The Matrix

The Matrix
Datos
Títulu orixinal	The Matrix (en)
Xéneru	cine de suspense[1], cine distópicu, Ciberpunk (es) , thriller de acción (es) , cine postapocalíptico (es) , cine de ciencia ficción, cine d'aición, cine negro (es) [2] y cine de superhomes
País d'orixe	Estaos Xuníos y Australia
Estrenu	31 marzu 1999 (Estaos Xuníos) 14 xunetu 1999 (Suecia) 17 xunu 1999 (Alemaña)
Idioma orixinal	inglés
Duración	136 min
Rodaxe	San Francisco, Sydney y Australia
Formatu	2.35:1
Color	en color
Ficha téunica
Direición	Lana Wachowski y Lilly Wachowski
Producción	Joel Silver
Productor executivu	Bruce Berman[6], Andrew Mason[6], Barrie M. Osborne[6], Erwin Stoff[6], Lana Wachowski[6] y Lilly Wachowski[6]
Guión	Hermanas Wachowski (es)
Música	Don Davis
Fotografía	Bill Pope
Edición	Zach Staenberg
Repartu	Laurence Fishburne[1], Carrie-Anne Moss[1], Joe Pantoliano[1], Hugo Weaving[1], Keanu Reeves[1], Gloria Foster[1], Julian Arahanga[1], Anthony Ray Parker[1], Marcus Chong[1], Matt Doran[1], Belinda McClory[1], Paul Goddard[1], Robert Taylor[1], Ada Nicodemou[8], Steve Dodd[8], Rowan Witt[8], Jeremy Ball[9], David Aston y Bill Young
Ver llista completa
Compañíes
Productora	Village Roadshow Pictures, Warner Bros.[10] y Silver Pictures
Distribuidora	Warner Bros., InterCom, Netflix y HBO Max (es)
Costu	63 000 000 $[3]
Recaldación	172 076 928 $ (Estaos Xuníos) 467 222 728 $ (mundial)
Premios y nominaciones
Premios	ver Premio Saturn a la mejor película de ciencia ficción (es) (2000) Óscar al meyor montaxe (2000) Óscar a la mejor edición de sonido (es) (2000) Óscar al meyor soníu (2000) Óscar a los mejores efectos visuales (es) (2000) Premio Saturn al mejor director (es) (2000) BAFTA al meyor soníu (2000) BAFTA a los mejores efectos visuales (es) (2000)
Nominaciones	ver Óscar a la mejor edición de sonido (es) (2000) Óscar al meyor montaxe (2000) Óscar al meyor soníu (2000) Óscar a los mejores efectos visuales (es) (2000)
Calificaciones
CNC	tolos públicos[12] y avisu[12]
FSK	FSK 16 (es)
Medierådet	pa mayores de 15 años[13]
MPAA	R (es)
The Matrix The Matrix Reloaded
Enllaces esternos
Ficha n'IMDb
Ficha en FilmAffinity
Web oficial

The Matrix ye una película de ciencia ficción escrita y dirixida por Larry y Andy Wachowski y protagonizada por Keanu Reeves, Laurance Fishburne, Carrie-Anne Moss y Hugo Weaving. Foi estrenada n'Estaos Xuníos el 31 de marzu de 1999, ye la primer entrega de la triloxía de Matrix y d'una serie de videoxuegos, curtios animaos y cómics. La película ganó cuatro Premios Óscar: Meyor Montaxe, Meyor Soníu, Meyor Edición de Soníu y Meyores Efeutos Visuales.

Nesta película fízose afamao "l'efeutu bala" (bullet time), téunica que consiste n'aparentar que se conxela la aición mientres la cámara sigue abayándose alredor de la escena. L'efeutu visual consíguese usando bien de cámares que graben l'aición dende estremaes posiciones a una gran cantidá de fotogrames por segundu, posteriormente intercálense los fotogrames de cada una de les cámares. Anque ye un efeutu perrevolucionariu nun foi la primer vegada qu'aprucía nel cine, enantes foi usao en películes como Jumanji, ente otres, pero foi con esti film innovador cuando remaneció un gran interés por esti efeutu, dempués emplegáu en bien de películes.

Thomas A. Anderson (Keanu Reeves), pol día ye programador informáticu y de nueche un hacker qu'emplega'l nomatu de Neo. Lleva tola vida barruntando "qu'hai dalgo más", "qu'hai dalgo que falla", cuestión que ye reafirmada con un mensaxe recibido nel so ordenador col testu: "Matrix poséete." Asina, Neo entama a restolar esmolecidamente a una persona de la que namás oyó falar: otru hacker llamáu Morfeo (Laurence Fishburne), y que puede da-y la rempuesta a les entrugues que tanto lu atormenten: "¿Qué ye Matrix?" y ¿por qué lu posee?. Morfeo y el so equipu, al decatase de que los sos nemigos tan esquerando a Neo, deciden contautar con él. Una hacker, Trinity (Carrie-Anne Moss), afálalu hasta Morfeo y la rempuesta qu'esquera. Pero pa obtenela debe refugar la so vida d'enantes y tolo que conociera. El símbolu de dicho procesu ye acetar tomar una pastiya bermeya, sicasí, otra pastiya, l'azul, podría tornalu al so mundu d'anguaño ensin que, aparentemente, nada de lo que ta asocediendo tuviera pasao. Neo aceta tomar la pastiya bermeya, escaecer la so vida y tolo que conoz pa descubrir "qué ye Matrix".

Neo descubre que'l mundu nel que cuntaba vivir nun ye más qu'una simulación virtual na que ta coneutao per aciu d'un cable enchufáu nel so celebru. Los miles de millones de persones que viven (coneutaes) al so alredor, tan siendo cautivaes d'igual miente pa poder dar enerxía a les máquines. Esta ilusión colleutiva (o simulación interautiva) ye conocida como Matrix (la matriz).

El grupu de rebeldes del mundu real lideraos por Morfeo, rescata a Neo de la collecha de persones donde s'alcontraba prendíu. Una vez lliberáu, Morfeo esplíca-y en que consiste la realidá:

Tán cerca del añu 2199 y la humanidá ta esclavizada poles máquines, que tres el desenrollu de la IA (Intelixencia Artificial) se rebelaron escontra'l so creador, l'home. La revolución desendolcó una gran griesca pola sobrevivencia de damobs contendientes, ésta a la so vez, supunxo una degradación de al natura faciéndola insostentable pa home y máquina. En pallabres de Morfeo:

"nun se sabe quién atacó primero, si nós o ellos, pero sí sabemos que nos aborramos el cielu."

Morfeo, personaxe de The Matrix (1999), Hermanos Wachowski

Les máquines, tres vencer la griesca y quedar ensin enerxía solar que necesitaben pa funcionar, agora dominen la superficie terrestre y empleguen a la especie humana como fonte d'enerxía, collechándolos en grandes campos de cautivu.

Morfeo tamién-y diz a Neo que cunta que'l ye "l'elixíu". Ente los sobrevivientes humanos, organizaos nun caberu abellugu del sosuelu llamáu Zioin, hai una profecía, qu'augura un elixíu que será quién a lliberar a la humanidá de la esclavitú a la que ta sometida. "L'elixíu" podrá escamudar Matrix a la so voluntá, aportando asina la victoria a los humanos.

El mundu virtual de Matrix tórnase nel campu de batalla onde Neo tendrá que combatir escontra los axentes de Matrix, que son unos programes en forma humana que son quienes a poseer a cualesquier habitante de Matrix que la resistencia nun tenga lliberao, y en particular escontra'l temible Axente Smith (Hugo Weaving). Éstos intenten impedir que los rebeldes rescaten a les persones que tán coneutaes, ya que tán programaos pa prender a cualesquier intrusu qu'alterie la realidá de Matrix. Nesti mundu virtual, los seres humanos que son conscientes de lo fonderu de lo que los arrodeya, son quienes a desafiar parcialmente las lleis físicas y facer fazañas qu'estelen.

Lo que'l grupu nun sabe ye que Cifra, un veteranu miembru de la nave, los traicionará al facer tratos col Axente Smith pa aporta-y a Morfeo. Un día, Morfeo decide dir a Matrix pa que Neo vea al Oráculu, el mesmo que fizo la profecía. Ella diz-y que nun ye "l'elixíu", añadiendo "seque na viniente vida", pero que Morfeo creyía nél ciegamente. Añade que neo trendría qu'escoyer ente valir la so vida o la de Morfeo.

Al volver de falar col Oráculu, quedan atrapaos por axentes y policíes nel edificiu per onde entraron. Matan a Ratu y prienden a Morfeo cuando ésti intentaba valir a Neo. Los demás afuxen, pero'l traidor Cifra mata a Dozer, Apoc y a Interruptor y namás queden con vida Trinity, Neo, Morfeo y Tanque quien, firíu, s'encarga d'eliminar al traidor pa valir a los sos ñeros.

Cuando van desconeutar a Morfeo (pa que les máquines nun obtengan los códigos del ordenador central de Zion, Neo remembra les pallabres del Oráculu y decide dir a rescatalu. Tres intentar disuadilu, Trinity acompáñalu. Dempués d'una espectacular llucha escontra los soldados y axentes que custodien l'edificiu onde Morfeo ta prendío, son quienes a lliberalu.

Morfeo y Trinity tornen al mundu real pol teléfonu d'una estación de metro, pero cuando Neo los diba siguire, l'Axente Smith impíde-ylo. Enverde afuxir, enfréntase a él y véncelu, pero l'Axente Smith toma otru cuerpu. Neo intenta afuxir, pero l'Axente Smith lu mata enantes de poder volver. Morfeo ta estremecío pero Trinity-y diz al cuerpu de Neo que nun puede tar muerto. Él tien que ser "l'elixíu" porque l'oráculu-y dixo a ella que se namoraría del elixíu y Trinity taba namorada d'él. Bésalu y Neo repollez. L'Axente Smith dispára-y, pero Neo detién les bales, arrebate con facilidá los sos güelpes y desanícialu. Los otros dos axentes afuxen. Neo caletria que ye "l'elixíu". Neo torna al mundu real xustu a tiempu de que Morfeo use un pulsu lleutromagnéticu escontra los centinelas (máquines nemigues) qu'invadieran la nave.

Na escena final Neo ta otra vegada en Matrix y fala por teléfono (sabiendo que Matrix intervién la llamada) pa dici-y a les máquines qu'agora les coses va camudar y que va ensiñar a la xente "lo que nun quieren que vean".

• Ada Nicodemou
• Anthony Ray Parker
• Belinda McClory
• Bill Young
• Carrie-Anne Moss (como Trinity)
• David Aston
• Gloria Foster (como Oráculu)
• Hugo Weaving (como Axente Smith)
• Jeremy Ball
• Joe Pantoliano (como Cypher ^(en) )
• Julian Arahanga
• Keanu Reeves (como Neo)
• Laurence Fishburne (como Morpheus)
• Marcus Chong (como Tank ^(en) )
• Matt Doran (como Mouse ^(en) )
• Paul Goddard
• Robert Taylor (como Agent Jones ^(en) )
• Rowan Witt
• Steve Dodd

The Matrix, amás de ganar les cuatro estatuines pa les que taba nomada, ganó otros 28 premios y foi nomada notres 36 categoríes n'estremaos festivales y premios.

• (1999) Meyor soníu pa David Lee, John T. Reitz, Gregg Rudloff, David E. Campbell, Dane A. Davis.

• (1999) Meyores efeutos especiales visuales pa John Gaeta, Steve Courtley, Janek Sirrs, Jon Thum.

• (1999) Meyor fotografía pa Bill Pope.
• (1999) Meyor montaxe pa Zach Staenberg.
• (1999) Meyor diseñu de producciónpara Owen Paterson.

• (1999) Óscar al meyor montaxe pa Zach Staenberg.
• (1999) Óscar al meyor soníu pa John T. Reitz, Gregg Rudloff, David E. Campbell, David Lee.
• (1999) Óscar a la meyor edición de soníu pa Dane A. Davis.
• (1999) Óscar a los meyores efeutos visuales pa John Gaeta, Janek Sirrs, Steve Courtley y Jon Thum.

Premios y nominaciones de la Academia de Cine de Ciencia Ficción, Pantasía y Terror d'Estaos Xuníos:

• (1999) Meyor direutor y Meyor película de ciencia ficción pa Andy Wachowski y Larry Wachowski.

• (1999) Meyor actor pa Keanu Reeves.
• (1999) Meyor actriz pa Carrie-Anne Moss.
• (1999) Meyor vestuariu pa Kym Barrett.
• (1999) Meyor maquillaxe pa Nikki Gooley, Bob McCarron y Wendy Sainsbury.
• (1999) Meyores efeutos especiales pa John Gaeta, Janek Sirrs, Steve Courtley y Jon Thum.
• (1999) Meyor actor de repartu pa Laurence Fishburne.
• (1999) Meyor guión pa Andy Wachowski y Larry Wachowski.

Dalgunos medios de comunicación daquella, definiéronla como "la biblia dixital", lo que da una imaxe concreta abondo de la cinta. Podríase dicir que ye l'eternu exemplu de la cavierna de Platón lleváu al cine de ciencia ficción cola conocida y avezada base d'una futura griesca home-máquina.

Según el filósofu William Irvin:

"The Matrix ye la película más filosófica fecha xamás: cada pasu del so vertixinosu argumentu puede amecese con dalgún problema filosóficu. Si el mundu que conocemos nun ye más qu'un suañu virtual de nueso, ¿torna eso al suañu en realidá? Si tuviéramos la posibilidá de salir d'esi mundu suañáu pa tornar a otro más real pero menos agradable -tomar la pastiya bermeya- ¿sería un fracasu moral nun facelo? ¿Por qué los seres humanos son más valiosos que [futuros eventuales] mecanismos lleutrónicos intelixentes? ¿Puede vivir la mente ensin el cuerpu o'l cuerpu ensin la mente?" William Irvin

Amás The Matrix ta influyida por demás pol anime de 1995 Ghost in the Shell; un manga lleváu al cine per aciu de Mamoru Oshii en 1995 y 2004 (Ghost in the Shell 2: Innocence).

Dambes películes apresenten les siguientes semeyances:

1. La lluvia dixital de Matrix (los patrones de testu verde que caen representando'l códigu de Matrix) reestructuren l'apertura de al primer película, Ghost in the Shell estrenada en 1995 (cuatro años enantes que Matrix).
2. Durante la escena del entamu na que Trinity afuxe de los axentes, na toma onde aterriza sobre'l techu ye cuasi pintada a la toma en que la mayor Kusanagi escorrexa al primer 'títere' na primer película.
3. La toma na que'l primer 'títere' afuxe de Batou nel mercáu na primer Ghost in the Shell y la toma na que Neo afuxe de trés axentes nel mercáu. Dambes tomes coinciden nel españíu de sandíes y nos civiles apavoraos pol fueu cruzáu de la escorribanda.
4. L'afamáu tirotéu del vestíbulu, qu'apresenta a Neo y Trinity protexéndose del fueu trés unos pegoyos de piedra y la escena de GITS onde Kusanagi lo fai furante la batalla escontra'l tanque.
5. Tamién esiste una nidia rellación ente'l conceutu de la matriz y los celebros interconeutaos cibernéticamente como inconsciente colleutivu apresentaos en Ghost in the Shell.
6. Hai semeyances ente los argumentos de dambes películes. En GITS, al entamu Kusanagi esquera al Puppet Master pa prendelu, mientres que hacia la fin de la película, s'asoleya qu'en realidá ye'l mayestru de les marionetes quien esquera a Kusanagi p'amecese con ella. En Matrix, Neo ye quien al entamu esquera a Morfeo, cuando a la fin lu atopa, Morfeo miénta-y qu'en realidá yera él quien tuvo esquerándo tola vida al "elixíu" (Neo).
7. Dambes series remanen mitoloxíes paecíes, asina como nes sos temes y arquetipos tan venceyaos col llibru Neuromancer de William Gibson y otroes de les sos hestories.
8. Na puerta de l'habitación de Neo puédese ver el númberu 101, que tien una bultable referencia a l'Habitación 101 de la novela 1984 de George Orwell.

Por fin, los hermanos Wachowski, creadores de la triloxía Matrix, reconocieron la influencia de Ghost in the Shell nuna entrevista.

Hiryu: ¿Qué anime yos-inspiró más y por qué?
Hermanos Wachowski: Gustónos Ghost in the Shell and the Ninja Scroll y Akira en anime. Una cosa qu'ellos faen y que nós quiximos llevar a la película ye l'amestadura de tiempu y espaciu en llatíos d'aición.

El productor Joel Silver tamién l'almitió nuna entrevista fecha nel DVD de The Animatrix, nel que foi amosada una secuencia de Ghost in the Shell xunto colos Wachowski indicando'l xeitu que queríen afitar ellos pa Matrix.

Cuando a Neo-y apaez na pantaya del ordenador el mensaxe "Sigue al coneyo blancu...", ye nidiamente una referencia, chigu o símil al Coneyu Blancu de "Las aventuras de Alicia en el país de las maravillas» y qu'Alicia sigue hasta entrar nun mundu estraordinariu, inconcebible y dafechu desconocíu.

Con esta película vuelve a facese afamáu'l xeitu góticu ya que los atuendos qu'usen los personaxes son de color escuru y tán inspiraos nesti xeitu.

El pasaporte de Neo caduca'l 11 de setiembre de 2001, día en que s'atentó escontra les Torres Ximielgues de Nueva York.

Nel pasaporte tamién apruz la fecha 12 de setiembre de 1991, namás un día dempués de que George H. W. Bush pronunciara l'inescaecible discursu del 11 de setiembre de 1991 cuando pidió en términos inequívocos, un "nuevu orde mundial".

• Enter the Matrix
• The Animatrix
• The Matrix: Music from the Motion Picture

• Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a The Matrix.