Sekunde

Dä Artikel bhandlet d Basiseinheit. Wyteri Bedütige vo „Sekunde“ findsch doo.

D Sekunde (verchürzt vo lat. pars minuta secunda „em veminderete Part (nomaal) verminderet folgend“ = sequi) isch d Basiseinheit vo dr Ziit im internationale Einheitesyschtem (SI).

Im SI-Einheitesyschtem isch d Sekunde dur es atomars Ziitnormal – di sogenannti Atomsekunde – definiert, wil daas e erheblich grösseri Gnauigkeit und langfrischtigi Konschtanz gwährleischtet als aschtronomischi Ziitnormale.

E Sekunde isch definitionsgmäss s 9'192'631'770-fachi vo dr Periode vonere Mikrowelle, wo mit eme uusgwählte Niveauübergang im Caesiumatom i d Resonanz isch. Andersch gseit: s 9'192'631'770-fachi vo dr Periodeduur vo em Übergang zwüsched de beide Hyperfiinschtrukturniveaus vom Grundzueschtand vo Atome vom Nuklid ¹³³Cs entschprechende Schtrahlig. D Messig erfolgt mit ere so genannte Atomuhr.

Bis 1967 hät d Sekunde uf aschtronomische Messige berueht:

• Sunnesekunde (bis i d 1950er-Jahr): Dr Bruchteil 1/86'400 vom mittlere Sunnetag.

  D Feschtlegig isch iigfüehrt worde, demit en durchschnittliche Sunnetag, wo ere Drehig vo dr Erde um ihri Achse, so dass d Sunne wieder a dr gliiche Schtelle z gsee isch (das isch die hischtorisch Definition vo dr Sekunde), entschpricht, 24 · 60 · 60 Sekunde gliich isch.

• Ephemeridesekunde: Dr Bruchteil 1/31'556'925.9747 vom tropische Jahr am 0. Januar 1900 (= 31. Dezember 1899) um 12 Uhr UT.

1938 händ de Adolf Scheibe und de Udo Adelsberger a dr Physikalisch-Technische Riichsaaschtalt de Nachwiis vo ihrer 1934 gmachte und nach Uusrüümig vo eigene Bedenken 1935 veröffentlichte, umwälzende Entdeckig erbracht, d Erdrotationsgschwindigkeit seig nöd konschtant. D aschtronomisch Tageslängi isch wege dr Verlangsamig vo dr Erdrotation (Geziiteriibig) und einige unregelmässige Änderige dur Magmaschtröm zwüsched Erdmantel und Erdchern als Grundlag vom Ziitnormal schlechter g'eignet als di vo ihne damals entwickelte Quarzuhre. Dur d Verlangsamiig vo dr Erdrotation verschiebt sich dr Sunnetag gegenüber em Ziittag. Zur Kompensation sind Schaltsekunde iigfüehrt wirde, um alli Uhre mit em zwar nur um Sekundenbruchteil, aber länger werdende Sunnetag z synchronisiere.

D Ziit zwüsched zwei menschliche Herzschlääg liit in Rueh meischtens cirka bi einere Sekunde. Für wiiteri Grössebiischpiil lueg bi Grösseordnig (Ziit).

Uusgehend vo dr Sekunde chönd dur Vorsilbe chliineri Einheite 'bildet werde, lueg bi Lischte vo de Vorsilbe für Masseinheite.

Vo dr Sekunde sind di gesetzliche, nöd zum SI ghörende Einheite Minute, Schtund und Tag abgleitet. Es gilt:

• 1 Minute = 60 Sekunde
• 1 Schtund = 60 Minute = 3600 Sekunde
• 1 Tag = 24 Schtunde = 1440 Minute = 86400 Sekunde

• Bi Uhrwerche underscheidet mer Schliichendi Sekunde und Schpringendi Sekunde.
• Jiffy isch en nöd näher schpezifizierte Bruchteil vonere Sekunde.

• Die Sekundendefinition von 1967 bei der Physikalisch-Technischen Bundesanstalt
• Zeit - Physikalisch-Technische Bundesanstalt
• Die Zeit - eine Seminararbeit

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Sekunde“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.