Persischi Sprooch

Persisch isch die wichtigsti indogermanischi Sprooch vo West- und Zentralasie und wird vo 60–70 Millione Lüt as Muetersprooch und vo 50 Millione as Zwäitsprooch gschwätzt. Öbbe 41 Millione Muetersproochler läbe im Iran,^[1] witeri 15 Millione z Afghanistan^[2] und 15 Millione in Zentralasie (vor allem in Tadschikistan und in Usbekistan) und uf em Indische Subkontinänt. Es git no bedütendi persischsproochigi Gmäinde im Irak und in de Golfstaate (v. a. z Bahrain, in de Vereinigte Arabische Emirat und z Kuwait). Witeri chliini Sproochinslel git s under anderem in Georgie, z Aserbaidschan und im Pamir-Gebirg. Wil e Hufe Iraner und Afghane in de letschte Joorzäänt usgwanderet oder gflüchtet si, häi sich au in Europa und in de USA persischsproochigi Gmäinde entwigglet.

Tradizionell säit mä dere Sprooch in de öiropäische Länder Persisch – noch dr alte persische Kärnbrowinz Fārs – «Pārs» – im Süde vom Iran. Dr Äigenaame vo dr Sprooch isch in dr Sassanidezit Pārsīk oder Pārsīg gsi und sit dr arabisch-islamische Eroberig vo Persie Fārsī (فارسی‎; wil die arabischi Sprooch dr p-Lut nit kennt bzw. dr ursemitischi p-Lut im Arabische zu f worde isch). Für die nöipersischi Schriftsprooch isch au d Bezäichnig Fārsī-e Darī (فارسی درى‎) – „d Sprooch vom köönigliche Hoof“ – ufchoo. Vo dere isch d Churzform Darī (درى‎) abgläitet, wo hüte in Afghanistan, Pakistan und Indie brucht wird. Die nöipersische Dialäkt vo Zentralasie wärde sit dr Sowjet-Era as „Tadschikischi Sprooch“ bezäichnet. Im Iran het sich mit dr Zit dr Teheraner Dialäkt as Standardsprooch duuregsetzt, wo im ganze Land gschwätzt wird (im Gegesatz zum offizielle Schriftpersisch und de übrige Dialäkt). Z Afghanistan isch dr konservativeri Kabuler Dialäkt maassgääbend, wo sich im Gegesatz zum Teheraner Dialäkt in dr Ussprooch sterker an dr literarische Schriftsprooch orientiert.

S Nöipersische het sich im Middelalter zur bedütendste Gleerte- und Litratuursprooch vo dr öschtlige islamische Wält entwigglet und het so e groosse Iifluss uf d Turksprooche in dr Umgääbig ghaa (v. a. uf die Osmanischi und Tschagataischi Sprooch), uf Paschtu, Brahui und uf d Sprooch vo Nordindie, bsundrigs uf Urdu. E Hufe persischi Wörter si au in öiropäischi Sprooche übernoo worde. Im Dütsche kennt mä under anderem d Wörter „Basar“, „Karawane“, „Magier“, „Paradies“, „Pistazie“, „Schach“, „Schal“ und „Scheck“.

Die persischi Litratuur ghöört zu de bekanntiste und iiflussriichste uf dr Wält mit Dichder wie em Rumi, em Omar Khayyam, em Hafis, em Saadi, Nezami, Dschami oder Firdausi, wo u. a. au öiropäischi Dichder wie dr Goethe beiiflusst häi.

D Entwigglig vom Persische und de iranische Sprooche überhaupt wird in drei Periode iidäilt:

• Altiranisch (bis 100 vor Chrischtus)
• Middeliranisch (100 vor bis öbbe 900 nooch Chrischtus)
• Nöiiranisch (öppe sid 900 nooch Chrischtus).

• Gerhard Doerfer: Türkische und mongolische Elemente im Neupersischen, unter besonderer Berücksichtigung älterer neupersischer Geschichtsquellen, vor allem der Mongolen- und Timuridenzeit. Band I-IV, Wiesbaden 1963–1975.
• Mohammad-Reza Majidi: Laut- und Schriftsystem des Neupersischen. Buske, Hamburg 2000, ISBN 978-3-87548-206-5
• Mohammad-Reza Majidi: Einführung in die arabisch-persische Schrift. Buske, Hamburg 2006, ISBN 978-3-87548-470-0
• Asya Asbaghi: Großes Wörterbuch Persisch-Deutsch. Buske, Hamburg 2007, ISBN 978-3-87548-401-4.
• Asya Asbaghi: Persisch für Anfänger. Buske, Hamburg 2010, ISBN 978-3-87548-517-2.

  Wikibooks: Persisch — Lern- und Lehrmaterialie
  Wikibooks: Wikijunior Sprachen/ Persisch — Lern- und Lehrmaterialie

• Persischi Sprooch (uf Persisch)
• Vilsitigi Website zum die persischi Sprooch und Kultur kenneleere
• Persisch leere liicht gmacht (änglisch)
• Wörterbuech Dütsch-Persisch (120'000 Iidrääg)
• Dütsch-Persischs Onläin-Wörterbuech
• Open Source dütsch-persischs Lexikon
• Persische Värbkonjugator

1. ↑ 53 Prozänt vo dr Bevölkerig noch "Iran" im CIA Factbook 2011
2. ↑ 50 Prozänt vo dr Bevölkerig noch "Afghanistan: Population", im CIA Factbook 2011