Wellington

Artículu de traducción automática a partir de "Wellington" que necesita revisión. Quita l'avisu cuando tea correxíu.

Wellington
Alministración
Reinos	Nueva Zelanda
Rexón	Rexón de Wellington
Organización territorial	Wellington City (en)
Tipu d'entidá	espaciu urbano
Nome oficial	Wellington (en) Te Whanganui-a-Tara (mi)
Nome llocal	Te Whanga-nui-a-Tara (mi) Wellington (en)
Códigu postal	5010, 5011, 5012, 5013, 5014, 5016, 5018, 5019, 5022, 5024, 5026, 5028, 6011, 6012, 6021, 6022, 6023, 6035 y 6037
Xeografía
Coordenaes	41°17′20″S 174°46′38″E / 41.2889°S 174.7772°E / -41.2889; 174.7772
Wellington Wellington (Nueva Zelanda)
Superficie	444 km²
Altitú	0 m
Demografía
Población	216 200 hab. (30 xunu 2023)
Porcentaxe	100% de Wellington City (en)
Densidá	486,94 hab/km²
Más información
Fundación	1839
Prefixu telefónicu	04
Estaya horaria	UTC+12:00

Wellington (en maorí: Te Whanganui-a-Tara o Pōneke) ye la capital de Nueva Zelanda, lo mesmo que de la rexón de Wellington. Ta alcontrada al sur de la islla Norte (North Island n'inglés), na que Wellington ye la ciudá principal. Con 179 463 habitantes en 2006,^[1] ye la tercer ciudá más poblada del país, dempués d'Auckland y Christchurch, y la mayor capital d'Oceanía si tener en cuenta la so área metropolitana.

Como munches otres grandes ciudaes y capitales, la ciudá estiéndese más allá de les llendes del so términu municipal, y el so área metropolitana o Gran Wellington inclúi les poblaciones y árees rurales cercanes, la mariña de Kapiti y los montes Rimutaka hasta la rexón de Wairarapa. L'área urbana inclúi cuatro ciudaes: Wellington, ente l'estrechu de Cook y el puertu de Wellington, toma la metá de la población de toles árees y polo tanto ye'l so centru económicu; al norte alcuéntrase Porirua, carauterizar pola so gran arribación de maorís y procedentes de les islles del pacíficu; Lower Hutt y Upper Hutt al nordeste, asitiaes xunto al valle de Hutt.

La ciudá ye un importante centru financieru y de negocios nel país. Ye tamién un importante centru cultural, qu'alluga'l muséu Te Papa ("el nuesu llugar" en llingua maorí), el balé, la orquesta sinfónica y la producción cinematográfica en Nueva Zelanda. Foi fundada a finales de 1830 y convirtióse na capital de Nueva Zelanda en 1865, en sustitución d'Auckland. La ciudá ta asitiada a 41 grado latitud sur y ye la capital nacional más austral nel mundu.

La ciudá recibió'l so nome n'honor d'Arthur Wellesley, primer duque de Wellington, vencedor de la batalla de Waterloo. El nome orixinal de Wellington vien de la población inglesa de Wellington, nel condáu de Somerset.

La ciudá recibe trés nomes distintos en maorí. El primeru d'ellos, Te Whanganui-a-Tara, referir al puertu de Wellington y significa «el gran puertu de Tara». El segundu d'ellos, Pōneke, ye refugáu por cuenta de qu'esiste la creencia de que ye la treslliteración del antiguu nome que recibía'l puertu n'inglés, Port Nick, abreviación de Port Nicholson. El tercer nome ye Te Upoko-o-te-Ika-a-Māui, y significa «La cabeza del pexe de Māui», de normal embrivíu como Te Upoko-o-te-Ika, un nome más tradicional y sofitáu pola Universidá Victoria de Wellington.

La lleenda cunta que la rexón foi esplorada nel sieglu X pol xefe Kupe de Hawaiki.

El primer asentamientu européu producióse cuando llegó un grupu de colonos británicos de la Compañía de Nueva Zelanda, a bordu del barcu Tory, el 20 de setiembre de 1839. A esti grupu siguiólu otru de 150 colonos a bordu del Aurora, el 22 de xineru de 1840. Los colonos construyeron les sos primeres cases en Petone, na zona llana de la desaguada del ríu Hutt, anguaño un barriu de Wellington, y que foi llamáu Britannia mientres dalgún tiempu. En comprobando qu'esa zona yera propensa a anubrise decidieron treslladar l'asentamientu a les zones más elevaes de les llombes, polo que les sos cais son bastante empinaes.

La ciudá ta asitiada sobre una zona propensa a sufrir terremotos. Asina, la ciudá sufrió los efeutos devastadores d'una serie de terremotos en 1848 y en 1855. En 1855 producióse un terremotu en Wairarapa, nuna falla al norte y este de la ciudá, siendo probablemente'l más devastador que sufriera Nueva Zelanda na so hestoria y que se tenga constancia. Envalórase que tuvo una magnitú de 8,2 na escala de Richter. El terremotu provocó movimientos de tierra verticales d'hasta dos y tres metros nuna estensa zona, inclusive alzó una zona del puertu que se convirtió nuna zona pantanosa al xubir la marea. Esi terrén foi darréu desecado y forma agora parte de la zona de negocios de la ciudá. Esto ye'l motivu pol que la cai Lambton Quay ta asitiada anguaño a una distancia ente 100 y 200 metros del puertu. Hai lletreros qu'indiquen onde s'atopaba la llende de la tierra en 1840 y puede apreciase la cantidá de terrén ganáu al mar.

L'área de la ciudá tien una actividá sísmica bien elevada, inclusive comparándola cola media de Nueva Zelanda. Una falla pasa pel centru de la ciudá y delles otres pola contorna. Amás, identificáronse centenares de pequeñes falles nel área urbana. Tres el terremotu de 1855 la mayoría de les construcciones de la ciudá facer de madera. Los edificios del gobiernu restauraos en 1996 y asitiaos cerca del Parllamentu y la Estación de ferrocarril son los mayores edificios de madera del hemisferiu sur. Anque otros materiales como aceru y lladriyos fueron usaos darréu na construcción d'edificios, sobremanera d'oficines, los componentes de madera siguen siendo la base de les estructures.

En 1865, Wellington foi declarada capital de Nueva Zelanda, reemplazando a Auckland, onde William Hobson estableciera la so capital en 1841. El Parllamentu treslladóse a Wellington el 7 de xunetu de 1862, pero nun foi la capital oficial hasta dalgún tiempu dempués. El treslláu de la capital foi promovíu pol Primer Ministru Alfred Domett, quien nun resolución del Parllamentu en Auckland de 1863 afirmaba: "...fíxose necesariu que la sede del gobiernu... tien de treslladase a dalgún llugar apropiáu nel estrechu de Cook". Aparentemente esto foi motiváu porque les rexones del sur, onde s'alcontraben los campos auríferos, podríen formar una colonia independiente. Fueron los comisarios australianos independientes quien escoyeron Wellington como nueva capital por cuenta del so puertu y a la so situación nel centru xeográficu del país. Oficialmente, el Parllamentu allugar en Wellington el 26 de xunetu de 1865. Naquel momentu la población de la ciudá yera de 4.900 habitantes.^[2] Dende entós Wellington ye la sede del Tribunal Supremu de Nueva Zelanda, que'l so antiguu edificiu recuperóse pal so usu orixinal. La residencia oficial del Gobernador Xeneral, la Government House ta en Newton, frente al Basin Reserve^[3]

Wellington ta asitiada nel estremu suroccidental de la Islla Norte, xusto nel estrechu de Cook, que dixebra la Islla Norte de la Islla Sur. Nun día estenu ye posible acolumbrar los montes Kaikoura al otru llau del estrechu. Al norte atopen les sableres de Kapiti Coast, nel este los montes Rimutaka dixebren Wellington de les llanures de Wairarapa, importante rexón de producción vinícola.

Wellington ye la capital más meridional del mundu, con una llatitú Sur d'unos 41º. Ye una ciudá bien densamente poblada si comparar con otres ciudaes neozelandeses debíu al poco terrenal edificable ente'l puertu y les llombes circundantes. Por cuenta de les poques árees apropiaes pa la crecedera de la ciudá, les poblaciones cercanes crecieron enforma, dando como resultáu una estensa área metropolitana. Por cuenta de los fuertes vientos que soporta de cutio por cuenta de la so situación xeográfica, la ciudá ye conocida polos neozelandeses como Windy Wellington (Wellington la ventosa).

La vida na ciudá ta apoderada pela so área comercial y de negocios, el CBD (Central Business District), onde trabayen aproximao unes 62 000 persones, tan solo 4000 menos que nel CBD d'Auckland, a pesar de qu'esta triplica la población de la capital. La vida nocherniego y cultural de Wellington concentrar en Courtenay Place y nos barrios al sur del CBD, faciendo'l barriu de Te Llabro la mayor zona d'entretenimientu de Nueva Zelanda.

Wellington ye la primer ciudá del país tocantes a ingresos per habitante y tocantes a númberu de titulaos universitarios.

Wellington ye conocida pol so pintorescu puertu natural y per los sos verdes llombes afataes con barrios de cases coloniales. El CBD ta asitiáu cerca de Lambton Harobour, un brazu del puertu. El puertu de Wellington ta asitiáu sobre una falla xeolóxica activa, que se fai patente na so recta mariña oeste, onde la tierra álzase abruptamente. La mayoría de los barrios residenciales de Wellington atopar a un altor mayor que la del centru de la ciudá.

Al este atopa la península de Miramar, que ta coneutada a la ciudá por un ismu llanu en Rongotai, onde s'atopa'l Aeropuertu Internacional de Wellington. La estrecha entrada al puertu de Wellington atopar al este de la península de Miramar, y cuenta coles peligroses agües de poco caláu de Barrett Reef, onde llancaron munchos navíos, el más famosu d'ellos, el ferry Washine en 1968.

Esiste una rede de paseos y reserves naturales caltenida pola autoridá local y voluntarios. La Rexón de Wellington tien 500 km² de parques y monte. La Universidá Victoria y el Xardín Botánicu atópase na llomba al oeste de la ciudá llamada monte Victoria, y a dambos llugares puede aportase por aciu un funicular llamáu Wellington Cable Car.

Nel puertu de Wellington hai tres islles: Matiu/Somes, Makaro/Ward y Mokopuna. Tan solo la primera d'elles ye lo suficientemente estensa como pa ser habitada. La islla foi usada como campu de cuarentena pa persones y animales, y mientres la Primera y la Segunda Guerra Mundial como campu d'internamientu. Anguaño ye una islla protexida, sirviendo d'abellugu a especies en peligru d'estinción, al igual que la islla Kapiti que s'atopa siguiendo la mariña. A la islla puede aportase mientres el día por aciu el Dominion Post Ferry. Esa mesma islla ye un abellugu pa más de 600 pareyes de pingüinos azules, qu'añeren y guaren na zona, anque nun dexa de ser parte d'una colonia mayor que toma tola zona de Wellington.^[4]

Wellington tien un clima oceánicu (templáu y húmedu mientres tol añu). Los iviernos son llargos pero con pocos díes realmente fríos (la temperatura en xunetu ye de 10 a 12 °C), ente que los branos son curtios y nidios (les temperatures en xineru ronden los 20 a 22 °C). La nieve ye pocu frecuente na ciudá, sicasí, puede nevar cada trés o cuatro inviernos.La so temperatura foi con 32°C el 25 d'abril de 2009.^[5][6] Wellington cunta con una media de casi 2059 hores de sol al añu.^[7]

Parámetros climáticos permediu de Wellington, Nueva Zelanda
Mes	Xin	Feb	Mar	Abr	May	Xun	Xnt	Ago	Set	Och	Pay	Avi	añal
Temperatura máxima absoluta (°C)	29.4	30.6	28.3	25.2	22.0	19.2	18.8	18.3	22.6	23.9	26.8	29.6	30.6
Temperatura máxima media (°C)	20.1	20.3	19.0	16.6	14.0	11.9	11.1	11.9	13.4	15.0	16.7	18.6	15.7
Temperatura media (°C)	16.6	16.8	15.7	13.6	11.3	9.3	8.5	9.1	10.5	11.9	13.4	15.3	12.7
Temperatura mínima media (°C)	13.1	13.3	12.4	10.7	8.6	6.7	5.9	6.4	7.5	8.8	10.1	12.0	9.6
Temperatura mínima absoluta (°C)	4.3	4.5	4.3	2.3	0.6	-0.6	-1.1	-0.2	-1.0	1.2	2.1	3.8	-1.1
Lluvia (mm)	77.8	76.9	86.1	98.2	120.3	131.2	136.4	124.5	99.6	110.7	88.4	93.5	1243.6
Díes de lluvia (≥ 1.0 mm)	7.2	7.0	8.3	9.4	11.6	13.3	13.3	13.0	11.0	11.5	9.4	9.0	124.0
Hores de sol	240.3	205.0	194.7	153.8	126.0	102.3	111.4	137.2	163.2	191.1	210.8	222.9	2058.7
Humedá relativa (%)	79.5	81.6	82.2	82.8	84.6	85.9	86.1	84.6	80.6	80.4	78.9	79.7	82.2
Fonte: CliFlo[8]

La población de Wellington yera de 410 000 habitantes en 2006 teniendo en cuenta la zona metropolitana. Según el censu de 2001, el 18,5 % de la población yeren menores de 15 años, ente qu'en Nueva Zelanda esi sector de población representaba'l 22,7 %. Sicasí, el porcentaxe de persones mayores de 65 años yera de 8,6 %, ente que nel país yera del 12,1 %.

El 85,6 % de la población ye étnicamente d'orixe européu, el 4,1 % maorís, siendo'l restu d'orixe asiáticu o del restu de les islles del Pacíficu.

La elevada población aumenta la demanda enerxética, polo que s'instalaron 7 turbinas pa xenerar eletricidá a partir d'enerxía eólica, algamando una potencia instalada de 210 MW. Los xeneradores instaláronse dellos quilómetros al suroeste de Wellington, ente Makara Beach y el cabu Terawhiti.

Población y sexos (según censu de 2006)

Ciudá	Homes	Muyeres	Total
Wellington	86.932	92.532	179.466
Lower Hutt	47.703	49.998	97.701
Upper Hutt	19.088	19.317	38.415
Porirua	23.634	24.912	48.546
Total	177.369	186.759	364.128

Wellington ye la capital cultural de Nueva Zelanda. La ciudá ye la sede de numberosos museos ya instituciones culturales, como compañíes de teatru o musicales. Ente los museos qu'alluga la ciudá cabo destacar el Muséu de Nueva Zelanda o Te Papa Tongarewa, el Museum of Wellington City and Sea (Muséu del Mar y Ciudá de Wellington), el Katherine Mansfield Birthplace Museum (Muséu de la Casa natal de Katherine Mansfield), el Colonial Cottage, el Muséu del crícket de Nueva Zelanda, el Cable Car Museum, la City Gallery y el Reserve Bank Museum. La ciudá tamién ye sede de la Compañía nacional d'ópera, de la Orquesta Sinfónica de Nueva Zelanda, el Nevine String Quartet, el Chamber Music New Zealand (Música de Cámara de Nueva Zelanda), el Balé Real de Nueva Zelanda. La ufierta de teatros ye tamién importante, destacando'l St James' Theatre, el Downstage Theatre, Bats Theatre y la Fundación de les Artes de Nueva Zelanda.

Na ciudá celebren dalgunos de los más importantes eventos culturales d'Oceanía. El primeru d'ellos, el festival artísticu al campu, Summer '79. Anguaño la ciudá celebra una bienal de les Artes, un festival añal de Jazz, amás d'otros eventos como'l Antroxu de callar Cuba, el New Zealand Fringe Festival (Festival Alternativu de Nueva Zelanda), el Summer City, el New Zealand Affordable Art Show, y numberosos festivales de cine o de les comunidaes étniques de la ciudá.

La música ye un arte importante na vida cultural de la ciudá, y amás de les agrupaciones y eventos mentaos, numberoses bandes como The Phoenix Foundation, Shihad, Fly My Pretties, Fat Freddy's Drop, o The Black Seeds son d'esta ciudá. Amás les Universidaes Victoria y Massey, crearon en 2005 un conservatoriu de música llamáu The New Zealand School of Music (Escuela de Música de Nueva Zelanda).

La ciudá convirtióse nel centru de la industria cinematográfica del país. Personaxes destacaos del mundu del celuloide, como Peter Jackson o Richard Taylor, convirtieron el barriu de Miramar n'unu de los principales llugares del mundu tocantes a les infraestructures disponibles pa la creación de películes.

Otres artes como la lliteratura y el teatru tamién tienen el so llugar. Asina'l Creative Writing Programme (Programa d'escritura creativo) de la Universidá de Victoria, creáu pol poeta y direutor de la International Institute of Modern Letters, Bill Manhire, dexó aumentar l'actividá lliteraria. La ciudá cunta col Te Whaea, la escuela universitaria d'arte dramático y danza. Wellington ye tamién el llar de la Improvised Theatre or Improv, un referente mundial nel teatru d'improvisación, qu'inclúi grupos como'l Wellington Improvisation Troupe (WIT), The Improvisors y Joe Improv.

El centru d'arte Toi Poneke, sirve d'unión pa proyeutos creativos, collaboraciones y producciones multidisciplinares.

Al ser la capital de Nueva Zelanda, el sector gubernamental foi mientres enforma tiempu una pilastra de la economía de Wellington, y como tal la economía de la ciudá dependió polo xeneral de la mesma. Tradicionalmente, el so allugamientu central significaba que yera tamién la llocalización de la sede central de distintos sectores —en particular les finances, la teunoloxía y la industria pesao—. ​​Munches de les cualos reasitiáronse en Auckland tres la desregulación económica y la privatización.^[9] Nos últimos años, el turismu, arte y cultura, cine, y les teunoloxíes de la información y la comunicación xugaron un papel importante na economía de Wellington. Les principales empreses con sede na ciudá inclúin Centreport, Chorus, The Cooperative Bank, Datacom Group, Infratil, KiwiRail, Meridian Energy, NZ Post, NZX, Todd Corporation, Trademe, Weta Dixital y Xero.

L'Aeropuertu Internacional de Wellington inauguráu en 1959 atópase na península de Miramar, 6 quilómetros al sureste de la ciudá. Ye'l terceru más allegáu del país dempués del aeropuertu d'Auckland y Christchurch y tresporta más de 4,5 millones de persones al añu.

La mayoría son vuelos nacionales son operaos principalmente pola Air New Zealand y por pequeñu empreses. Amás al traviés de Jetconnect, una subsidiaria de Qantas, ufiértense vuelos a ciudaes australianes, según a Fixi. Vuelos a otros destinos internacionales riquen una tresferencia a otru aeropuertu, yá que aeronaves de mayor tamañu nun puede utilizar la curtia pista d'aterrizaxe de 1936 metros (6352 pies).^[10] Magar hai planes pa una estensión, ensin el sofitu d'una gran compañía aérea paez pocu probable que lleguen a realizase.

El Kapiti Coast Airport agora utilízase xeneralmente solo pa vuelos privaos y conexones doméstiques.

Wellington ufierta una cierta variedá de programes colexales y universitarios pa los estudiantes.

Universidá Victoria en Wellington ye una universidá con cuatro campus y con un sistema d'inscripción trimestral (marzu, xunetu y payares). En 2008 aunía 21.380 estudiantes, de los cualos 16 609 yeren de tiempu completu.

Universidá Massey tien un campus llamáu «campus creativu» y ufierta formación en comunicación, negocios, inxeniería, teunoloxía de la salú y bienestar y arte. La so escuela de diseñu data de 1886 y ente les sos enseñances pa la meyora del bienestar nacional tamién collabora estrechamente cola Victoria University pa crear la Escuela musical de Nueva Zelanda.

Universidá de Otago usa solo una sucursal en Wellington y especialízase en medicina y salú.

Tamién puede atopase Whitireia New Zealand, Wellington Institute of Technology y Toi Whakaari (arte dramático).

Wellington cunta con un total de 285 escueles pa menores.

La ciudá de Wellington ye la sede de dellos equipos de distintos deportes:

• The Hurricanes, equipu de la lliga Super 14 de rugbi.
• Wellington Lions, equipu de rugby de la Air New Zealand Cup, lliga de rugby de Nueva Zelanda.
• Wellington Phoenix, franquicia de fútbol participante de l'A-League, primer división australiana.
• Wellington Firebirds, equipu de críquet.
• Wellington Orques, equipu de rugby de la Batercard Cup, la lliga de mayor nivel del país.
• Capital Shakers, equipu de la National Bank Cup de netball.
• Team Wellington, franquicia de fútbol participante del Campeonatu de Fútbol de Nueva Zelanda.
• Wellington Saints, equipu de la National Basketball League de baloncestu.

En Wellington celébrense les siguientes competiciones deportives:

• Wellington Sevens, una serie de partíos de la competición mundial de rugby a 7 de la IRB. Apostar nel Westpac Stadium cada febreru.
• Una carrera de coches tuneados de 500 metros de llargor peles cais de la ciudá celebrar ente 1985 y 1996.
• En 2005 celebráronse los campeonatos mundiales de carreres per monte.

Na ciudá de Wellington nacieron o viven personaxes como:

• Jane Campion (1954- ), direutora de cine.
• Russell Crowe (1964- ), actor.
• Peter Jackson (1961- ), direutor de cine.
• Alan G. MacDiarmid (1927-2007), premiu Nobel de química.
• Katherine Mansfield (1888-1923), escritora.
• Anna Paquin (1982- ), actriz.
• Karl Urban (1972- ), actor.
• Antonia Prebble (1984- ), actriz.
• Michael Wesley-Smith (1983- ), actor.
• James Napier (1982- ), actor.
• Antony Starr (1975- ), actor.
• Taika Waititi (1975- ), direutor de cine, actor.

• Harrogate, Reinu Xuníu
• Sydney, Australia
• Beixín, República Popular China^[11]
• Xiamen, República Popular China^[11]
• Sakai, Xapón^[11]
• Montevidéu, Uruguái

• Persones de Wellington

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Wellington.

• Wellington n'OpenWeatherMap
• QuickStats About Wellington Region
• Te Kete Ipurangi - Ministry of education Ente otros