Hizkuntza zeltak
(«Zelta hizkuntzak» orritik birbideratua)
Hizkuntza zeltak protozeltatik eratorritako hizkuntzak dira. Indoeuropar familiaren adar bat eratzen dute, italikoaren oso hurbilekoa.[1] K.a. lehen milurtekoan, Europako eremu zabal batean mintzatzen ziren, Bizkaiko golkotik Ipar itsasoraino, eta Rhin ibaitik Itsaso Beltzeraino.
| Hizkuntza zeltak | |
|---|---|
 | |
| Datu orokorrak | |
| Hizkuntza sailkapena | |
| giza hizkuntza indoeuropar hizkuntzak | |
| Informazio filologikoa | |
| Hizkuntza-tipologia | hizkuntza fusionatzailea eta aditza-subjektua-objektua |
| Hizkuntza kodeak | |
| ISO 639-2 | cel |
| Glottolog | celt1248 |
| ASCL | 11 |
| Linguist List | celt |
| IETF | cel |
Egun, batik bat Britaniar Uharteetara eta Frantziako Bretainiara mugatuta daude, nahiz eta Kanada ekialdeko, Patagoniako, AEBetako eta Australiako diasporako talde batzuetan ere hitz egiten diren.
Sailkapena
aldatuHizkuntza zeltak lau azpifamiliatan sailkatzen dira:
- Galiako zelta eta ahaide hurbilak, lepontiera, norikoa eta galaziera. Adar osoa desagerturik dago, nahiz eta aspaldiko denboretan egungo Belgikatik Turkiara doan lurraldean mintzatzen ziren.
- Zeltiberiera, Iberiar penintsulako hizkuntza zaharra, nagusiki penintsularen erdialdean mintzatzen zena. Galdu egin zen.
- Hizkuntza goidelikoak (Q zelta-adarra): irlandera, Eskoziako gaelera, eta manxera.
- Britoi hizkuntzak (P zelta-adarra): galesa, bretainiera, kornubiera, kunbriera, balizko iverniera edo antzinako irlandera, eta ziurrenik piktoera ere bai.
Zeltaren zatiketa hau K.a. 1000 inguruan gertatu zen. Aurreko zeltak urna-zelai kulturarekin eta Hallstatt eta La Tène kulturekin lotzen dira.
Lexikoa
aldatu| Euskara | Britoiak | Goidelikoak | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Galesa | Bretainiera[2] | Kornubiera | Irlandera[3] | Eskoziako gaelera[4] | Manxera | |
| erle | gwenynen | gwenanenn | gwenenen | beach | seillean | shellan |
| handi | mawr | meur | meur | mór | mòr | mooar |
| zakur | ci | ki | ki | madracú, arkaikoa | cù | coo |
| arrain | pysgodyn† | pesk† | pysk† | iasc | iasg | eeast |
| bete | llawn | leun | leun | lán | làn | lane |
| ahuntz | gafr | gavr | gaver | gabhar | gobhar | goayr |
| etxe | tŷ | ti | chi | teach, tigh | taigh | thie |
| ezpain | gwefus | gweuz | gweus | liopa | bile | meill |
| ibai aho | aber | aber | aber | inbhear | inbhir | inver |
| lau | pedwar | pevar | peswar | ceathair | ceithir | kiare |
| gau | nos | noz | nos | oíche | oidhche | oie |
| zenbaki | rhif
nifer† |
niver† | niver† | uimhir | àireamh | earroo |
| hiru | tri | tri | tri | trí | trì | tree |
| esne | llaeth† | laezh† | leth† | bainne | bainne | bainney |
| hi | ti | te | ty | tú | thu | oo |
| izar | seren | steredenn | steren | réalta | reult, rionnag | rollage |
| gaur | heddiw | hiziv | hedhyw | inniu | an-diugh | jiu |
| hortz | dant | dant | dans | fiacail | fiacaill, deud | feeackle |
| erori | cwympo | kouezhañ | kodha | tit(im) | tuit(eam) | tuitt(ym) |
| txistu egin | chwibanu | c'hwibanat | hwibana | feadáil | fead | fed |
† Latinaren mailegua.
Hiztunak
aldatu
| Hizkuntza | Jatorrizko izena | Taldea | Ama hizkuntza dutenak | Hiztun kopuru osoa | Eremua | Araugilea |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Galesa | Cymraeg | Britoia | 750.000 | 750.000 | Gales | Bwrdd yr Iaith Gymraeg |
| Irlandera | Gaeilge | Goidelikoa | 50.000 | 600.000 | Irlandako Errepublika | Foras na Gaeilge |
| Bretainiera | Brezhoneg | Britoia | 200.000[5] | 200,000 | Bretainia | Ofis ar Brezhoneg |
| Eskoziako gaelera | Gàidhlig | Goidelikoa | 70.000 | 70.000 | Eskozia | Bòrd na Gàidhlig |
| Kornubiera | Kernewek | Britoia | 500[6] | 2.000[7] | Kornualles | Keskowethyans an Taves Kernewek |
| Manxera | Gaelg | Goidelikoa | — | 1.700 | Man uhartea | Coonceil ny Gaelgey |
.svg){kind=link}
Erreferentziak
aldatu- ↑ Zelta. Lur Hiztegi Entziklopedikoa, euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2022-11-16).
- ↑ Dictionnaires bretons parlants. dico.parlant.breton.free.fr (Noiz kontsultatua: 2022-11-16).
- ↑ Trinity College Phonetics and Speech Lab. abair.tcd.ie (Noiz kontsultatua: 2022-11-16).
- ↑ Learn Gaelic Dictionary. learngaelic.scot (Noiz kontsultatua: 2022-11-16).
- ↑ 2001eko frantziar erroldaren arabera 270.00 bretoiera hiztun zeuden, urtero 10.000 hiztun galtzen dituelarik. Webgunea: bai bretoierari/oui au breton webgunearen arabera 2008an 200.000 hiztun luedeke.
- ↑ Kornualles eskualdeko 500 haur inguru hiztun elebidun gisa heziak izan dira (2003ko erregistroen arabera).
- ↑ http://www.teachingenglish.org.uk/uk-languages/south-wests[Betiko hautsitako esteka] 2.000 hiztun inguru. BBC, 2010eko otsailaren 10a. BBC/British Council website