Amsterdam

kêr, place with town rights and privileges, kêr vras, port settlement, cadastral populated place in the Netherlands, cycling city, kêr vrasañ, national capital
Rann eus	Amstelland
Deiziad krouiñ	1300
Anv	Amstelodami
Anv ofisiel	Amsterdam
Anv er yezh a orin	Amsterdam
Anvet diwar	Amstel
Ger-stur	Heldhaftig, Vastberaden, Barmhartig
Testenn ar ger-stur	Heldhaftig, Vastberaden, Barmhartig
Kevandir	Europa
Stad	Izelvroioù
Kêr-benn eus	Rouantelezh an Izelvroioù
E tiriad	Amsterdam
Gwerzhid-eur	UTC+01:00, Central European Time, UTC+02:00
War ribl	Amstel, IJ, IJmeer
Daveennoù douaroniel	52°22′22″N 4°53′37″E
Post dalc'het gant penn ar gouarnamant	mayor of Amsterdam
Penn an aotrouniezh	Femke Halsema
Ezel eus	League of Historical Cities, C40 Cities Climate Leadership Group, World Tourism Cities Federation, International Cities of Refuge Network
Visitor center	Stichting Amsterdam Marketing
Darvoud-alc'hwez	city fire, seziz, Blockades of Amsterdam, C'hoarioù Olimpek hañv 1928
Prizioù resevet	European City of the Trees
Kod-post	1000–1098, 1100–1109
Lec'hienn ofisiel	https://amsterdam.nl
Hashtag	Amsterdam
Banniel (deskrivadur)	flag of Amsterdam
Ardamezioù	coat of arms of Amsterdam
Douaroniezh an danvez	geography of Amsterdam
Istor	history of Amsterdam
Roll monumantoù	list of monuments in Amsterdam, list of war memorials in Amsterdam
Rummad tost	Category:Amsterdam-related lists
Open data portal	Data and information Amsterdam
Ekonomiezh an danvez	economy of Amsterdam
Time of earliest written record	1275
Anaouder WordLift	http://data.thenextweb.com/tnw/entity/amsterdam_2, http://data.wordlift.io/wl01254/entity/amsterdam
Kod pellgomz an takad	20
Category for the view of the item	Category:Views of Amsterdam
Rummad evit ar c'hartennoù	Category:Maps of Amsterdam

Evit implijoù all, gwelet Amsterdam (disheñvelout).

Amsterdam eo kêr-benn an Izelvroioù (daoust m'emañ sez ar gouarnamant e Den Haag). Emañ e kornôg ar vro, war ribl ar stêr Amstel, war-hed 20 km diouzh Mor an Hanternoz ha diouzh an Markermeer (Zuiderzee gwechall). Emañ e proviñs Noord-Holland (Hanternoz Holland).

Ar gêr vrasañ en Izelvroioù eo ha kêr-benn ar vuhez sevenadurel er vro. E 2005 e oa poblet gant 742.209 a annezidi, ha war-dro 1,5 milion a dud a oa o chom tro-dro. Stank eo ar c'hêriekadur en Amsterdam. 219,07 km2 eo gorread ar gêr, ar stantter o vezañ 4 477 annezad ha 2 275 oaled dre gm2^[1] 12% eus kêr Amsterdam a zo goloet gant parkoù ha gwarezvaoù natur.^[2].

A-gevret gant Rotterdam, Utrecht, Den Haag ha kêrioù all c'hoazh ez a d'ober ar Randstad, un tolpad-kêrioù bras eus an Izelvroioù.

Lec'hiadur
Banniel
Skoed

Istor

Ur gêriadenn enni pesketaerien e oa Amsterdam er penn-kentañ. Ar gêr a voe savet en XIII^vet kantved. Dont a ra hec'h anv eus ar ger nederlandek dam hag a dalvez chaoser, rak ur chaoser a oa bet savet war ar stêr Amstel. Stag e oa ar chaoser ouzh ur pont, ha lemmet kuit voe an tailhoù a oa warnañ gant ar c'hont Florent V. lakaet e voe da gêr e 1300 pe e 1306 ha neuze e voe diorennet a-fet armerzh, a-drugarez d'ar c'henwerzh gant kêrioù an Hans.

Er XVI^vet kantved e voe brezel a-enep da Spagn, ha dizalc'h e voe neuze an Izelvroioù. Da gentañ e savas tud Amsterdam a-du gant Spagn, ha kemmañ a rejont e 1578. Neuze e voe aotreet ar frankiz relijiel, padal e oa brezelioù relijion er peurrest eus Europa. Niverus e voe an dud neuze az eas d'an Izelvroioù, en o zouez yuzevien binvidik eus Portugal hag eus Spagn, koñversanted Antwerpen hag ivez hugunoded eus Frañs. E-touez ar repuidi e oa Comenius, René Descartes ha Spinoza. Ne save tamm kudenn ebet e-keit ma asante an dud paeañ tailhoù ha kemer perzh e buhez armerzhel ar gêr. E 1685 e oa peder gwech brasoc'h ar c'horvoder dre annezad evit ma oa e Pariz, ha war gresk ez eas an diforc'h-se pa zeuas an hugunoded^[3].

Er XVII^vet kantved e voe oad aour Amsterdam. D'ar mare-se e voe diorennet ar c'henwerzh gant Indez , Brazil hag Afrika ; d'ar mare-se ivez e veve arzourien evel Rembrandt, ha kanolioù pennañ ar gêr a voe savet. Amsterdam a zeuas neuze da vezañ porzh pouezusañ ar bed, hag ul lec'h a-bouez a-fet armerzh.

Er XVIII^vet hag en XIX^vet kantved ez eas ar gêr war ziskar abalamour d'ar brezelioù a-enep da Frañs ha d'ar Rouantelezh-Unanet. Kemmañ a reas an traoù da vare dispac'h ar greanterezh e dibenn an XIX^vet kantved : meur a ganol nevez a voe savet, en o zouez unan hag a gase betek ar Roen. Aesoc'h e voe neuze an eskemmoù gant peurrest Europa hag ar bed zoken. Ne voe cheñchamant ebet pe dost da vare ar brezel bed kentañ, dre ma chomas neptu an Izelvroioù. Padal e voe harluet tro-dro 100 000 yuzev da vare an eil brezel bed, da lavaret eo e voe tost distrujet da vat kumuniezh yuzev Amsterdam.

Douaroniezh

Gorread : 188,30 km²
Poblañs (2023) : 921 468 a dud
Stankter : 4 894 den/km²

Kumun Amsterdam

Kumun Amsterdam zo renet gant ar vaerez Femke Halsema (ezel eus GroenLinks) abaoe 2018 ha betek 2024.

Pemzek arondisamantzo en Amsterdam.

Amsterdam-Noord
Bos en Lommer
Centrum
De Baarsjes
Geuzenveld-Slotermeer

Oost-Watergraafsmeer
Osdorp
Oud-West
Oud-Zuid
Slotervaart

Westerpark
Westpoort
Zeeburg
Zuideramstel
Zuidoost

Meur a gêr zo enni ivez : Amsterdam (kêr), Amsterdam Zuidoost, Buiksloot, Driemond, Durgerdam, Holysloot, Nieuwendam, 't Nopeind, Oud Osdorp, Ransdorp, Ruigoord, Schellingwoude, Het Schouw, Sloten, Sloterdijk, Zunderdorp.

Er gumuniezh kumunioù anvet Stadsregio Amsterdam emañ Amsterdam ivez.

Tro-dro da Amsterdam e kaver ar c'humunioù da-heul : Diemen, Weesp, Abcoude, Ouder-Amstel hag Amstelveen er su, Haarlemmermeer ha Haarlemmerliede en Spaarnwoude er c'hornôg, Zaanstad, Oostzaan, Landsmeer ha Waterland en norzh.

Armerzh

Ur stal bleuñvioù (tulipez dreist-holl) e kreiz-kêr

A-fet pouez ekonomikel ez eo Amsterdam ar 5vet kreizenn aferioù en Europa, goude Londrez, Frankfurt, Pariz ha Brusel.

Lod brasañ bankoù hag embregerezhioù an Izelvroioù o deus o sez en Amsterdam. War sevel emañ ar c'harter aferioù nevez anvet e Zuidas.

Sevenadur ha savouriezh

Artis eo anv zoo Amsterdam, diwar anv kevredigezh zoologiezh ar Roue, "Natura Artis Magistra" ("Mestrez an arz eo an natur"). Unan eus re goshañ ar bed eo (e 1838 e voe savet ar savadur pennañ). E kreiz-kêr emañ, hag ennañ e kaver un akwariom (savet e 1882), mirdioù zoologiezh ha douarouriezh, ur planetariom hag ul levraoueg.

Lod brasañ kêr Amsterdam, hag ar c'hanolioù a gaver enni a zo dindan live ar mor, setu perak ez eo staliet an holl savadurioù, ar re gozh koulz hag ar re nevez, war bilochoù sanket en traezh.

A-fet kêraozañ ez eo Amsterdam ur skouer beurvat eus ar sevel tiez e Norzheuropa er XVII^vet hag en XVIII|vet kantved, dre m'eo bet miret an tiez kozh en ur stad vat.

War lec'hid ul lagenn eo bet savet kêr Amsterdam, ha lod brasañ ar gêr a voe savet da vare kantved aour an Izelvroioù, a-hed kanolioù kengreizek. Betek an XIX^vet kantved ez ae ar gêr betek ar porhz hag ar Zuiderzee, an disparti a c'hoarvezas pa voe savet an ti-gar kreiz, bet aozet war 26 000 piloch.

Penaos gouzout pevare eo bet savet an tiez pignon ?

Diouzh stumm pignon an tiez e c'haller gouzout e pe vare int bet savet :

1200–1550 : Tiez koad livet, pignon begek : daou anezho a chom nemetken, ar re all a zo bet devet.
1570–1600 : Pignon kinklet e doare grosso art italian ha kochet. An talbennoù brik koshañ eo.
1620–1720 : Pignon begek flastret : implijet dreist-holl evit ar mirlec'hioù.
1600–1665 : Pignon gant addent. Betek 1665 e veze kalz anezho, mesk-ha-mesk gant an tiez koad.
1660–1790 : Pignon kromm. Talbenn stumm ur skejenn dezhañ. Tuioù kinklet gant garlantez krag.
1640–1670 : Pignon rodelloù uhellaet. Meskaj rodelloù eeun hag addent.
XVIII^vet kantved : Pignon gant rizennoù kinglet. Un nor vihan a gas d'ar solier.
XIX^vetkantved : Pignon gant rizennoù kinklet. Goude 1790 ne voe ket mui savet pignon gant addent.

Un ti eus 1615
Un ti eus 1627
Un ti eus 1642

E penn uhelañ an tiez kozh e weler alies-tre krogoù : ken strizh e oa diri an tiez ken e ranke an dud implijout anezho a-benn diblasañ o arrebeuri pa zilojent.

E kreiz-kêr emañ an Dam (ar chaoser) ha Paleis op de Dam (XVII^vet kantved) hag a zo bet lakaet da balez ar roue abaoe Louis Bonaparte (1806–1810).

E kreiz-kêr e kaver ivez karter ar mirdioù : Rijksmuseum Amsterdam, Stedelijk Museum ha mirdi Van Gogh. Ur mirdi diwar-benn ar skiantoù, anvet NEMO a gaver ivez, ha ti Anne Frank.

Rijksmuseum Amsterdam

Deskadurezh

Div skol-veur a gaver en Amsterdam : skol-veur Amsterdam (Universiteit van Amsterdam, UvA), un ensavadur lik krouet e 1632 eo, ha skol-veur dieub Amsterdam (Vrije Universiteit), bet aozet gant protestanted e 1880). Ensavdurioù deskadurezh uhel all a gaver, en o zouez ur skol-sonerezh hag akademiezh vroadel an arzoù. Akademiezh Gerrit Rietveld (GRA) a zo ur skol-arzoù brudet en estrenvro.

Sport

Ajax Amsterdam eo skipailh mell-droad pennañ ar gêr. Meur a wech eo bet gounezet kib UEFA gantañ, ha div wech ar c'hib etrekevandirel. Betek kreiz ar bloavezhioù 1990 e c'hoarie ar skipailh en Ajax Stadium, goude-se e tilojas da Amsterdam ArenA, e gevred ar gêr.

Ur skipailh mell-droad amerikan a gaver ivez, anvet eo Amsterdam Admirals. Skipailh mell-droad maerikan nemetañ an Izelvroioù eo.

Ur skipailh hockey (Amstel Tijgers Amsterdam) a zo ivez, hag ur skipailh mell-baner anvet Astronauts Amsterdam.

Diouzh noz

Buhezek eo kêr Amsterdam diouzh noz, ha stank eo an toulloù-noz a gaver enni : Melkweg, Paradiso, Hôtel Arena, Jimmy Woo, Club More, Club 11, Powerzone hag Escape a zo e-touez ar re vrudetañ. Touristed koulz ha tud ar vro a gaver enno. Brudet eo ivez Amsterdam a-drugarez d'ar c'harter ruz anvet De Wallen, hag ivez a-drugarez d'ar coffeeshopoù a gaver un tammig e pep lec'h e kreiz-kêr.