Clanwilliam

Clanwilliam is in die Sederberg by die sameloop van die Olifants- en Jan Disselsvleirivier, 232 km noord van Kaapstad en sowat 50 km noord van Citrusdal, by die Clanwilliamdam geleë. Die N7 nasionale pad gaan by Clanwilliam verby.

Die dorp is op die plaas Jan Disselsvlei uitgelê, en dit was dan ook sy eerste naam. 'n Onder-drosdy is op 1 Februarie 1808 op die plaas gestig met Daniel Johannes van Ryneveld as assistent-landdros. So is die hele gebied wat vandag as die Noordweste bekend staan onder die landdros van Tulbagh geplaas. Op 1 Januarie 1814 verkry dit die status van afsonderlike distrik en is dit tot Clanwilliam herdoop deur sir John Cradock, goewerneur van die Kaap van 1811 tot 1814, ter ere van sy skoonpa, die graaf van Clanwilliam. Die dorpie het vinnig ontwikkel nadat enkele van die 1820-Setlaars hier gevestig is. Dit het munisipale status verkry in 1901. Die eerste burgemeester was Charles Fryer, Ierse afstammeling van die 1820-Setlaars. Elektrisiteit is in 1938 die eerste maal deur die munisipaliteit aangelê.

Munisipaliteit — Die Clanwilliam dorpsraad het in 1964 'n wapen by die Kaapse Provinsiale Administrasie geregistreer : In goud, 'n golwende blou faas belaai met 'n golwende silwer dwarsbalk vergesel in die skildhoof van 'n afgesnede olifantskop van natuurlike kleur wie se slurp die faas oorhang en in die skildvoet van 'n groen drieblaar; 'n gekanteelde skildsoom van hermelyn. Die helmteken was 'n lemoenboom en die wapenspreuk Tourjours pret.^[2] Die wapen is deur dr Cornelis Pama ontwerp.

Afdelingsraad — Die afdelingsraad (d.w.s. die plaaslike owerheid vir die landelike gebiede buite die dorpsgrense) het in 1976 'n wapen by die Buro vir Heraldiek geregistreer:In goud, 'n golwende paal van blou belaai met vier golwende stake van silwer en aan weerskante vergesel van 'n lemoen gestengel van natuurlike kleur; op 'n ingedrewe punt van rooi 'n tros van drie vrugte van die Clanwilliamse seder van goud. Die helmteken was 'n druiwetros tussen twee olifantslurpe en die wapenspreuk Fide labora.^[3]

Hoewel die distrik afsonderlik afgestig het, het dit kerklik steeds onder die gemeente Tulbagh, wat in 1743 as vierde gemeente aan die Kaap gestig is, geval. Clanwilliam is eers op 26 September 1826 as afsonderlike gemeente afgestig. Aanvanklik het die gemeente die hele Namakwaland, Calvinia en Vanrhynsdorp ingesluit. Die eerste kerkgeboutjie is in 1830 voltooi en die eerste leraar, ds. William Robertson, is op 26 Februarie 1832 bevestig. Veel is hier verrig tydens die lang dienstydperk van ds. C.F. Leipoldt, vader van die skrywer dr. C. Louis Leipoldt. Twee proponente is tydens die aanbou van die besproeiingskema hier van 1933 tot 1936 met fondse uit die Armesorgkas aangestel om die honderd arbeiders te bedien.

Die dorp is wyd bekend om sy Augsburg Landbougimnasium, wat ontstaan het uit die samesmelting in die jare 1990 van die hoërskool en landbouskool. Dit lok leerders vanuit die hele Noordweste en Namakwaland.

• Clanwilliam (kiesafdeling)
• Gereformeerde kerk Clanwilliam
• Lys van dorpe in Suid-Afrika
• Spookplekke in Suid-Afrika
• Gereformeerde Kerke onder die Kruis

• Olivier, ds. P.L. (samesteller), Ons gemeentelike feesalbum. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers, 1952
• George, K.J. (red.), Official South African Municipal Year Book 1961-1962, Pretoria, 1962
• van Zyl, A.J.: Twee dokters van Clanwilliam: Leipoldt en Nortier. In: Lantern. Die Kultuurtydskrif. Jaargang 41, nr. 2, 1992, ISSN 0023-8422

• Die geskiedenis van die Gereformeerde kerk Clanwilliam. Geargiveer 31 Mei 2014 op Wayback Machine URL besoek op 17 September 2013.