Burlington (Vermont)

Burlington
flag of Burlington (en)
Alministración
País	Estaos Xuníos
Estaos	Vermont
Condáu	condáu de Chittenden
Tipu d'entidá	ciudá de los Estaos Xuníos[1]
Mayor of Burlington, Vermont (en)	Emma Mulvaney-Stanak (es)
Nome oficial	Burlington (en)
Nome llocal	Burlington (en)
Códigu postal	05401–05402, 05405–05406, 05408, 5401 y 5406
Xeografía
Coordenaes	44°29′15″N 73°13′53″W / 44.4876246°N 73.2314828°O / 44.4876246; -73.2314828
Burlington Burlington (los EE.XX.)
Superficie	40.126745 km²
Altitú	61 m
Demografía
Población	44 743 hab. (1r abril 2020)
Porcentaxe	26.58% de condáu de Chittenden
Densidá	1115,04 hab/km²
Viviendes	16 189 (31 avientu 2020)
Más información
Fundación	1783
Prefixu telefónicu	802
Llocalidaes hermaniaes	Arad, Belén, Ełk (es) , Honfleur, Moss Point (es) , Puerto Cabezas, Yaroslavl y Nishinomiya
burlingtonvt.gov

Burlington ye la ciudá más poblada del estáu de Vermont nos Estaos Xuníos. Ye la sede alministrativa del condáu de Chittenden, y asítiase a 72 km al sur de la frontera con Canadá y a unos 151 km al sur de Montreal. Según el censu de 2010 na ciudá vivíen 42.417 personas, que la convierten na ciudá menos poblada d'ente les más poblaes de los estaos d'Estaos Xuníos.

La ciudá ye'l centru industrial, financieru, educativu y cultural del estáu. Nella tán la Universidá de Vermont y una pequeña universidá privada, Champlain College; el mayor hospital del estáu, el UVM Medical Center; y el mayor aeropuertu del estáu. En 2015 la ciudá, asitiada nún llugar perguapu, na oriella oriental del llagu Champlain, convirtióse na primera de los Estaos Xuníos en tener lletricidá producida namái a partir de fontes renovables.

L'aventureru y capitán de la marina francesa Samuel de Champlain foi ún de los primeros europeos que visitaron la zona aú s'asitia Burlington. Na primavera de 1609 un xefe de la tribu de los algonquinos guiolu hasta'l llagu que los iroqueses nomaben gran llagu, l'actual llagu Champlain. Al decatase los iroqueses de la so presencia entamose una llucha, na que los franceses participaron de mala gana, de resultes de la cuála de magar tomaron partíu polos ingleses nes lluches que, pol control d'esti territoriu, asocedieron el siguiente sieglu y mediu. En 1764 el rei inglés Xurde III estableció que la disputada tierra de Vermont, que fora reclamada a lo llargo'l tiempu por distintos reis, gobernadores y especuladores de tierres, pertenecía a la colonia de Nueva York.

Burlington incorporárase un añu anantes, pero entá yera un llugar perpequeñu, con pocos habitantes. Ente ellos taba Ethan Allen, que formó un grupu armáu, los Green Mountain Boys, col envís d'evitar que'l territoriu de Vermont fora anexonáu por denguna otra colonia. Encargáronse con ésitu d'alloñar a los neoyorquinos, pero l'españíu de la Revolución Americana, en 1775, obligolos a camudar el so oxetivu. Los Green Mountain Boys foron a ayudar al capitán de Connecticut Benedict Arnold, que tenía la misión de coyer el cañón qu'había nel cercanu Fort Ticonderoga pa llevalu a Boston, aú los rebeldes necesitaben artillería pa facer frente a los británicos. Pese a esta ayuda a los rebeldes los habitantes de Vermont siguieron defendiendo la so voluntá d'independencia: tres de la declaración d'independencia de 1776, roblada poles trece colonies orixinales, Vermont declarose a sigo mesma una colonia independiente. En 1791, sicasí, accedió a xunise a la Xunión, convirtiéndose nel primer estáu en facelo.

Al entamu del sieglu XIX Burlington, que prosperara de la manu de l'hermanu d'Ethan Allen, Ira Allen, yera'l centru de la esplotación comercial de l'abondante riqueza maderera de la rexón, con un intensu comerciu con Canadá. La guerra ente Reinu Xuníu y Estaos Xuníos de 1812 alterió enforma la economía de la ciudá cuando'l presidente Thomas Jefferson incluyó, nel so embargu comercial a los británicos, el comerciu con Canadá. Los ciudadanos de Burlington, sicasí, inoraron la orde presidencial, y traficaron con mercancíes al traviés de la frontera hasta la derrota final de los británicos nel llagu Champlain, en 1814.

Pa 1830 escosárase la madera de les viesques de la rodiada, y la ciudá entamó a importar madera ensin procesar que llueu convertía en tableros y otros productos acabaos que dempués vendíen a los sos clientes tradicionales. A mediaos de sieglu Burlington yera'l tercer mayor mercáu de madera y derivaos del país, lo que traxo a la ciudá a munchos colonos canadienses de fala francesa. En 1850 abriose na ciudá la primer ilesia católico-francesa del país, la de San Xosé. Al tiempu, la llegada del ferrocarril provocó la decayencia del antiguu tresporte fluvial: el tren traxo productos que podíen vendese por menos que'l so coste de producción pa los industriales de Burlington, y fizo más fácil colar de la ciudá a la gueta d'una vida meyor nel oeste, provocando un descensu de la población de la ciudá.

La constitución de Vermont, basada nes idees lliberales de William Penn, fundador de Pennsylvania, incluyía una cláusula, inédita notres constituciones estatales, que prohibía la esclavitú. Demientres la guerra civil los vermontianos demostraron el so compromisu con esa causa: l'estáu, qu'aportó ocho millones de dólares al esfuerciu bélicu (una cantidá pergrante na dómina), foi'l que sufrió más muertos y firíos en proporción al númberu d'habitantes de tolos estaos de la Xunión. Los efectos económicos del esfuerciu sintiéronse nel estáu demientres munchos años, causando una decayencia económica qu'emburrió a munchos de los sos habitantes más xóvenes a la emigración al oeste del país.

La suerte de la ciudá camudó pa bien en 1957, cuando la compañía IBM escoyó la ciudá pa construyir nella un centru de diseñu y producción de chips de memoria pa ordenadores: 4.000 persones, que yeren 7.000 pa 1980, alcontraron trabayu darréu. Esta apertura atraxo a docenes d'industries llixeres, y esto al desarrollu del sector servicios. L'estáu llanzó una campaña en prensa p'animar a los vermontianos emigraos a que volvieran a casa, y munchos ficiéronlo.

La medría de la ciudá fizo aumentar tamién la preocupación pol deterioru mediuambiental. En 1969 los votantes diéron-y la so conformidá a la Llei 250, que ponía restricciones a l'usu de la tierra pa determinaos fines: en Burlington, por exemplu, invocáronla pa negá-y a unos inversores neoyorkinos el derechu a abrir un centru comercial. En 1978 creóse, no que yera primero una gasolinera, la compañía heladera Ben & Jerry's, que se convirtiera nuna marca conocida en tol país, con munches heladeríes en diferentes ciudaes, cuando foi comprada en 2000 pola multinacional Unilever.

Burlington entró nel sieglu XXI como una ciudá pequeña pero atractiva, con una economía basada nos sectores educativu, sanitariu, comercial, de tresporte y de servicios, con della actividá industrial. Una ciudá con bona calidá de vida, que curia'l so paisaxe y los sos barrios históricos y tien una actividá cultural bayurosa.

• Llugares d'interés históricu de Burlington
• 
  Ilesia Xunitaria (1816).
• 
  Edificiu Richardson (Richardson Building), de 1895.
• 
  Templu Masónicu, de 1898, asitiáu como l'anterior nel distritu históricu de Church Street.
• 
  Casa Follett (Follett House), de 1840, incluyida nel NRHP.
• 
  Antiguo teatru de la ópera (Howard Opera House), de 1878, asitiáu nel distritu históricu de Church Street y con usu comercial.
• 
  Daniel Webster Robinson House (1885–86), incluyida nel NRHP.
• 
  Antiguu edificiu de correos y casa d'aduana, de 1906, incluyíu nel NRHP y usáu anguaño como xulgáu del condáu de Chittenden.
• 
  Grasse Mount, casa de 1804 incluyida nel NRHP y propiedá de la Universidá de Vermont.
• 
  Capiella d'Ira Allen, nel campus de la Universidá de Vermont.

Páxina web oficial de la ciudá Archiváu 2011-12-01 en Wayback Machine

• Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Burlington (Vermont).