„ La poeto en fortikaĵa malliberejo. En la ĉelo paro da hirundoj eknestis sed la neston la gardistoj ripete detruis. Liberaj, neregulaj versoj, kortuŝa liriko, bona traduko. ”
— Enciklopedio de Esperanto
„ Toller estis komunisto, en 1923 li skribis malantaŭ la kradoj en la fortikaĵo-malliberejo Niederschönfeld. Meditigajn monologojn pri la esenco de l' vivo li diris al du hirundoj nestintaj en lia ĉelo en 1922. Ni sentas la amikecon kreski inter homo kaj birdoj. Kiam post kelka tempo, senkompataj gardistoj eksciis pri la idilio, ili kruele detruis la neston ne permesante ke la kaptito ĝuu la ĉeeston de vivanta estulo. Trifoje la forpelitaj hirundoj rekonstruis la neston; trifoje okazis la sama bruta kruelaĵo. Fine - pro obstino de l' birdoj- oni transloĝigis la kaptiton en alian ĉelon. Legu la versojn. Ne povas esti homo malbona kiu tiom kaj tiel arde amas la bestojn. Kaj la gardistoj? Ĉu ili havas koron? Laŭdinde estas la traduko klara kaj agrabla. Preso kaj bindo estas bonegaj, la kliŝaĵoj klaraj kaj artisme belaj. ”
„ Ofte la amikeco de iu besto donas al soleca homo la certecon de amebleco inter kreitaĵo kaj kreitaĵo, kiun li ne ricevis de siaj kunhomoj. La solecon plej terure suferas la malliberigitaj malantaŭ la kradoj de siaj ĉeloj. La lastan tempon ĵus aperis kelkaj
libroj (ekz. Plaettner: "Gefangen“ aŭ de la samaaütoro: „Eros im Zuchthaus“, MoorVerlag, Berlin NW 7), kiuj priskribas la danĝerajn, daŭrajn sekvojn de longdaŭra mallibereco por la korpa kaj anima sano de la arestistoj. Granda moderigo estas, se iu besto estiĝas kamarado de la kaptito, ankaŭ se tiu besto nur estas malbela rato; kortuŝajn rakontojn oni aŭdis pri tiaj amikecoj inter homo kaj besto. Ernst Toller, konata komunista poeto, estas unu el la
multaj viktimoj de la lasta enlanda milito en Germanujo, kiu sekvis la mondmilitan katastrofon; lia partio estis venkita. En la fortikaĵa maliberejo Niederschönenfeld estiĝis en la jaro 1922 ĉi tiuj poemoj, dum en lia Celo nestis du hirundoj. La plej bela
knabino ne povus inspiri pli afekciajn, kormovajn versojn. Li skribas, ke „estis dia favoro por li. Kion ili donacis al li, pri tio li provis balbuti.“ Post kelka tempo gardisto,
senanime plenumante iajn misterajn postulojn de la severa mallibereja estraro, detruis la
neston; kaj kiam la forpelitaj hirundoj rekonstruis ĝin, ĝi estis ĉiam denove forbalaita
ĝis la hirundineto mortis. Helene Wolff-Cleve, la konata esperantistino, tradukis la laboron modele; ni danku al ŝi, ke ŝi donacis al la esperantistaro ĉi tiun verkon en tia perfekteco. Menciindaj estas la du ksilografaĵoj de Fritz Drücker, precipe la dua, montrante irejon inter du longaj vicoj da ĉeloj. ”
Titolpaĝo
