulo/c1504/eu_d1504025/1504025.html |izenburua= Historia Unibertsala, Aro berria. Periferiako beste inperio batzuk| argitaletxea= Lur entziklopedia tematikoa, Creative Commons Aitortu 3.0 Espainia, euskara.euskadi.eus |sartze-data=2017-3-24}}</ref>. XIX. mende hasieran, Iranek [[Georgia]], [[Armenia]] eta [[Azerbaijan]]go iparraldea galdu zituen Errusiaren kontrako gerretan ([[1804]]-[[1813|13]], [[1826]]-[[1828|28]]).

=== Iraultza Konstituzionala eta Pahlavi dinastia ===
[[Fitxategi:TabrizRevolutionaries.JPG|thumb|250px|eskuinera|Konstituzioaren aldeko iraultzaileak [[Tabriz]]en]]
Errusiarren eta britainiarren inperioen erdian zegoen Persia eta, haiekiko morrontza zela-eta, [[1906]]an herriak Nazio Biltzar konstituziogilea (Majlis) deitzera behartu zuen enperadorea. [[1907]]an sinatutako [[Anglo-errusiar ituna]]ren bidez, [[Britainiar Inperioa|Britainia Handiak]] eta [[Errusiar Inperioa|Errusiak]] zehaztu zuten inperio bakoizaren eragingunea Persian: iparraldea, [[Isfahan (probintzia)|Isfahan]] barne, Errusiarentzat; hego-ekialdea, [[Kerman (probintzia)|Kerman]], [[Sistan eta Balutxistan]] bereziki, Britainia Handiarentzat<ref>{{erreferentzia|izena= |abizena= |url=http://avalon.law.yale.edu/20th_century/angrusen.asp |izenburua= The Anglo-Russian Entente - 1907: Agreement Concerning Persia| argitaletxea= avalon.law.yale.edu |sartze-data=2017-3-26}}</ref>.

[[1908]]ko ekainean, [[Mohammad Ali Shah]]en aginduz, kosakoek Majlisa bonbardatu zuten. Horren ondorioz, xahren aurkako eta konstituzioaren aldeko matxinada piztu zen [[Tabriz]]en eta, lau hilabeteren buruan, [[Raxt]], [[Qazvin]], [[Isfahan]], [[Xiraz]], [[Hamadan]], [[Maxhad]] eta [[Buxehr]]era hedatu zen. [[1909]]ko uztailean, [[Jeprem Khan]] buru zuten konstituzioaren aldeko indarrek Teheran hartu zuten; Majlisa berrezarri, Mohammad Ali Shah eraitsi, eta haren seme [[Ahmad Shah Qajar]] izendatu zuten oinordeko<ref name="const">{{erreferentzia|izena= |abizena= |url=http://www.iranchamber.com/history/constitutional_revolution/constitutional_revolution.php |izenburua= History of Iran: Constitutional Revolution| argitaletxea= iranchamber.com |sartze-data=2017-3-26}}</ref>. Majlis berriak mailegu bat eskatzea onartu zuen, eta gobernuan aholkulari atzerritarrak sartu ziren. Beti ere, [[Lehen Mundu Gerra]]ren aurreko urteetan, Errusiak eta Britainia Handiak edozein aitzakia aski izan zuten Persiako barne arazoetan sartzeko.

[[Fitxategi:Rezashah.jpg|thumb|ezkerrera|160px|[[Reza Shah Pahlavi|Reza Khan]]]]
Lehen Mundu Gerra hasi zelarik, Nazio Biltzarrak herrialdearen neutraltasuna adierazi zuen. Hala ere, mendebalde eta ipar-mendebaldean turkiar eta errusiar armaden arteko borroka latzak izan ziren. Britainia Handia saiatu zen bere eragina handitzen, baina [[1919]]an Majlisak uko egin zion britainiar-persiar hitzarmena sinatzeari. [[1920]]an, [[Gilango Errepublika Sozialista]] eratu zen, [[Armada Gorria]]ren laguntzarekin; ondoko urtean, ordea, [[SESB]]eko armada erretiratu [[Gilan]]dik. Horiek horrela, 1921eko otsailean [[Reza Shah Pahlavi|Reza Khan]] ofizialak [[estatu-kolpe]]a jo zuen [[Kajar dinastia]]ren gobernuaren aurka; [[1925]]ean xah izendatu zuten<ref name="pahla">{{erreferentzia|izena= Shapour |abizena= Ghasemi |url=http://www.iranchamber.com/history/pahlavi/pahlavi.php |izenburua= Pahlavi Dynasty| argitaletxea= iranchamber.com |sartze-data=2017-3-29}}</ref>.

[[Fitxategi:Mossadeghmohammad.jpg|thumb|160px|[[Mohammad Mossadegh]] ]]
Reza Khanek ahalegin handiak egin zituen Persia modernizatzeko: justizia eta armada erreformatu, industrializazioa bultzatu, azpiegitura handiak eraiki (lehen burdinbidea barne), irakaskuntza publikoa ezarri eta osasun zerbitzuak hobetu zituen. [[1935]]etik aurrera, Iran izan zen herrialdearen izen ofiziala. [[Bigarren Mundu Gerra]]n, Persia [[Alemania Nazi|Alemaniaren]] aldera lerratuko zen beldur, [[Britainia Handia|Britania Handiak]] eta [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|Sobietar Batasunak]] Iran inbaditu zuten [[1941]]eko abuztuan. Reza Khan atxilotu eta erbestera bidali zuten, eta haren seme [[Mohammad Reza Pahlavi|Mohammad Reza]] bihurtu zen xah<ref name="pahla"/>.

[[1951]]an, [[Mohammad Mossadegh]] lehen ministroak [[Anglo-Iranian Oil Company]] petrolio enpresa nazionalizatu zuen. Horri erantzunez, Britainia Handiak Iranen kontrako bahimendua ezarri zuen. [[1953]]ko abuztuan, [[CIA]]k eta [[Secret Inteligence Service|SISek]] [[Ajax operazioa]] izeneko estatu kolpea bururatu zuten Mossadegh kargugabetzeko; [[Fazlollah Zahedi]] jeneralak ordeztu zuen<ref>{{erreferentzia|izena= Kathrine  |abizena= Jacobs |url=http://archive.wikiwix.com/cache/?url=http%3A%2F%2Fwww.ihecs.be%2Ffocus%2Fgeneralites%2Fmossadegh.htm |izenburua= L’affaire Mossadegh en Iran: un complot de la CIA| argitaletxea= archive.wikiwix.com |sartze-data=2017-4-1}}</ref>. Britainia Handiko lehen ministro [[Winston Churchill]]en eta [[Estatu Batu]]etako presidente [[Dwight D. Eisenhower]]ren onespenarekin egin zen operazioa.

1960ko eta 1970eko hamarkadetan areagotu zen errejimenaren izate diktatoriala: oso gogor zapaltzen zuen oposizioa; zeharo makurtua zegoen Estatu Batuen interesetara, zaindari lanak egiten zituen [[Persiar golkoa]]n besteren zerbitzuko; herrialde kapitalista bihurtua zuen Iran, petrolioaren industria, azpiegiturak eta merkataritza atzerriko enpresen esku zeuden utziak, xah-ren gortean etxekotua zegoen burgesia handiaren gidaritzapean. Kapitalismoak ustez ekarri behar zuen modernizazioak ez zuen, aitzitik, landa-eremuen desegitea, hirigintza neurririk gabe haztea eta industrietako langileak, nekazariak eta bazarretako merkatari txikiak pobreago bihurtzea baizik lortu<ref>{{erreferentzia|izena= |abizena= |url=http://www.euskara.euskadi.eus/r59-luredir/eu/contenidos/articulo/c1505/eu_d1505069/1505069.html |izenburua= Historia Unibertsala. Egungo aroa: Islamiar higikundeak| argitaletxea= Lur entziklopedia tematikoa, Creative Commons Aitortu 3.0 Espainia, euskara.euskadi.eus |sartze-data=2017-4-1}}</ref>.

=== Iraultza eta egungo Iran ===
{{sakontzeko|Iran-Sudan harremanak|Irango Iraultza|Iran-Irak gerra|Irango programa nuklearra}}
[[Fitxategi:Imam Khomeini in Mehrabad.jpg|thumb|ezkerrera|220px|[[Ruhola Khomeini]] erbestetik itzultzen, 1979ko otsailaren 1ean.]]
[[1979]]ko apirilean, [[Mohammad Reza Pahlavi|Muhammad Reza Shah Pahlaviren]] aurkako hiritar altxamendua gertatu zen. [[Ruhola Khomeini]] aiatola edo erlijio buruzagiak Irango Islamiar Errepublika sortu zuen. Khomeinik mendebaldeko herriekiko hitzarmenak baliogabetu zituen, emakumearen egoera hobetzeren aldeko neurriak indargabetu eta [[Koran]]aren legeak indarrean jarri zituen, erregimen zaharraren aldekoak eta militarrak hilarazi, Estatu Batuekiko harremanak eten, eta komunistei esetsi zien.

[[1980]]ko irailean, [[Saddam Hussein]]ek, Irakeko lehendakariak, [[Xatt al-Arab]]eko inguruei erasotzeko agindua eman zuenean hasi zen [[Iran-Irak gerra|Iran eta Iraken arteko gerra]]; kalte ekonomikoak izugarriak izan ziren, eta ehunka mila pertsona hil ziren. Su-etena [[1988]]an izenpetu zen. [[1990]]ean, Irakek 2.600 kilometro koadro lur itzuli zizkion Irani, gerra presoak trukatu zituzten eta Xatt al-Araben gaineko jabetasuna banatu zuten.

Khomeini aiatola [[1989]]an hil zen. Konstituzioaren arabera, erlijioburuen eta estatuburuen artean banatu behar zen agintea: adituen Batzarrak [[Ali Khamenei]] izendatu zuen buruzagi goren, eta presidente kargua [[Haxemi Rafsanjani]] politikari moderatuak hartu zuen.
1990ean Irango gobernua Britainia Handiarekin harremanetan hasi zen berriro, eta [[1991]]n, [[Golkoko Gerra]]ren erdian, [[Saudi Arabia]]rekin. Mendebaldera hurbiltze horrek eta, Estatu Batuen erasoaren ondoren, Iraken alde ez egiteak inguruko herrietako talde musulmanen haserrea piztu zuten. Ekonomiari dagokionez, Iranek ateak zabaldu nahi izan zizkion atzerriko kapitalari, baina ezin izan zuen bere asmoa gauzatu, inbertsoreak ez baitziren zuzendaritza iraultzaileaz guztiz fidatzen. Hala ere, [[1993]]ko ekainean, hautesleen %63k Rafsanjani hautatu zuen berriro. Abstentzioa, baina oso handia izan zen (% 41) eta agintarien ustelkeriaren kontrako erreakziotzat hartu zen.

[[Fitxategi:Mohammad_Khatami.jpg|thumb|160px|[[Mohammad Khatami]]]]
[[1997]]ko maiatzeko hauteskundeetan, [[Mohammad Khatami]] izan zen garaile, botoen %69 eskuratuta. Bera zen hautagaietan ''mendebaldetarrena''. [[2001]]ean, berriz hautatu zuten presidente. [[2002]]an, [[George W. Bush]] lehendakariak, Gaizkiaren Ardatzean sartu zuen Iran, terroristak babesten zituelakoan eta horrek enfrentamendu handia sortu zuen bi herrialdeen artean. [[2005]]eko hauteskundeetan, [[Mahmud Ahmadinejad]] Teherango alkate ohia eta hautagai kontserbadore populista izendatu zuten lehendakari (Zaindarien Kontseiluak 1.000 hautagaitza baino gehiago baliogabetu zituen)<ref>{{erreferentzia| izena= |abizena= | url=http://www.cidob.org/biografias_lideres_politicos/asia/iran/mahmoud_ahmadinejad |izenburua= Mahmoud Ahmadinejad | argitaletxea= cidob.org |sartze-data=2017-4-6}}</ref>. Lehendakari berriaren hainbat deklaraziok polemika handia sortu zuten bazterretan: [[Nazi]]en garaiko [[Holokaustoa]] benetan gertatu izana ukatu eta [[Israel]]go estatua suntsitu beharra aldarrikatu zuen, besteak beste. Bestalde, [[2006]]an, Ahmadinejadek adierazi zuen Iran teknologia nuklearra lantzen ari zela, baina helburu baketsuetarako, ez [[bonba atomiko]]a lortzeko. [[Irango programa nuklearra]]k liskar eta ezinikusi handiak sortu zituen Iranen eta mendebaldeko potentzien artean.

[[2009]]ko hauteskundeak Ahmadinejadek irabazi bazituen ere, oposizioak iruzurra izan zela salatu zuen. Manifestazio jendetsuak izan ziren, 1979ko iraultzaren ostean izandako handienak<ref>{{erreferentzia|izena= |abizena= |url=http://www.berria.eus/albisteak/34472/www.berria.eus/paperekoa/1913/002/001/2017-03-28/aldi_berrirako_y100_egun.htm |izenburua= Irango Zaindarien Kontseilua prest dago botoak berriro kontatzeko, baina ez denak| argitaletxea= berria.eus  |sartze-data=2017-4-4}}</ref>. [[2013]]ko hauteskundeetan, [[Hassan Rouhani]] gailendu zen, hautagai moderatu bakarra. [[2015]]eko uztailean, Iranek akordioa lortu zuen munduko sei potentziekin ([[AEB]], [[Errusia]], [[Txina]], [[Erresuma Batua]], [[Frantzia]] eta [[Alemania]]) energia nuklearra modu baketsuan erabili ahal izateko<ref>{{erreferentzia|izena= Martin|abizena= Mendizabal|url=http://www.argia.eus/albistea/zeintzuk-dira-iraneko-akordio-nuklearraren-irabazle-eta-galtzaileak |izenburua= Zeintzuk dira Irango akordio nuklearraren irabazle eta galtzaileak?| argitaletxea= argia.eus |sartze-data=2017-4-5}}</ref>.

== Gobernua eta administrazioa ==
=== Politika ===
[[Fitxategi:Ali Khamenei met with Xi Jinping in Tehran 2016 (1).jpg|eskuinera|thumb|250px|Buruzagi gorena, [[Ali Khamenei]], [[Txina]]ko presidente [[Xi Jinping]]ekin.]]
Irango Islamiar Errepublikaren egitura politikoa 1979ko konstituzioan oinarriturik dago<ref>{{erreferentzia|izena= |abizena= |url=https://gradesfixer.com/free-essay-examples/iran-one-of-the-largest-refugee-hosting-countries-in-the-world/ |izenburua= Islamic Republic of Iran Constitution | argitaletxea= gradesfixer.com |sartze-data=2017-2-5}}</ref>, eta zenbait organo zuzendarik osatzen dute:
* ''Irango buruzagi gorena'' ({{lang-fa|رهبر ایران|Rahbar-e irān‎}}) edo ''Iraultza Islamikoaren gidari nagusia'' ({{lang-fa|رهبر معظم انقلاب اسلامی|rahbar-e mo'azzam-e enghelāb-e eslāmi}}). Irango Errepublika Islamikoaren politika orokorrak marraztea eta ikuskatzea da bere egitekoa<ref name="leader">{{erreferentzia|izena= |abizena= |url=http://www.leader.ir/en/law |izenburua= Leadership in the Constitution of the Islamic Republic of Iran | argitaletxea= leader.ir |sartze-data=2017-2-5}}</ref>. Indar armatuen komandantea gorena da, bere esku daude, bai inteligentzia zerbitzuak, bai estatuaren segurtasuna, eta gerra deklara dezake. Haren eskumena da epaileriaren, armadaren eta telebista zein irrati publikoen buruzagiak izendatzea eta kargugabetzea. Zaindarien Kontseiluko 12 kideetatik 6 berak izendatzen ditu<ref name="leader"/>. [[1989]]tik [[Ali Khamenei]] da buruzagi gorena.
* ''Irango presidentea'' ({{lang-fa|رئیس‌ جمهوری اسلامی ایران|Ra'isjomhur-e Iran}}). Irango bigarren kargurik gorena da, buruzagi gorenaren ondoren<ref name="pho">{{erreferentzia|izena= |abizena= |url=http://www.photius.com/countries/iran/government/iran_government_the_presidency.html |izenburua= Iran The Presidency | argitaletxea= photius.com |sartze-data=2017-2-5}}</ref>, eta bere ardura konstituzioa betearaztea da. [[Irango Gobernua|Gobernuburua]] da, baina ez Indar Armatuen arduraduna. Presidentea bozkatze unibertsalaren bitartez hautatzen da, lau urterako, eta gehienez beste agintaldi baterako aukera daiteke<ref name="pho"/>. Hauteskundeetara aurkeztu ahal izateko, presidentegai guztiek Zaindariaren Kontseiluaren onespena behar dute. Presidenteak aukeratzen du Ministro Kontseilua, eta Parlamentura eramaten ditu gobernu-politikak.
[[Fitxategi:Iranian Majlis.jpg|eskuinera|thumb|250px|Irango Parlamentua.]]
* ''Irango Parlamentua'' edo ''[[Islamiar Kontsulta-Biltzarra]]'' ({{lang-fa|مجلس شورای اسلامی|Majles-e Showrā-ye Eslāmī}}), ganbera bakarreko legebiltzarra da. 290 parlamentari daude, lau urteko eperako aukeratuak, boto zuzen eta isilekoaren bidez. Botere legegilea da; nazioarteko araudia berresten du eta aurrekontuak onartu. Parlamenturako hautagaiek eta lege guztiek Zaindarien Kontseiluaren onespena behar dute<ref name="zaindari">{{erreferentzia|izena= |abizena= |url=http://countrystudies.us/iran/86.htm |izenburua= The Council of Guardians | argitaletxea= countrystudies.us |sartze-data=2017-2-5}}</ref>.
* ''Adituen Batzarra'' ({{lang-fa|مجلس خبرگان رهبری|Maŷlés-e Jobregán-e Rahbari}}), 86 erlijio adituz osaturik dago, herritarren bozketa zuzenaren bidez aukeratuak, 8 urteko eperako. Adituen Batzarraren eskumena da Irango buruzagi gorena aukeratzea eta kargutik kentzea, eta baita haren jarduera ikuskatzea ere.
* ''Zaindarien Kontseilua'' ({{lang-fa|شورای نگهبان قانون اساسی|Shora-ye Negahban-e Qanun-e Assassi}}), 12 legegizonez osaturiko organoa da; horietako sei buruzagi gorenak izendatzen ditu, eta beste seiak Parlamentuak aukeratzen ditu, botere judizialaren arduradun nagusiak proposatutakoen artean. Kontseiluak konstituzioa interpretatzen du, eta betoa jar diezaieke Parlamentuaren erabakiei. Lege bat konstituzioarekin edo [[xaria]]rekin bateraezintzat jotzen bada, Parlamentura itzultzen da, aldatua izan dadin<ref name="pho"/>. Era berean, Parlamenturako hautagaiei ere jar diezaieke betoa.

=== Banaketa administratiboa ===
{{sakontzeko|Iranen banaketa administratiboa}}
Iran 31 probintziatan ({{lang-fa|استان‌ها |ostān}}; ''ostānhā'' pluralean) banaturik dago; probintziako agintaria gobernadorea da ({{lang-fa|استاندار|ostāndar}}), Barne ministroak aukeratzen duena. Probintzia bakoitza konderrietan ({{lang-fa|شهرستان ''shahrestān''}}) banaturik dago, eta horietako bakoitza barrutietan ({{lang-fa|بخش ''bakhsh''}}). Hiri gutxi batzuk ({{lang-fa|شهر ''shahr''}}) eta landa barrutiak ({{lang-fa|دهستان ''dehestān''}}) izan ohi dira konderri bakoitzean.<br />
  

{{Irango probintzien mapa|float=right}}
{| class="wikitable sortable"
|+
|-bgcolor=#ACE1AF
!Probintzia
!Hiriburua
!data-sort-type="number"|Eremua<br />(km²)
!data-sort-type="number"|Biztanleria<br />(2011)<ref name="population">{{erreferentzia|url=http://www.amar.org.ir/Portals/1/Iran/90.pdf |izenburua=Selected Findings of the 2011 National Population and Housing Census, Table 13. Population by sex, residence status and province |argitaletxea=amar.org.ir |sartze-data=2017-2-6}}</ref>
!data-sort-type="number"|Dentsitatea<br />(bizt/km²)
|-
| [[Alborz]]|| [[Karaj]] ||style="text-align:center"| 5.833 ||style="text-align:center"| 2.412.513||style="text-align:center"| 413,6
|-
| [[Ardabil (probintzia)|Ardabil]]|| [[Ardabil (hiria)|Ardabil]] ||style="text-align:center"| 17.800 ||style="text-align:center"| 1.248.488||style="text-align:center"| 70,1
|-
| [[Ekialdeko Azerbaijan]] || [[Tabriz]] ||style="text-align:center"| 45.650 ||style="text-align:center"| 3.724.620||style="text-align:center"| 82,3
|-
| [[Mendebaldeko Azerbaijan]] || [[Urmia]] ||style="text-align:center"| 37.437 ||style="text-align:center"| 3.080.576||style="text-align:center"| 78,8
|-
| [[Buxehr (probintzia)|Buxehr]]|| [[Buxehr]] ||style="text-align:center"| 22.743 ||style="text-align:center"| 1.032.949 ||style="text-align:center"| 45,4
|-
| [[Txahar Mahal eta Bakhtiari]] ||[[Xahrekord]]||style="text-align:center"| 16.332 ||style="text-align:center"| 895.263||style="text-align:center"| 54,8
|-
| [[Fars]] || [[Xiraz]] ||style="text-align:center"| 122.608 ||style="text-align:center"| 4.596.658||style="text-align:center"| 37,5
|-
| [[Gilan]] || [[Raxt]] ||style="text-align:center"| 14.042 ||style="text-align:center"| 2.480.874||style="text-align:center"| 176,7
|-
| [[Golestan]] || [[Gorgan]] ||style="text-align:center"| 20.195 ||style="text-align:center"| 1.777.014||style="text-align:center"| 88,0
|-
| [[Hamadan (probintzia)|Hamadan]] || [[Hamadan]] ||style="text-align:center"| 19.368 ||style="text-align:center"| 1.758.268||style="text-align:center"| 90,8
|-
| [[Hormozgan]] || [[Bandar Abbas]] ||style="text-align:center"| 70.669 ||style="text-align:center"| 1.578.183||style="text-align:center"| 22,3
|-
| [[Ilam (probintzia)|Ilam]] || [[Ilam]] ||style="text-align:center"| 20.133 ||style="text-align:center"| 557.599||style="text-align:center"| 27,7
|-
| [[Isfahan (probintzia)|Isfahan]] || [[Isfahan]]||style="text-align:center"| 107.029 ||style="text-align:center"| 4.879.312||style="text-align:center"| 45,6
|-
| [[Kerman (probintzia)|Kerman]] || [[Kerman (hiria)|Kerman]] ||style="text-align:center"| 180.836 ||style="text-align:center"| 2.938.988||style="text-align:center"| 16,3
|-
| [[Kermanxah (probintzia)|Kermanxah]]|| [[Kermanxah]] ||style="text-align:center"| 24.998 ||style="text-align:center"| 1.945.227||style="text-align:center"| 77,8
|-
| [[Ipar Khorasan]] || [[Bojnord]] ||style="text-align:center"| 28.434 ||style="text-align:center"| 867.727||style="text-align:center"| 30,5
|-
| [[Razavi Khorasan]] || [[Maxhad]] ||style="text-align:center"| 118.884 ||style="text-align:center"| 5.994.402||style="text-align:center"| 41,4
|-
| [[Hego Khorasan]] || [[Birjand]] ||style="text-align:center"| 151.193 ||style="text-align:center"| 662.534||style="text-align:center"| 9,5
|-
| [[Khuzestan]] || [[Ahwaz]] ||style="text-align:center"| 64.055 ||style="text-align:center"| 4.345.607||style="text-align:center"| 67,8
|-
| [[Kohkiluyeh eta Buyer Ahmad]] || [[Yasuj]] ||style="text-align:center"| 15.504 ||style="text-align:center"| 658.629||style="text-align:center"| 42,5
|-
| [[Kurdistan (probintzia)|Kurdistan]] || [[Sanandaj]] ||style="text-align:center"| 29.137 ||style="text-align:center"| 1.493.645 ||style="text-align:center"| 51,3
|-
| [[Lorestan]] || [[Khorramabad]] ||style="text-align:center"| 28.294 ||style="text-align:center"| 1.754.243||style="text-align:center"| 62,0
|-
| [[Markazi]] || [[Arak]] ||style="text-align:center"| 29.130 ||style="text-align:center"| 1.413.959||style="text-align:center"| 48,5
|-
| [[Mazandaran]] || [[Sari (Iran)|Sari]] ||style="text-align:center"| 23.701 ||style="text-align:center"| 3.073.943||style="text-align:center"| 129,7
|-
| [[Qazvin (probintzia)|Qazvin]]|| [[Qazvin]] ||style="text-align:center"| 15.549 ||style="text-align:center"| 1.201.565||style="text-align:center"| 77,3
|-
| [[Qom (probintzia)|Qom]] || [[Qom]] ||style="text-align:center"| 11.526 ||style="text-align:center"| 1.151.672||style="text-align:center"| 99,9
|-
| [[Semnan (probintzia)|Semnan]] || [[Semnan]] ||style="text-align:center"| 97.491 ||style="text-align:center"| 631.218||style="text-align:center"| 6,5
|-
| [[Sistan eta Balutxistan]] || [[Zahedan]] ||style="text-align:center"| 181.785 ||style="text-align:center"| 2.534.327||style="text-align:center"| 13,9
|-
| [[Teheran (probintzia)|Teheran]] || [[Teheran]] ||style="text-align:center"| 18.814 ||style="text-align:center"| 12.183.391||style="text-align:center"| 647,6
|-
| [[Yazd (probintzia)|Yazd]] || [[Yazd]] ||style="text-align:center"| 76.469 ||style="text-align:center"| 1.074.428||style="text-align:center"| 8,3
|-
| [[Zanjan (probintzia)|Zanjan]]|| [[Zanjan]] ||style="text-align:center"| 21.773 ||style="text-align:center"| 1.015.734||style="text-align:center"| 46,6
|-class="sortbottom"
|-class="sortbottom"
|'''[[Iran]]''' ||'''[[Teheran]]''' ||style="text-align:center"|'''1.628.554''' ||style="text-align:center"|'''75.149.669''' ||style="text-align:center"|'''46,1'''
|}

== Demografia ==
=== Biztanleria ===
[[Fitxategi:IranProvPopDen.PNG|thumb|250px|Irango probintzietako biztanleriaren dentsitatea.]]
2016an Iranek 82.801.633 biztanle zituen<ref name="cia" />, 50,2 biztanle kilometro karratuko [[biztanleriaren dentsitate|dentsitatearekin]]. Biztanle gehienak hirietan bizi dira (%73,4 2015ean)<ref name="cia"/>. Adineka, berriz, honela dago banaturik biztanleria: 0-14 urte bitartekoak %23,6, 15-24 urte bitartekoak %16,6, 25-54 urte bitartekoak %47,6, 55-64 urte bitartekoak %6,8 eta 65 urtetik gorakoak %5,4<ref name="cia"/>. Bizi itxaropena 71,4 urtekoa da, 69,8 urtekoa gizonezkoena eta 73,1 urtekoa emakumezkoena (2016ko zenbatespena)<ref name="cia"/>. Irango diaspora oso handia da eta, gaur egun, 2-4 milioi iraniar daude munduan zehar barreiaturik<ref>{{erreferentzia|url= http://www.migrationpolicy.org/article/iran-vast-diaspora-abroad-and-millions-refugees-home/ |izenburua= Iran: A Vast Diaspora Abroad and Millions of Refugees at Home |argitaletxea= migrationpolicy.org |sartze data=2017-2-1}}</ref>. Bestalde, 1.000.000 iheslari bizi dira Iranen, gehienak [[Afganistan]] eta [[Irak]]ekoak<ref>{{erreferentzia|url= http://www.irinnews.org/report/77107/afghanistan-iran-iran-says-it-will-deport-over-one-million-afghans |izenburua= Iran says it will deport over one million Afghans  |argitaletxea= irinnews.org |sartze data=2017-2-1}}</ref>.

=== Banaketa etnikoa ===
Biztanleen %65 [[persiar]]ra da ([[gilaki]]ak eta [[mazandarani]]ak barne), duela 4.000 urte [[Erdialdeko Asia]]tik iritsi ziren herri [[indoeuropar]]ren ondorengoa. Bigarren gizatalde handiena [[azerbaijandarrak|azerbaijandarrena]] da, biztanleen %16 inguru hartzen baitu. Horiez gainera, talde txikiago asko daude: [[kurdu]]ak %7, luriak %6, [[arabiar]]rak %2, [[balutxi]]ak %2, [[turkomano]]ak %1, [[armeniar]]rak, [[asiriar]]rak eta [[georgiar]]rak<ref name="congres">{{erreferentzia|url= http://www.loc.gov/rr/frd/cs/pdf/CS_Iran.pdf#27 |izenburua=  Country Profile: Iran |argitaletxea= Federal Research Division, Library of Congress, 2008ko maiatza, loc.gov |sartze data=2017-2-1}}</ref>.

=== Hizkuntzak ===
Irango hizkuntza ofiziala persiera da, moldatutako [[arabiar alfabeto]] baten bitartez idazten dena, baina gutxiengoek zeinek bere hizkuntza erabiltzen dute. Iparraldeko [[Gilan]] eta [[Mazandaran]] probintzietan [[gilandera]] eta [[mazandarandera]] mintzatzen dira. [[Talishera]] ere hitz egiten da Gilanen. [[Kurduera]] [[Kurdistan (probintzia)|Kurdistango probintzian]] mintzatzen da. [[Lurera]] hegoalde eta hego-mendebaldeko probintzietan erabiltzen da. [[Turkiar hizkuntzak|Turkiar hizkuntzei]] dagokienez, [[azerbaijanera]] da mintzatuena; izan ere, [[Mendebaldeko Azerbaijan]], [[Ekialdeko Azerbaijan]], [[Ardabil (probintzia)|Ardabil]] eta [[Zanjan]] probintzietako mintzaira nagusia da. Minoritarioak izan arren, aipagarriak dira [[armeniera]], [[georgiera]], [[aramera]] eta [[arabiera]]. Azken hau, [[Korana]]ren hizkuntza izanez, eskoletan irakasten da.

=== Erlijioa ===
Irandarren %89 musulman [[xiista]]k dira, eta hori da erlijio ofiziala. Hala ere, Irango kanpoaldeko eskualdeetako etniek leialtasun handiagoa diote beren etniaren ohiturei gobernu irandarren aginduei baino, eta hala, balutxiak hego-ekialdean, turkomanoak ipar-ekialdean eta kurduak mendebaldean, musulman [[sunismo|sunitak]] dira. Azerbaijandarrak xiitak dira. Xiismoaren jarraitzaileen leku sakratu batzuk Iranen daude: Qom hiria, esate baterako, Teheranen hegoaldean dago. Beste erlijioak [[kristautasun]]a (300.000 jarraitzaile), [[bahaismo]]a (250.000), [[zoroastrismo]]a (32.000)<ref name="congres"/> eta [[judaismo]]a (9.000)<ref>{{erreferentzia|url= http://worldpopulationreview.com/countries/iran-population/ |izenburua=  Iran Population 2016 |argitaletxea= worldpopulationreview.com |sartze data=2017-2-1}}</ref> dira.

<gallery mode=packed>
Danial.jpg|<small>[[Danielen hilobia]], [[Susa (hiria)|Susa]]</small>
Armenian Monastery of Saint Thaddeus - closeup.jpg|<small>[[San Tadeo monasterioa|San Tadeo]], [[Mendebaldeko Azerbaijan]]</small>
Saint Stephen Church - 8614907041.jpg|<small>[[San Eztebe monasterioa]], [[Ekialdeko Azerbaijan]]</small>
Sheikh_Lotfallah_Esfahan.JPG|<small>[[Xeikh Lotfollah meskita]], [[Isfahan]]</small>
Isfahan Royal Mosque general.JPG|<small>Xahren meskita, [[Isfahan]]</small>
Imam reza shrine in Mashhad.jpg|<small>[[Imam Reza santutegia]], [[Maxhad]]</small>
</gallery>

=== Hiri nagusiak ===
{{Hiri handienak
| name         = Irango hiri handienak
| country      = Iran
| stat_ref     = 2011ko errolda<ref>{{erreferentzia|url=http://www.bultannews.com/fa/news/151258/%D8%B4%D9%87%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%87%D8%B1-%DA%A9%D8%AF%D8%A7%D9%85-%DA%86%D9%82%D8%AF%D8%B1-%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%AA-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%86%D8%AF |izenburua=شهرهای ایران هر کدام چقدر جمعیت دارند؟ |argitaletxea=bultannews.com |sartze data=2017-2-1 }}</ref><ref>{{erreferentzia |url=http://yaftenews.ir/notes/other/3739-alexa-google-yahoo1437.html |izenburua =فهرست 100 شهر پرجمعيت ايران |argitaletxea=yaftenews.ir |sartze data=2017-2-1}}</ref>
| list_by_pop  = List of Iranian cities by population
| class        = nav
| div_name = Probintzia
| kind     = probintziak
| city_1 = Teheran| div_1 = Teheran (probintzia){{!}}Teheran | pop_1 = 8.154.051| img_1 = Towers in Tehran City at night.jpg
| city_2 = Maxhad | div_2 = Razavi Khorasan | pop_2 = 2.749.374| img_2 = Mashhad at night.jpg
| city_3 = Isfahan | div_3 = Isfahan probintzia{{!}}Isfahan  | pop_3 = 1.756.126| img_3= Naghshe Jahan Square Isfahan modified2.jpg
| city_4 = Karaj | div_4 = Alborz | pop_4 = 1.614.626| img_4 = Karaj City in Winter.jpg
| city_5 = Tabriz | div_5 = Ekialdeko Azerbaijan | pop_5 = 1.494.988| img_5 = Panomara of Tabriz.jpg
| city_6 = Xiraz | div_6 = Fars | pop_6= 1.460.665| img_6 = Chamran Grand Hotel.jpg
| city_7 = Ahwaz | div_7 = Khuzestan | pop_7 = 1.112.021
| city_8 = Qom (hiria){{!}}Qom | div_8 = Qom (probintzia){{!}}Qom | pop_8 = 1.074.036
| city_9 = Kermanxah | div_9 = Kermanxah probintzia{{!}}Kermanxah | pop_9 = 851.405
| city_10 = Urmia | div_10 = Mendebaldeko Azerbaijan | pop_10 = 667.499
| city_11 = Raxt | div_11 = Gilan | pop_11 =  639.951
| city_12 = Zahedan | div_12 = Sistan eta Balutxistan | pop_12 = 560.725
| city_13 = Kerman (hiria){{!}}Kerman | div_13 = Kerman (probintzia){{!}}Kerman | pop_13 = 534.441
| city_14 = Arak | div_14 = Markazi | pop_14 = 526.182
| city_15 = Hamadan | div_15 = Hamadan probintzia{{!}}Hamadan | pop_15 = 525.794
| city_16 = Yazd | div_16 = Yazd (probintzia){{!}}Yazd | pop_16 = 486.152
| city_17 = Ardabil (hiria){{!}}Ardabil | div_17 = Ardabil (probintzia){{!}}Ardabil | pop_17 = 482.632
| city_18 = Bandar Abbas | div_18 = Hormozgan | pop_18 = 435.751
| city_19 = Eslamxahr | div_19 = Teheran (probintzia){{!}}Teheran | pop_19 = 389.102
| city_20 = Zanjan | div_20 = Zanjan (probintzia){{!}}Zanjan | pop_20 = 386.851
}}

== Ekonomia ==
Irango ekonomia sistema bi motatakoa da, batetik atzeratua, garatze bidean dauden herrialdeena bezalakoa, eta bestetik aurreratua, [[siderurgia]]n, [[petrokimika]]n, garraioetan eta telekomunikazioetan, adibidez. [[Petrolioa]]ren irabaziek ekonomiaren hazkunde azkarra eragin zuten [[1960]]tik aurrera. [[1979]]an, erregimen aldaketarekin batera, atzerritarren inbertsioek behera egin zuten eta ez zen industria berri gehiago ezarri. [[2016]]an 29,75 milioi [[biztanleria aktibo|biztanle aktibo]] zituen, %10,7ko [[langabezia-tasa]]rekin. Langileen %48,6 zerbitzuetan aritzen da lanean, %35,1 industrian eta %16,3 nekazaritzan<ref name="cia"/>.

=== Nekazaritza, abelzaintza eta arrantza ===
[[1950]] ondoko urteetan, nekazaritzaren erreformarako programaren bidez 800.000 hektarea lur banatu ziren nekazarien artean. Lur hoberenak iparraldean, hegoaldean eta mendebaldean daude. [[Gari]]a, [[patata]], [[garagar]]ra, [[mahatsa]] eta [[arroz]]arenak dira ekoizpenik handienak. Beste gai garrantzitsu batzuk azukre erremolatxa, [[azukre kanabera]], [[arto]]a, [[egoskari]]ak, [[zitriko]]ak, [[tabako]]a, [[Te (landarea)|tea]], landare oliotsuak eta [[pistatxo]]ak dira. Abeltzaintza ([[ardi]]ak, [[ahuntz]]ak, [[behi]]ak, [[asto]]ak) garrantzizkoa da ipar-mendebaldeko eskualdeetan. Basoen ustiapena bertan behera utzi zen 1970eko hamarkadan, neurriz gain ustiatu zirelako. Arrantza garrantzizkoa da Irango ekonomian, baina oraindik ez dago behar bezain aurreratua. [[Persiar golkoa]]n eta [[Kaspiar itsasoa]]n amuarraina, zamoa, [[gaizkata]], izokina, arrain zuria eta sardinzarra harrapatzen dira. Irango [[kabiar]]ra (gaizkataren [[arraba]] gazitua) munduko hoberenetako bat da.

=== Meatzaritza ===
Iranen [[petrolio]] produkzioak du pisurik handiena ekonomian. Petrolio putzu inportanteenak hego-mendebaldean daude, Persiar golkoaren ondoan. Munduko handienetakoak dira. [[1951]]n petrolioaren industria nazionalizatu egin zen, eta [[1985]]az gero Petrolioaren ministerioaren mendean geratu zen haren produkzioa. 1980ko hamarkadan, produkzioak behera egin zuen, prezioa bere horretan eduki zelako, batetik, eta ekoizpengune garrantzitsuenak gerra eremuan geratu zirelako, bestetik. Petrolioaz gainera, [[burdin]]a, [[berun]]a, [[zink]]a eta [[kromita]] ere ustiatzen dira.

=== Industria ===
Irango industria 1970eko hamarkadan hazi zen, petrolioaren ekoizpenarekin batera. Industria petrokimikoaz gainera, garrantzi handikoa da, baita ere, [[ehungintza]] ([[kotoi]]a eta [[artile]]a [[Isfahan]] aldean, artilea [[Tabriz]]en, [[zeta (gaia)|zeta]] [[Mazandaran]]en; herrialdea oso ospetsua da bere tapizen bikaintasunarengatik), janari industria, ekipo elektronikoen eta eraikuntzarako materialen ekoizpena, [[altzairu]]gintza, ibilgailuen eraikuntza.

== Kultura ==
* [[Marjane Satrapi]] ([[1969]]-), [[komiki]]gilea.

{{Gizateriaren ondarea Iranen}}

== Erreferentziak ==
{{ lur | data=2017/2/3}}
{{erreferentzia zerrenda|30em}}

== Kanpo estekak ==
* [https://web.archive.org/web/20070109162335/http://www.turbomaps.com.ar/spanish/iran.php Sateliteko irudiak]
* {{CIA|ir}}
* {{en}} [https://web.archive.org/web/20040714094508/http://www.president.ir/eng/ Presidentziaren webgune ofiziala]
* [https://web.archive.org/web/20071003013439/http://www.ahmadinejad.ir/ Presidentearen bloga]
{{autoritate kontrola}}

{{Asiako herrialde eta lurralde aurkibidea}}
{{Itsaso beltz eta kaspiarraren inguruan daude itsasoak}}
[[Kategoria:Iran| ]]
[[Kategoria:Nazio Batuen Erakundeko kideak]]
[[Kategoria:Mendebaldeko Asiako herrialdeak]]
Orri honetan erabilitako txantiloiak:
Txantiloi:!! (aldatu)
Txantiloi:Asiako herrialde eta lurralde aurkibidea (aldatu)
Txantiloi:Aurkibide taula (jatorria ikusi) (erdi-babestua)
Txantiloi:Autoritate kontrola (jatorria ikusi) (erdi-babestua)
Txantiloi:Autoritate kontrola/styles.css (aldatu)
Txantiloi:Bandera (jatorria ikusi) (erdi-babestua)
Txantiloi:Banderaikur (aldatu)
Txantiloi:Basepage subpage (aldatu)
Txantiloi:Biztanleria automatikoa (aldatu)
Txantiloi:Br separated entries (aldatu)
Txantiloi:CIA (aldatu)
Txantiloi:Category handler (aldatu)
Txantiloi:Category handler/blacklist (aldatu)
Txantiloi:Category handler/numbered (aldatu)
Txantiloi:Clear (jatorria ikusi) (erdi-babestua)
Txantiloi:Convert/variable (aldatu)
Txantiloi:En (jatorria ikusi) (erdi-babestua)
Txantiloi:Erreferentzia (jatorria ikusi) (erdi-babestua)
Txantiloi:Erreferentzia/loturak (aldatu)
Txantiloi:Erreferentzia/oinarria (jatorria ikusi) (erdi-babestua)
Txantiloi:Erreferentzia zerrenda (jatorria ikusi) (babestua)
Txantiloi:Gizateriaren ondarea Iranen (aldatu)
Txantiloi:Herrialde bandera2 (jatorria ikusi) (erdi-babestua)
Txantiloi:Herrialde banderaikur2 (aldatu)
Txantiloi:Herrialde info Azerbaijan (aldatu)
Txantiloi:Herrialde info Bulgaria (aldatu)
Txantiloi:Herrialde info Errumania (aldatu)
Txantiloi:Herrialde info Errusia (aldatu)
Txantiloi:Herrialde info Georgia (aldatu)
Txantiloi:Herrialde info Iran (aldatu)
Txantiloi:Herrialde info Kazakhstan (aldatu)
Txantiloi:Herrialde info Turkia (aldatu)
Txantiloi:Herrialde info Turkmenistan (aldatu)
Txantiloi:Herrialde info Ukraina (aldatu)
Txantiloi:Herrialde infotaula (aldatu)
Txantiloi:Hiri handienak (aldatu)
Txantiloi:Hizkuntza azalpena (aldatu)
Txantiloi:Hlist/styles.css (aldatu)
Txantiloi:ISBN (aldatu)
Txantiloi:ISO 639 name fa (aldatu)
Txantiloi:If pagename (aldatu)
Txantiloi:Image label (aldatu)
Txantiloi:Image label begin (aldatu)
Txantiloi:Image label end (aldatu)
Txantiloi:Image label small (aldatu)
Txantiloi:Infotaula (jatorria ikusi) (erdi-babestua)
Txantiloi:Irango probintzien mapa (aldatu)
Txantiloi:Itsaso Beltz eta Kaspiarraren inguruan dauden estatuak (aldatu)
Txantiloi:Itsaso beltz eta kaspiarraren inguruan daude itsasoak (aldatu)
Txantiloi:Lang (jatorria ikusi) (erdi-babestua)
Txantiloi:Lang-fa (aldatu)
Txantiloi:Language with name (jatorria ikusi) (erdi-babestua)
Txantiloi:Lur (aldatu)
Txantiloi:Mapa marraztu (aldatu)
Txantiloi:Namespace detect (aldatu)
Txantiloi:Navbar (aldatu)
Txantiloi:Navbox (aldatu)
Txantiloi:Rastreig/StringFunc/split (aldatu)
Txantiloi:Sakontzeko (aldatu)
Txantiloi:Top icon (aldatu)
Txantiloi:Wikipedia1000 (aldatu)
Txantiloi:Zerrenda tolesgarria (aldatu)
Txantiloi:Zutabe-zabalera (aldatu)
Txantiloi:· (aldatu)
Modulu:Arguments (jatorria ikusi) (erdi-babestua)
Modulu:Autoritate kontrola (jatorria ikusi) (erdi-babestua)
Modulu:Collapsible list (aldatu)
Modulu:Declension (aldatu)
Modulu:Infobox (jatorria ikusi) (erdi-babestua)
Modulu:Map (aldatu)
Modulu:Map/i18n (aldatu)
Modulu:Namespace detect (aldatu)
Modulu:Namespace detect/config (aldatu)
Modulu:Namespace detect/data (aldatu)
Modulu:Navbar (jatorria ikusi) (erdi-babestua)
Modulu:Navbar/configuration (aldatu)
Modulu:Navbar/styles.css (aldatu)
Modulu:Navbox (aldatu)
Modulu:Navbox/configuration (aldatu)
Modulu:Navbox/styles.css (aldatu)
Modulu:No globals (aldatu)
Modulu:Separated entries (aldatu)
Modulu:String (aldatu)
Modulu:StringFunc (aldatu)
Modulu:TableTools (aldatu)
Modulu:Utilitateak (aldatu)
Modulu:Wikidata (jatorria ikusi) (erdi-babestua)
Modulu:Wikidata/Units (aldatu)
Modulu:Wikidata/i18n (aldatu)
Modulu:Yesno (aldatu)
Iran(e)ra itzuli.
"https://eu.wikipedia.org/wiki/Iran"(e)tik eskuratuta